Ξένος, μετανάστης και πρόσφυγας

Ο κοντινός και ο ξένος 

 Κάποτε ζητήθηκε από τον Χριστό να διευκρινίσει τι εννοούσε ο Μωσαϊκός νόμος ζητώντας αγάπη για τον «πλησίον» μας, για τον κοντινό μας. Πράγματι! Ποιος, άραγε, είναι ο πιο κοντινός μας; Ο νους μας πιθανότατα θα πάει στους εξ αίματος συγγενείς μας, στους ομοεθνείς μας ή και στους ομόθρησκούς μας. Όμως ο Χριστός έδωσε ολότελα διαφορετική απάντηση. Είπε την παραβολή του καλού Σαμαρείτη, όπου ως «πλησίον» εμφάνισε τον πιο μακρινό, έναν αλλοεθνή και αλλόθρησκο: έναν Σαμαρείτη (όπως είναι γνωστό, οι Ιουδαίοι και οι Σαμαρείτες βρίσκονταν μεταξύ τους σε μεγάλη έχθρα, και απέφευγαν κάθε επικοινωνία μεταξύ τους). Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της ευαγγελικής αφήγησης; Ότι η ερώτηση που απευθύνθηκε στον Χριστό ήταν «ποιος ε ί ν α ι ο πλησίον μου». Δηλαδή ποιος είναι, βάσει κάποιων δεδομένων χαρακτηριστικών (βάσει του αίματος, του DNA, της εθνικότητας κοκ). Ο  Χριστός όμως δεν είπε ποιος «είναι» ο πλησίον, αλλά ποιος α π ο δ ε ι κ ν ύ ε τ α ι ο πλησίον. «Τίς […] πλησίον δοκεῖ σοι γεγονέναι;», ρώτησε τον συνομιλητή του. «Ποιος κατά τη γνώμη σου αποδείχτηκε ‘πλησίον’;». «Πλησίον» λοιπόν αποδεικνύεται εκείνος ο οποίος έμπρακτα σπλαχνίζεται τον συνάνθρωπο, όποιος κι αν είναι αυτός. 

Οι νέοι, μη συγγενικοί δεσμοί 

 Oι δεσμοί αίματος και οι δεσμοί λόγω κοινής καταγωγής είναι δεσμοί «αναγκαστικοί», δηλαδή δεσμοί οι οποίοι δημιουργούνται μέσω βιολογικών σχέσεων. Και γι’ αυτό δεν αίρονται ποτέ. Υπάρχουν είτε το θέλει κάποιος είτε όχι. Φυσικά οι δεσμοί αυτοί έχουν το νόημά τους και τη σημασία τους στην κοσμική πραγματικότητα. Όμως ο Χριστός εγκαινιάζει ένα άλλο είδος δεσμών: Πνευματικούς δεσμούς, οι οποίοι δημιουργούνται βάσει της ελευθερίας και της ολόκαρδης επιλογής εκ μέρους του ανθρώπου. Η πίστη στον Θεό και η χριστιανική ταυτότητα δεν μπορούν να υπάρχουν χωρίς να τις επιθυμεί το κάθε υποκείμενο. Χρειάζονται τη συναίνεση του κάθε ανθρώπου. Και ακριβώς γι’ αυτό, μπορεί να πάψουν να υπάρχουν κάθε στιγμή, αν η καρδιά του ανθρώπου πάψει πραγματικά να δέχεται την πίστη. Όταν οι Φαρισαίοι πίστευαν ότι τη σχέση τους με τον Θεό την εξασφαλίζει το γεγονός ότι ήταν απόγονοι του Αβραάμ, ο Χριστός τούς απάντησε ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει, και ότι ο Θεός μπορεί να μετατρέψει και τις πέτρες σε τέκνα του Αβραάμ. Κι όταν κάποια γυναίκα, η οποία ενθουσιάστηκε ακούγοντας το κήρυγμά του, μακάρισε τη μητέρα του, αυτός απάντησε ότι μακάριοι είναι όσοι αποδέχονται και τηρούν τον λόγο του. Όλα αυτά καταλήγουν στο ότι κορυφαία αγάπη είναι αυτή που απευθύνεται στον ξένο, σε αυτόν με τον οποίον κανένας ανθρώπινος δεσμός δεν με υποχρεώνει εκ των προτέρων σε σχέση. 

Η σημασία του ξένου 

 Ο ίδιος ο Θεός, παρ’ όλο που είναι η αιτία ύπαρξης των πάντων, εμφανίζεται ως ξένος, τον οποίο ο κόσμος καλείται ελεύθερα να αποδεχτεί. Όποτε δεν τον αποδέχεται, ο Θεός βιώνει την κατάσταση του ξένου. «Ο Λόγος […] μέσα στον κόσμο ήταν, κι ο κόσμος δι’ αυτού δημιουργήθηκε, μα δεν τον αναγνώρισε ο κόσμος. Ήρθε στον τόπο το δικό του, και οι δικοί του δεν τον δέχτηκαν»   Το ίδιο ισχύει για τον καθένα μας: Καλούμαστε να αποδεχτούμε τον ξένο, αλλά ταυτόχρονα κι εμείς οι ίδιοι είμαστε ξένοι, οι οποίοι ζητάμε από τους άλλους να γίνουμε δεκτοί στη ζωή τους, στον «τόπο» τους. 

Το ίδιο ισχύει για τον καθένα μας: Καλούμαστε να αποδεχτούμε τον ξένο, αλλά ταυτόχρονα κι εμείς οι ίδιοι είμαστε ξένοι, οι οποίοι ζητάμε από τους άλλους να γίνουμε δεκτοί στη ζωή τους, στον «τόπο» τους.

 Μία από τις φανερώσεις του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη είναι η περίφημη «φιλοξενία του Αβραάμ», ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του Σάρα δέχτηκαν στο σπιτικό τους τρεις ξένους ταξιδιώτες (στην πραγματικότητα, αγγέλους). Και μάλιστα, μόλις είδαν τους ξένους να στέκονται, ο Αβραάμ δεν περίμενε να του «χτυπήσουν την πόρτα», αλλά έτρεξε ο ίδιος προς αυτούς (αυτό δηλώνεται σε κάποιες βυζαντινές εικόνες, όπου το ιμάτιο του Αβραάμ ανεμίζει). «Μην ξεχνάτε τη φιλοξενία», γράφει ο απόστολος Παύλος, «γιατί μ’ αυτήν μερικοί, χωρίς να το ξέρουν, φιλοξένησαν αγγέλους». Πρόσφυγας υπήρξε και ο ίδιος ο Χριστός, όταν η οικογένειά του μετανάστευσε σε ξένη χώρα, την Αίγυπτο, για να αποφύγουν το μίσος του Ηρώδη. Και ως ξένο, που ο ίδιος ήταν φιλόξενος, τον έθαψε ο ευσχήμων Ιωσήφ, όπως ακούμε στον συγκλονιστικό ύμνο της Μ. Παρασκευής, «Δός μοι τοῦτον τόν ξένον…», είπε ο Ιωσήφ στον Πιλάτο. Και όταν ο Χριστός σκιαγράφησε τα κριτήρια της μέλλουσας και τελικής κρίσης, διευκρίνισε ότι όχι απλώς βρίσκεται στο πλάι των ξένων (και όσων βρίσκονται σε κάθε είδος ανάγκης), αλλά ταυτίζεται μαζί τους. Η βοήθεια προς τον αναγκεμένο ξένο είναι βοήθεια προς τον Χριστό τον ίδιο. Σήμερα Τα τελευταία χρόνια δραματικά έχουν αυξηθεί παγκοσμίως οι μετακινήσεις πληθυσμών, οι οποίες οφείλονται σε έκτακτους και ζοφερούς λόγους. Πλήθη ανθρώπων εγκαταλείπουν τις εστίες τους είτε λόγω πολέμων και γενοκτονιών (πρόσφυγες), είτε λόγω φτώχειας (οικονομικοί μετανάστες). Σύμφωνα με την αρμόδια υπηρεσία του ΟΗΕ, το 2019 υπήρχαν σε όλον τον κόσμο 68,5 εκατομμύρια ανθρώπων που είχαν εκτοπισθεί βίαια από τις πατρίδες τους. Από αυτούς, γύρω στα 13 εκατομμύρια είναι ανήλικοι πρόσφυγες. Οι μετακινήσεις αυτές φέρνουν τον ξένο μέσα στην καθημερινότητα του υπόλοιπου κόσμου.

 Η αλληλεγγύη προς τους ξεριζωμένους είναι καίριο χρέος. Η αλληλεγγύη αυτή αφορά την επιβίωσή τους (τη φιλοξενία, την εξασφάλιση τροφής και περίθαλψης), αλλά και την αντιμετώπιση των αιτιών οι οποίες γεννούν ξεριζωμό. Οι πόλεμοι και η δυστυχία όχι μόνο καταστρέφουν ολόκληρες χώρες, αλλά και δημιουργούν στρατιές ανέστιων ανθρώπων, τους οποίους διάφορα παγκόσμια πανίσχυρα οικονομικά συμφέροντα μετατρέπουν σε σύγχρονους δούλους, σε φθηνά εργατικά χέρια, σε πάμφθηνα αναλώσιμα.

 Συνύπαρξη: ένα στοίχημα 

 Πώς θα μπορέσουν να συνυπάρξουν αρμονικά, στις σύγχρονες κοινωνίες, άνθρωποι που προ έρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς και έχουν διαφορετικές θρησκείες; Μόνο αν όλοι (ντόπιοι και ξένοι) αποδεχτούν τη σπουδαιότητα της ανθρώπινης ελευθερίας, τον σεβασμό προς τον άλλον, την ιερότητα της ζωής. Είναι, δηλαδή, σημαντικό, καθένας να γίνεται αποδεκτός με την ιδιαίτερη ταυτότητά του, και ταυτόχρονα ο ίδιος να αποδέχεται τους άλλους με τις ιδιαίτερες ταυτότητές τους. Αυτές τις αρχές χρειάζεται να τις προσυπογράφουν όλοι, σαν ένα είδους συμβολαίου, ώστε όλοι να ζουν σε μια κοινωνία, κι όχι σε γκέτο. Η μόνη ιδιαίτερη ταυτότητα η οποία δεν μπορεί να γίνει δεκτή στις ανθρώπινες κοινωνίες, είναι όποια ταυτότητα κηρύττει το μίσος για όσους διαφέρουν από αυτήν. Εδώ χρειάζεται μια διευκρίνιση. Απέναντι στον άνθρωπο ο οποίος ασπάζεται το μίσος προς τους άλλους, οι Χριστιανοί οφείλουν αγάπη, όπως σε κάθε άνθρωπο. Μάλιστα, είναι σημαντικό αν οι πιστοί κατορθώσουν να τον μεταπείσουν, δηλαδή να τον απελευθερώσουν από το κακό στο οποίο ο ίδιος έχει παραδώσει τον εαυτό του. Αλλά παράλληλα θα πρέπει να κάνουν σαφές, ότι η στάση του αυτή είναι απολύτως απαράδεκτη, διότι αποτελεί απόλυτη άρνηση της ανθρώπινης κοινωνίας

  Βήματα μάθησης και έκφρασης 

 Βήμα Πρώτο: Ας γράψει ο καθένας και η καθεμιά, ποιος είναι για αυτόν/ήν ο πλησίον

  Όταν ρώτησαν τον Χριστό, είπε την παραβολή του καλού Σαμαρείτη, όπου ως «πλησίον» εμφάνισε τον Σαμαρείτη. Γιατί το έκανε αυτό; Ας αναρωτηθούμε, με βάση την παραβολή, τι μπορεί να σημαίνει για εμάς ότι σημασία δεν έχει ποιος «είναι» ο πλησίον, αλλά ποιος α π ο δ ε ι κ ν ύ ε τ α ι ο πλησίον. 

 Βήμα Δεύτερο: Έχοντας στο μυαλό μας όσα μάθαμε για τον πλησίον, ας παρατηρήσουμε αυτήν τη φωτογραφία του Γιάννη Μπεχράκη (1960-2019), η οποία απεικονίζει έναν ξένο, έναν πρόσφυγα, με την κόρη του στην πορεία προς τα σύνορα.

  • Τι μπορεί να σκέφτεται ο πατέρας; 

 • Τι μπορεί να νιώθει στην πορεία του αυτή;

 • Ποια θα μπορούσε ίσως να είναι η θρησκεία του; 

 • Τι είναι αυτό για το οποίο πιθανόν να νοιάζεται και τι να φροντίζει;

 • Τι σκεπτόμαστε και τι νιώθουμε εμείς για αυτόν; 

  Ο ίδιος ο Γιάννης Μπεχράκης είχε μιλήσει για τη φωτογραφία αυτή, σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει, και είχε αποκαλύψει τις σκέψεις του για το μοναδικό αυτό «κλικ». 

 «Υπήρξαν πάρα πολλές στιγμές που με συγκίνησαν, που με έκαναν να αισθανθώ κομμάτι του όλου πράγματος. Διότι υπάρχει επίσης κάτι άλλο που δεν ξεχνώ ποτέ. Εγώ, όπως και πάρα πολλοί άλλοι άνθρωποι, έχω μέσα μου αίμα προσφυγικό. Η γιαγιά μου ήταν πρόσφυγας από τη Σμύρνη και μου διηγούνταν τι είχε ζήσει η οικογένειά της. Οπότε καταλαβαίνω πολύ καλά τι περνούν σήμερα οι πρόσφυγες. Μια τέτοια στιγμή, λοιπόν, ήταν στην Ειδομένη τον χειμώνα του 2015, όταν είδα αυτόν τον πατέρα που κουβαλούσε μέσα στη βροχή, για πολλά χιλιόμετρα, την κόρη του. Φορούσε μια αυτοσχέδια κάπα από σκουπιδοσακούλες για να προστατεύεται από τη βροχή. Και κάποια στιγμή, πηγαίνοντας προς αυτό που πίστευε ότι ήταν η ελευθερία και η λύτρωση, έσφιξε την κόρη του δυνατά στην αγκαλιά του και τη φίλησε. Όταν τον είδα να περπατά στη μέση του δρόμου, έτσι με μια δύναμη και μια αγάπη, μου φάνηκε τεράστιος, σαν σούπερ ήρωας. Κι επειδή έχω κι εγώ μια κόρη στην ηλικία της δικής του, η σκηνή αυτή με συγκλόνισε. Λέω μάλιστα πολλές φορές χαριτολογώντας ότι με αυτή τη φωτογραφία απέδειξα ότι οι σούπερ ήρωες δεν υπάρχουν μόνο στη φαντασία μας. Υπάρχουν και στη ζωή. Μπορεί να είναι ένας απλός άνθρωπος χωρίς μόρφωση, ένας φτωχός, ένας ζητιάνος, κάποιος που δεν του δίνεις ενδεχομένως καμία σημασία. Έρχεται όμως μια στιγμή που αυτός ο άνθρωπος θα κάνει μια πράξη τόσο δυνατή, που θα σε αφήσει άναυδο με την ομορφιά της». https://antikleidi.com/2019/03/08/yannis-behrakis-story-behind-superman-photo/ 

 Βήμα Τρίτο: Αφού αναγνωρίσουμε ότι ο ίδιος ο Θεός, παρ’ όλο που είναι η αιτία ύπαρξης των πάντων, εμφανίζεται ως ξένος (στη φιλοξενία του Αβραάμ, στη φυγή στην Αίγυπτο, στην ταφή του από τον Ιωσήφ), τον οποίο ο κόσμος καλείται ελεύθερα να αποδεχτεί, ας διαβάσουμε τον ύμνο που ψάλλει η Εκκλησία τη Μεγάλη Παρασκευή και ας σημειώσουμε πώς παρουσιάζεται και αντιμετωπίστηκε ο Χριστός ως ξένος. Μ. Παρασκευή:

 «Τόν ἥλιον κρύψαντα τάς ἰδίας ἀκτίνας, καί τό καταπέτασμα τοῦ ναοῦ διαρραγέν, τῷ τοῦ Σωτῆρος θανάτῳ, ὁ Ἰωσήφ θεασάμενος, προσῆλθε τῷ Πιλάτῳ καί καθικετεύει λέγων∙

 δός μοι τοῦτον τόν ξένον, τόν ἐκ βρέφους ὡς ξένον ξενωθέντα ἐν κόσμῳ∙ 

 δός μοι τοῦτον τόν ξένον, ὃν ὁμόφυλοι μισοῦντες θανατοῦσιν ὡς ξένον∙

 δός μοι τοῦτον τόν ξένον, ὃν ξενίζομαι βλέπειν τοῦ θανάτου τό ξένον∙

 δός μοι τοῦτον τόν ξένον, ὅστις οἶδεν ξενίζειν τούς πτωχούς τε καί ξένους∙ 

δός μοι τοῦτον τόν ξένον, ὃν Ἑβραῖοι τῷ φθόνῳ ἀπεξένωσαν κόσμῳ∙ 

 δός μοι τοῦτον τόν ξένον, ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ, ὃς ὡς ξένος οὐκ ἔχει τήν κεφαλήν ποῦ κλῖναι∙

 δός μοι τοῦτον τόν ξένον, ὃν ἡ Μήτηρ καθορῶσα νεκρωθέντα ἐβόα∙ Ὦ Υἱέ καί Θεέ μου, εἰ καί τά σπλάγχνα τιτρώσκομαι, καί καρδίαν σπαράττομαι, νεκρόν σε καθορῶσα, ἀλλά τῇ σῇ ἀναστάσει θαρροῦσα μεγαλύνω.». 

 ΑΠΟΔΟΣΗ: «Όταν είδε ο Ιωσήφ τον ήλιο να έχει κρύψει τις ίδιες του τις ακτίνες και το καταπέτασμα του ναού να έχει σκιστεί, λόγω του θανάτου του Σωτήρα, προσήλθε στον Πιλάτο και τον θερμοπαρακαλά λέγοντας:Δώσε μου τούτο τον ξένο, που από βρέφος φιλοξενήθηκε στον κόσμο σαν ξένος. Δώσε μου τούτο τον ξένο, που οι ομόφυλοί του από μίσος τον θανατώνουν σαν ξένο. 

Δώσε μου τούτο τον ξένο, που παραξενεύομαι βλέποντας το παράξενο του θανάτου του. 

Δώσε μου τούτο τον ξένο, που ήξερε να φιλοξενεί τους φτωχούς και τους ξένους.

 Δώσε μου τούτο τον ξένο, που οι Εβραίοι από φθόνο τον αποξένωσαν από τον κόσμο.

 Δώσε μου τούτο τον ξένο, για να τον κρύψω σε τάφο, αυτόν που σαν ξένος δεν είχε που να γείρει το κεφάλι. 

Δώσε μου τούτο τον ξένο, που βλέποντάς τον νεκρό η μητέρα του φώναζε: Ω, γιέ μου και Θεέ μου, αν και πληγώνομαι στα σωθικά μου και σπαράζω στην καρδιά, βλέποντάς σε νεκρό, αναθαρρώ από την ανάστασή σου, και δοξάζω».

 «... Ήρθε στον τόπο τον δικό του, και οι δικοί του δεν τον δέχτηκαν» (Ιω. 1:11). Μήπως το ίδιο ισχύει για τον καθένα μας; Μήπως καλούμαστε να αποδεχτούμε τον ξένο, αλλά ταυτόχρονα και εμείς οι ίδιοι είμαστε ξένοι, οι οποίοι ζητάμε από τους άλλους να γίνουμε δε κτοί στη ζωή τους, στον «τόπο» τους;

Βήμα Τέταρτο:

Ας παρατηρήσουμε το έργο του Sieger Koder και ας το χωρίσουμε στις 5 επιμέρους ενότητες. Ας περιγράψουμε μόνο ό,τι βλέπουμε σε κάθε ενότητα, χωρίς να εκφράζουμε τις απόψεις ή τις ερμηνείες μας. Αφού λοιπόν περιγράψουμε με λεπτομέρειες το έργο, ας προσπαθήσουμε κατόπιν να διατυπώσουμε κάποιες ιδέες:

 • Τι παρατηρήσαμε ότι συμβαίνει; •Τι μπορεί να λέει αυτή η σύνθεση των 5 ενοτήτων; 

 Αφού επεξεργαστήκαμε το έργο, ας διαβάσουμε το απόσπασμα από την παραβολή της τελικής κρίσης επιχειρώντας να βρούμε αναλογίες: «34 Θα πει τότε [...] σε αυτούς που βρίσκονται δεξιά του: “Ελάτε, οι ευλογημένοι απ’ τον Πατέρα μου, κλ ρονομήστε τη Βασιλεία που σας έχει ετοιμαστεί απ’ την αρχή του κόσμου. 35 Γιατί πείνασα και μου δώσατε να φάω, δίψασα και μου δώσατε να πιω, ήμουν ξένος και με περιμαζέψατε4, 36 γυμνός και με ντύσατε, άρρωστος και μ’ επισκεφτήκατε, φυλακισμένος κι ήρθατε να με δείτε”. 37 Τότε θα του απαντήσουν οι άνθρωποι του Θεού: “Κύριε, πότε σε είδαμε να πεινάς και σε θρέψαμε ή να διψάς και σου δώσαμε να πιεις; 38 Πότε σε είδαμε ξένον και σε περιμαζέψαμε ή γυμνόν και σε ντύσαμε; 39 Πότε σε είδαμε άρρωστον ή φυλακισμένον κι ήρθα με να σε δούμε;”. 40 Και [...] θα τους απαντήσει: “Σας βεβαιώνω πως αφού τα κάνατε αυτά για έναν   από αυτούς τους ασήμαντους αδερφούς μου, τα κάνατε για μένα”» (Ματθ. 25:34-40).

 Ποιος είναι τελικά ο ξένος, που καλούμαστε να βοηθήσουμε; 

Ποιοι είναι οι ξένοι σήμερα, αλλά και πάντα; 

Βλέποντας τη φωτογραφία ας διαβάσει κάποιος/α τα λόγια του αγίου Γρηγορίου Νύσσης (335-396 μ.Χ.): «Ήρθαν έτσι τα πράγματα, ώστε γύρω μας να αφθονούν οι γυμνοί και οι άστεγοι. Είναι πάμπολλοι οι πρόσφυγες που χτυπούν τις πόρτες μας. Πάμπολλοι είναι και οι ξένοι και οι μετανάστες. Όπου κι αν κοιτάξεις θα δεις χέρια απλωμένα σε ζητιανιά. Για σπίτι έχουν το ύπαιθρο. Κατάλυμα βρίσκουν στις στοές, τις παρόδους και τα ερημικότερα σημεία της αγοράς. Φωλιάζουν σε τρύπες όπως οι νυχτοκόρακες και οι κουκουβάγιες. Το ρούχο τους είναι διάτρητα κουρέλια. Για χωράφι έχουν τη διάθεση όσων δίνουν ελεημοσύνη. Για τροφή, ό,τι τύχει. Πίνουν νερό από τις κρήνες όπως τα ζώα, και για ποτήρια έχουν τις χούφτες τους. Για αποθήκη έχουν την κοιλιά τους, όσο μπορεί αυτή να συγκρατήσει ό,τι μπαίνει μέσα. Τραπέζι τους είναι τα γόνατά τους διπλωμένα. Κρεβάτι, το έδαφος. Μπάνιο, κάποιος ποταμός ή λίμνη, όπως τα έχει προσφέρει ακατέργαστα και κοινά σε όλους ο Θεός. Η ζωή τους είναι πλέον γεμάτη μετακινήσεις και αγριάδα, όμως δεν ήταν έτσι εξαρχής. Ας όψονται η συμφορά και η ανάγκη». 

Είναι τελικά μόνο σύγχρονο φαινόμενο οι μετακινήσεις, που φέρνουν τον ξένο μέσα στην καθημερινότητα του υπόλοιπου κόσμου; 

Κλείνοντας, ας δημιουργήσουμε μία εικόνα με το μήνυμα των παρακάτω λόγων του Μεγάλου Βασιλείου. Μία εικόνα που να στέλνει ένα τόσο ισχυρό μήνυμα, όσο αυτό του γκράφιτι που σχεδίασε ο καλλιτέχνης «twenty three» στη Λεμεσό, με μία οικιακή βοηθό (προφανώς  μετανάστρια στην Κύπρο) να απλώνει τη μπουγάδα, στην οποία περιλαμβάνεται μία φανέλα η οποία γράφει «Έξω οι ξένοι». Για να επιτύχουμε τον στόχο μας θα πρέπει πρώτα να συναποφασίσουμε ποιο είναι το μήνυμα του γκράφιτι στη Λεμεσό και στη συνέχεια να φανταστούμε ή να δημιουργήσουμε το δικό μας:

 «Αν χτυπήσει την πόρτα σου κάποιος που πασχίζει να αντιμετωπίσει την ανάγκη του, μη ζυγίσεις τα πράγματα με ανώμαλο τρόπο. Μην πεις δηλαδή, «Αυτός είναι φίλος, είναι ομόφυλος, με έχει ευεργετήσει παλιότερα, ενώ ο άλλος είναι ξένος, αλλόφυλος, άγνωστος». Αν κρίνεις άνισα, ούτε συ θα ελεηθείς. Μία είναι η ανθρώπινη φύση· και ο ένας και ο άλλος είναι άνθρωπος· κοινή είναι στους δύο η ανάγκη, κοινή η φτώχεια. Πρόσφερε και στον αδελφό και στον ξένο· στον μεν αδελφό σου να μη γυρίσεις την πλάτη, τον δε ξένο κάν’ τον αδελφό σου. Ο Θεός θέλει να στηρίζεις τους αναγκεμένους, κι όχι να κάνεις διακρίσεις ανάμεσα στους ανθρώπους· δεν θέλει να δίνεις στον ομόφυλο και να αποδιώχνεις τον ξένο· όλοι είναι ομόφυλοι, όλοι είναι αδέρφια, όλοι είναι παιδιά ενός πατέρα. Υπάρχει κάποιος που τον ξερίζωσε κάποια συμφορά και δεν του έχει απομείνει τίποτα, παρά μόνο η ψυχή και το σώμα του· εμείς όμως, όσοι έχουμε γλυτώσει άγευστοι συμφορών, ας μοιραστούμε με εκείνους την ευημερία μας. Ας αγκαλιάσουμε τους αδελφούς μας, που μόλις και μετά βίας έχουν διασωθεί»

Πηγή:Αθανάσιος Ν. Παπαθανασίου, Μάριος Κουκουνάρας Λιάγκης,Θέματα Χριστιανικής Ηθικής και Ποιμαντικής Θεολογίας,ΤΕΥΧΟΣ Α΄ ΘΕΜΑΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ Γ΄ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, σελ:50-58