Βίβλος: ένα ταξίδι γεμάτο εμπειρίες!

1. Τα βιβλία της Καινής και της Παλαιάς Διαθήκης και οι χρονολογίες συγγραφής τους 

 Η Αγία Γραφή, η οποία ονομάζεται και «Βίβλος», δεν είναι ένα βιβλίο. Είναι ένα σύνολο 76 συνολικά βιβλίων (49 της Παλαιάς και 27 της Καινής Διαθήκης), τα οποία μέσα στην ορθόδοξη παράδοση και ζωή θεωρούνται θεόπνευστα. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι τα βιβλία αυτά απεστάλησαν «μαγικά» από τον Θεό στη γη. Η Βίβλος για την Εκκλησία είναι η Αγία Γραφή, καθώς εκεί καταγράφεται η ζώσα εμπειρία ενός τριαδικού Θεού, δηλαδή ενός Θεού προσωπικού και συντροφικού, που φανερώνεται στον άνθρωπο και συνομιλεί μαζί του, ανεξάρτητα από τη φυλή, το φύλο, την καταγωγή ή την εθνότητα του. 

1α. Η σημασία της Παλαιάς Διαθήκης: Η συγγραφή της Παλαιάς Διαθήκης διήρκεσε περίπου μια ολόκληρη χιλιετία μέχρι να γεννηθεί ο Κύριος Ιησούς. Πρόκειται για κείμενα στα οποία καθρεπτίζονται οι συγκρούσεις και οι αντιφάσεις της ζωής – όπως π.χ. η ζήλια και ο φθόνος του Κάιν απέναντι στον Άβελ. Τέτοιες καταστάσεις, που οδηγούν σε συγκρούσεις, μάλλον μάς είναι γνωστές από την καθημερινότητα στο σχολείο, αλλά και τη σχέση μας με τους άλλους. Επίσης, η Παλαιά Διαθήκη, γνωστή και ως «Πρώτη Διαθήκη», αποκαλύπτει πόσο εύθραυστη είναι η ζωή του ανθρώπου, γεμάτη ρίσκο και κινδύνους. Ο άνθρωπος δεν είναι ικανός να αντιμετωπίσει μόνος τον πόνο και τον θάνατο. Και ακριβώς για τον λόγο αυτό, χρειάζεται να συνδέσει τη ζωή του με την πηγή της ζωής, τον ελευθερωτή Θεό, όπως ακριβώς ένα κινητό όσο εξελιγμένο κι αν είναι, πρέπει να φορτισθεί για να μπορεί να λειτουργήσει.

 1β. Η σημασία της Καινής Διαθήκης: Το πρώτο χρονολογικά βιβλίο της Καινής Διαθήκης (Α΄ Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Θεσσαλονικείς) συγγράφηκε περίπου το 50 μ. Χ. από την Κόρινθο, ενώ το τελευταίο (η Αποκάλυψη) στα τέλη του 1ου αι. Το κεντρικό σημείο αναφοράς στην Καινή Διαθήκη είναι η παρουσία του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού στη γη. Αυτή πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο της βασιλείας του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα του Οκταβιανού Αυγούστου (27 π.Χ.-14 μ.Χ.).  Για σαρανταένα ολόκληρα χρόνια αυτός ο αυτοκράτορας έφερε τη γαλήνη, την τάξη, το αίσθημα της ασφάλειας, καθώς και κάποια ευημερία σε μία αυτοκρατορία πολυπολιτισμική, πολυθρησκευτική και «παγκοσμιοποιημένη». Ωστόσο, αυτές οι πολιτικές συνθήκες δεν συγκινούσαν τον απλό άνθρωπο, ο οποίος ζώντας σε μεγάλες πόλεις, ερχόταν αντιμέτωπος μ’ ένα περιβάλλον ηθικής και οικονομικής εξαθλίωσης, διότι η ιδιοκτησία της γης είχε μαζευτεί στα χέρια των ολίγων. Ο άνθρωπος της καθημερινότητας ένοιωθε ένα τεράστιο κενό μέσα στην ψυχή του. Μέσα σ’ έναν τέτοιο κόσμο, ο Ιησούς Χριστός φέρνει κάτι ολότελα καινούργιο και επαναστατικό: προσφέρει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να απαλλαχτεί από τον φόβο του θανάτου και την απόγνωση, δωρίζοντάς του τον καινούριο κόσμο της Βασιλείας του Θεού, την Εκκλησία, το ίδιο του το Σώμα. Η Εκκλησία, όπως δηλώνει η ετυμολογία της λέξης, αποτελεί μία πρόσκληση, μία «έκκληση». Για ποιο πράγμα; Είναι πρόσκληση και έκκληση για έξοδο από τον εγωισμό μας· μια έξοδο που έχει ως στόχο να συναντήσουμε τον προσωπικό Θεό, και να αγκαλιάσουμε τον συνάνθρωπό μας και την κτίση ολάκερη. Η Εκκλησία, το Σώμα του Χριστού, δεν είναι απλώς μία θρησκεία, δηλ. δεν προσπαθεί να ικανοποιήσει τον ευσεβή πόθο του ανθρώπου να συναντήσει κάτι ή κάποιον που υπερβαίνει τις ανθρώπινες δυνάμεις. Ούτε επίσης αποτελεί όπιο, δηλ. το παυσίπονο ενός ετοιμοθάνατου που υποφέρει· πολύ περισσότερο η Εκκλησία προσφέρει στον άνθρωπο το φάρμακο της αθανασίας, όπως θα δούμε σε επόμενες ενότητες. Η Εκκλησία τοποθετεί την Αγία Γραφή πάνω στα άγια λείψανα των μαρτύρων της, εκεί που το ψωμί και το κρασί μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα του Ιησού Χριστού. Πριν τη θεία Κοινωνία ο «λόγος του Λόγου» της, μεταμορφώνει και αυτός τις ζωές μας, μεταγγίζοντας αληθινή ελπίδα.

 2. Η δράση του Θεού μέσα στην ιστορία των ανθρώπων 

Το κατεξοχήν θέμα της Βίβλου Η Βίβλος είναι γεμάτη αφηγήσεις και περιπέτειες! Στα κείμενά της δεν θα πάρουμε απάντηση στο ερώτημα ποιος είναι ο Θεός· αυτό το οποίο κατά κύριο λόγο μαθαίνουμε μέσα από τη Βίβλο, είναι το πώς δρα ο Θεός. Έτσι, βλέπουμε ότι ο Θεός είναι φίλος του ανθρώπου (φιλάνθρωπος) και του χαρίζει την ελευθερία από κάθε τι που τον σκλαβώνει. Οι αφηγήσεις της Βίβλου χαρακτηρίζονται ως δραματικές, διότι περιγράφουν γεγονότα τα οποία εκτυλίσσονται με απρόσμενο τρόπο, δηλ. έχουν κατάληξη που δεν την περιμένουμε. Αρκετές φορές οι αφηγήσεις δεν έχουν ευτυχές τέλος (happy end), ενώ άλλοτε προσκαλείται ο ίδιος ο αναγνώστης να συμπληρώσει ή και να πραγματοποιήσει το τέλος της αφήγησης (π.χ. τη μαρτυρία της Ανάστασης στο Κατά Μάρκον ή το Ευαγγέλιο στα Έθνη στις Πράξεις). Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει, σε καμία περίπτωση, ότι την Αγία Γραφή μπορεί κανείς να την διαβάζει, να την ερμηνεύει και να την συμπληρώνει όπως θέλει. Απεναντίας, εδώ υποδηλώνεται ότι η Αγία Γραφή προσκαλεί όλα τα μέλη της Εκκλησίας να εφαρμόσουν και να οικειωθούν στη ζωή τους την εν Χριστώ ζωή που αποτυπώνεται στα κείμενά της. Επίσης, στην Αγία Γραφή υπάρχουν και περικοπές που διαθέτουν όχι έναν, αλλά πολλούς Επιλόγους, όπως π.χ. το Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο. Ανεξάρτητα από την ποικιλία αυτή, η συγγραφή και η ανάγνωση των βιβλικών διηγήσεων έχει πάντοτε έναν μοναδικό σκοπό: Να συνειδητοποιήσουμε ως μέλη της Εκκλησίας δύο πράγματα: πρώτον, ότι η παρουσία του Θεού στη ζωή μας αποτελεί το σπουδαιότερο δώρο, που μας χαρίστηκε χωρίς κανένα αντάλλαγμα, από ανεξάντλητη αγάπη για εμάς· και δεύτερον, ότι επειδή έχουμε λάβει το δώρο αυτό, οφείλουμε να γίνουμε ευεργέτες των συνανθρώπων μας. Με ποιον τρόπο; Με το να αγωνιζόμαστε ενάντια σε οτιδήποτε καταστρέφει τον άνθρωπο και την κτίση, χαρίζοντας απλόχερα τη συμπαράστασή μας στους αδυνάτους αυτού του κόσμου, διότι πάνω τους αντικρίζουμε μοναδικές Εικόνες του Χριστού.

3. Ο διάλογος ως βασικό χαρακτηριστικό των βιβλικών διηγήσεων 

 Η Βίβλος δεν αποτελεί έναν κουραστικό μονόλογο του Θεού. Απεναντίας, σε αυτήν κυριαρχεί, από την αρχή μέχρι το τέλος της, το στοιχείο του διαλόγου. Ο διάλογος αυτός έχει ως σημείο αφετηρίας τον ίδιο τον Θεό, καθώς εκείνος δημιουργεί τον άνθρωπο, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή δική Του. Και επειδή ο άνθρωπος «εικονίζει» τον τριαδικό Θεό, για τον λόγο αυτό μπορεί να επικοινωνεί μοναδικά με τον Δημιουργό του και τον «άλλον». Η πρόσκληση του Θεού για διάλογο διέπει όλη την Αγία Γραφή. Στην καρδιά αυτής της πρόσκλησης βρίσκεται πάντοτε ο ίδιος ο Θεός, ο οποίος λαμβάνει σάρκα και οστά, γίνεται άνθρωπος για χάρη του ανθρώπου, συνομιλεί μαζί του, διδάσκει, θαυματουργεί, σταυρώνεται, πεθαίνει και ανασταίνεται. Μέσα στα βιβλία της Αγίας Γραφής ο αναγνώστης συναντά τους ανθρώπους να διαλέγονται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους: Άλλοτε, αντιλαλούν οι κραυγές διαμαρτυρίας προς τον Θεό για την αδικία που φαίνεται να θριαμβεύει· άλλοτε, παρατηρούνται στιγμιότυπα έντονης διαφωνίας μεταξύ των πρωταγωνιστών, όπως π.χ. το 2ο κεφάλαιο της Επιστολής Προς Γαλάτας, όπου ο Παύλος επιπλήττει τον Πέτρο.  

4. Ο ρεαλισμός των βιβλικών διηγήσεων  

Διαβάζοντας τα κείμενα της Βίβλου, διαπιστώνει κανείς ότι τα πρόσωπα δεν παρουσιάζονται συνήθως χαμογελαστά και «μακιγιαρισμένα», όπως κατά κόρον συμβαίνει στους μεγάλους αστέρες του κινηματογράφου και πολλούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι «ήρωες» της Αγίας Γραφής (όπως ο Δαβίδ και ο Απόστολος Πέτρος) παρουσιάζονται με μεγάλες πτώσεις αλλά και ανατάσεις. Τα πρόσωπα, λοιπόν, σκιαγραφούνται όπως ακριβώς είναι στην πραγματικότητα, χωρίς ωραιοποιήσεις αλλά και χωρίς να αποκρύπτεται τίποτα, ούτε τα ελαττώματα αλλά ούτε και τα προτερήματα. 5. Βίβλος: κείμενα στα οποία αποτυπώνονται εμπειρίες ζωής! Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τη Βίβλο ως την περιγραφή ενός μεγάλου ταξιδιού. Είναι μία πορεία γεμάτη εκπλήξεις, ή μάλλον μία συν-οδοιπορία του Θεού και μάλιστα του Λόγου με τους ανθρώπους. Στο πλαίσιο αυτής της συμπόρευσης ο άνθρωπος βιώνει την παρουσία του Θεού μέσα στην ιστορία. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα ταξίδι γεμάτο εμπειρίες! Η περιπέτεια ξεκινά με το ταξίδι του Αβραάμ, ο οποίος αποχωρίζεται την πατρική του εστία, και μαζί με τη γυναίκα του, τη Σάρρα του «ανοίγεται» σε άγνωστα και ξένα μέρη, έχοντας μοναδικό όπλο την πίστη και την αφοσίωση σ’ έναν Θεό, ο οποίος συνομιλεί μαζί του και εκείνος Τον αναγνωρίζει και Τον ευχαριστεί ως πρόσωπο μοναδικό και ανεπανάληπτο. Το ταξίδι της Βίβλου φτάνει σ’ ένα σημείο κορύφωσης με το Βιβλίο της Αποκάλυψης, για να συνεχιστεί μέσα στη ζωή της ίδιας της Εκκλησίας 

  Στο έργο του «Ὁμιλία εἰς τὸ “ἐξῆλθε δόγμα παρὰ Καίσαρος Αὐγούστου” καὶ εἰς τὴν ἀπογραφὴ τῆς Ἁγίας Θεοτόκου» ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μιλάει για τη σχέση Παλαιάς και Καινής Διαθήκης.

 Όπως τονίζει «Προέλαβεν τὴν Καινὴν ἡ Παλαιὰ, καὶ ἡρμήνευσε τὴν Παλαιὰν ἡ Καινή. Πολλάκις εἶπον, ὅτι δύο Διαθῆκαι, καὶ δύο ἀδελφαὶ, καὶ δύο παιδίσκαι, τὸν ἕνα Δεσπότην δορυφοροῦσι. Κύριος παρὰ Προφήταις καταγγέλλεται, Χριστὸς ἐν Καινῇ κηρύσσεται·…». (ΜPG 50,796). 

Ερμηνεία: «Πρόλαβε την Καινή Διαθήκη η Παλαιά Διαθήκη, και ερμήνευσε την Παλαιά η Καινή. Έχω πει πολλές φορές, ότι οι δύο Διαθήκες (είναι)σαν δύο αδελφές και δύο κόρες, και υπηρετούν τον μοναδικό Θεό. Ο Κύριος παρουσιάζεται στους προφήτες, ο Χριστός κηρύσσεται στην Καινή Διαθήκη.…»

Πηγή: Σωτήριος Δεσπότης, Νικόλαος Παύλου, Αθανάσιος Στογιαννίδης, Α´ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, Θέματα από την Αγία Γραφή, σελ: 7-14