Οι αντιλήψεις για το Θεό

Η Θρησκειολογία έχει καταλήξει στην άποψη ότι όλοι σχεδόν οι ά θρωποι πίστευαν και πιστεύουν σε κάποιο Θεό. Υπάρχουν όμως και άλλοι που δεν πιστεύουν ή αδιαφορούν και άλλοι που αμφισβητούν την ύπαρξη του Θεού. Επίσης, υπάρχουν και μερικοί που αμφιβάλλουν ή αμφιταλαντεύονται σε θέματα πίστης. Στη διαδρομή της ανθρώπινης ιστορίας συναντάμε όλους αυτούς τους τύπους ανθρώπων. Ο καθένας δίνει τη δική του απάντηση στο ερώτημα για το Θεό. Αν θέλαμε να αναφέρουμε τις πιο γνωστές αντιλήψεις για το Θεό, θα τονίζαμε από την αρχή ότι πολλές από αυτές είναι απαράδεκτες, ελλιπείς και ανεπαρκείς. Πηγές τους είναι η άγνοια, ο φόβος, η ιδεολογική προκατάληψη, ο εγωισμός και η σκοπιμότητα. Σημειώνουμε τις πιο γνωστές αντιλήψεις:

 1. Ο Θεός είναι μια ανώτερη δύναμη, το ύψιστο ον. Είναι μια απρόσωπη θεϊκή υπόσταση χωρίς καμιά σχέση με τον κόσμο και τον άνθρωπο. 

 2. Ο δυνατός και φοβερός Θεός. Απέναντι στην παντοδύναμη εξουσία του οι άνθρωποι νιώθουν εντελώς αδύναμοι, γι’ αυτό τον φοβούνται και για να τον εξευμενίσουν, τον προσκυνούν.

 3. Ο τιμωρός Θεός, ο οποίος απαιτεί την τήρηση του θελήματός του, διαφορετικά εκδηλώνει τη δικαιοσύνη του με κάποια σκληρότητα, η οποία φτάνει μέχρι την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων και στην εκδίκηση για τους παραβάτες των νόμων του. 

 4. Ο σύμμαχος και συμπαραστάτης των ανθρώπων. Τον επικαλούνται οι άνθρωποι αποκλειστικά και μόνο όταν κινδυνεύουν ή έχουν ανάγκη τη συμπαράστασή του.

 5. Ο Θεός της εξουσίας και της τάξης. Τον χρησιμοποιούν κυρίως τα απολυταρχικά και δικτατορικά καθεστώτα, γιατί θεωρούν ότι έχει «συνεργάτες» του μόνο τους ισχυρούς εξουσιαστές των συνανθρώπων τους. 

 6. Ο Θεός που αμείβει και ανταποδίδει με την προστασία του εκεί νους που τον επικαλούνται με διάφορες λατρευτικές εκδηλώσεις και τάματα

7. Ο «τελετάρχης» Θεός, που τον καλούν οι άνθρωποι μόνο σε σημαντικές στιγμές της ζωής τους (γέννηση - βάφτιση - γάμος - κηδεία κ.ά.). 

8. Ο Θεός των πανθεϊστών, που ταυτίζουν Θεό και κόσμο.

 9. Ο Θεός των αγνωστικιστών, οι οποίοι αρνούνται τη δυνατότητα απάντησης στο ερώτημα για την ύπαρξη ή ανυπαρξία του Θεού. 

 Είναι ευνόητο ότι ο Θεός που πιστεύουν οι χριστιανοί δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με τις παραπάνω αντιλήψεις. 

 Η ύπαρξη του Θεού και οι σχετικές ενδείξεις 

  Το ερώτημα για το Θεό επιμερίζεται στα υποερωτήματα της ύπαρξης, της ουσίας και της παρουσίας του στον κόσμο και στην ιστορία. 

 Είναι δεδομένο ότι η επιστήμη δεν έχει τη δυνατότητα να αποδείξει την ύπαρξη ή την ανυπαρξία του Θεού αφού δεν έχει τέτοιους στόχους. Το ζήτημα για το Θεό εντάσσεται κυρίως στο χώρο της προσωπικής βιω ματικής εμπειρίας. Εξάλλου η ανυπαρξία αποδείξεων για την ύπαρξη και τον ορισμό του Θεού δεν αποτελεί απόδειξη της ανυπαρξίας του. Στα πλαίσια των παραπάνω σκέψεων εντάσσονται και οι λεγόμενες ενδείξεις για την ύπαρξη του Θεού (βλ. υποσημείωση). Αυτές βέβαια δεν έχουν το κύρος των αποδείξεων των φυσικών επιστημών, αλλά είναι φιλοσοφικά επιχειρήματα και λογικές ενδείξεις. Αν και ο πιστός, που έχει την προσωπική βιωματική εμπειρία της θείας παρουσίας, δεν τις έχει ανάγκη, οι ενδείξεις αυτές στηρίζουν τους αμφιταλαντευόμενους και τους δύσπιστους. Η αναζήτηση, λοιπόν, του Θεού ως υπαρξιακή ανάγκη του ανθρώπου, βρίσκεται σε άμεση αντιστοιχία προς την ύπαρξή του, για την οποία ο πιστός χριστιανός έχει απόλυτη βεβαιότητα. Αυτή η βεβαιότητα ονομάζεται πίστη, από την οποία αντλεί δύναμη και αισιοδοξία για τον αγώνα της ζωής

  1. Οι ενδείξεις που χρησιμοποιήθηκαν για την ύπαρξη του Θεού σε διάφορες εποχές στο χώρο της απολογητικής, κατ’ επίδραση της Δυτικής Θεολογίας, είναι οι εξής: 

1. Κοσμολογική. Σύμφωνα με το νόμο της αιτιότητας κάθε αποτέλεσμα προϋποθέτει την αιτία του. Είναι λογική και φυσική αρχή: καθετί που γίνεται και κινείται, γίνεται και κινείται από κάποιο άλλο. Και ο κόσμος δεν έγινε μόνος του ή τυχαία· προϋποθέτει το δημιουργό του, δηλαδή το Θεό, που αποκαλύπτεται στον άνθρωπο μέσα από τη δημιουργία (φυσική αποκάλυψη του Θεού). Κατά τον Πλάτωνα είναι το «Όντως Ον» η πρώτη αιτία του παντός, ενώ κατά τον Αριστοτέλη είναι το «πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον».

 2. Τελολογική (από τη λέξη τέλος = σκοπός). Η τάξη, η αρμονία και η σκοπιμότητα που παρατηρούνται στο σύμπαν, προϋποθέτουν την ύπαρξη της σοφίας του δημιουργού Θεού, ο οποίος τα «πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησε» (Ψαλμ. 103, 24). 

3. Ηθική. Εισηγητής της είναι ο γερμανός φιλόσοφος Εμμ. Καντ (1724-1804), ο οποίος θεωρεί ότι ο Θεός είναι πηγή και αιτία της ηθικής τάξης και του ηθικού νόμου, που είναι έμφυτος σε κάθε άνθρωπο. Στη ζωή αυτή παρατηρείται αναντιστοιχία αρετής και ευδαιμονίας με συνέπεια τη διασάλευση της ηθικής τάξης. Η συνείδηση του ανθρώπου όμως απαιτεί την αποκατάσταση του δικαίου σε μια άλλη ζωή. Επομένως, υπάρχει Θεός ως νομοθέτης και φρουρός της ηθικής αυτής τάξης. 

 4. Ιστορική - θρησκειολογική. Η καθολικότητα του θρησκευτικού φαινομένου, το οποίο επικυρώνεται από την παγκόσμια ιστορία των θρησκειών και του πολιτισμού, η έμφυτη ορμή του ανθρώπου προς το Θεό μαρτυρεί την ύπαρξη του Θεού, που εμφύτεψε στην ψυχή του ανθρώπου την τάση αυτή.

 5. Ψυχολογική. Η ροπή της ανθρώπινης ύπαρξης προς το απόλυτο προϋποθέτει την ύπαρξη μιας απόλυτης αρχής, δηλαδή το Θεό. Το ανικανοποίητο της ανθρώπινης ψυχής και η καθολικότητα του θρησκευτικού βιώματος συνηγορούν υπέρ αυτής. 

 6. Φιλοσοφική - αξιολογική. Οι ιδρυτές των μεγάλων φιλοσοφικών συστημάτων δέχονται την ύπαρξη μιας ύψιστης και αυτοαίτιας πνευματικής αρχής, θεωρώντας το Θεό ως την υπέρτατη αξία και πηγή όλων των αξιών

                                                                    Χριστιανισμός και Θρησκεύματα σελ. 20-22