Μετά την αποχώρηση των κατηχουμένων, παρέμεναν στον Ναό οι πιστοί για την επιτέλεση του κεντρικού τμήματος της Θείας Λειτουργίας και τη συμμετοχή τους στη Θεία Μετάληψη. Το κεντρικό αυτό τμήμα έχει σαν πυρήνα του την πράξη του Κυρίου στον Μυστικό Δείπνο. Βασικό στοιχείο της πράξης αυτής ήταν, ότι ο Κύριος «ευχαρίστησε» τον Θεό-Πατέρα για τον προσφερόμενο άρτο και οίνο. Η «ευχαριστία» του Χριστού υπήρξε μια μικρή προσευχή ευλογίας του άρτου και του οίνου, μια προσευχή καθαγιασμού τους σε Σώμα και Αίμα Του. Για την ανάμνηση αυτής της προσευχής του Χριστού κατά τον Μυστικό Δεί-
πνο, αποκαλούμε ως «Θεία Ευχαριστία» το δεύτερο και κεντρικό τμήμα της Θείας Λειτουργίας.
Η Λειτουργία των Πιστών
Η ακολουθία της Προσκομιδής εμφανίστηκε στη Θεία Λειτουργία μετά τον 8ο αιώνα. Τότε,ακριβώς, εμφανίστηκε και η ανάγκη να μεταφερθούν τα Τίμια Δώρα από τον χώρο της προετοιμασίας τους (την Πρόθεση) στην Αγία Τράπεζα. Επειδη μεταφορά αυτή γίνεται με λαμπρότητα και επειδή σχετίζεται
με τα Τίμια Δώρα, ονομάστηκε Μεγάλη Είσοδος», ώστε να διακρίνεται από τη «Μικρή».
Λίγο πριν πραγματοποιηθεί η Μεγάλη Είσοδος, ο ιερέας απευθύνει στον Θεό μία ευχή που ονομάζεται «ευχή του Χερουβικού ύμνου», ενώ την ίδια στιγμή οι ψάλτες αποδίδουν τον ίδιο ύμνο μελωδικά. Ο ύμνος ονομάστηκε έτσι, διότι αναφέρεται στο αγγελικό τάγμα των Χερουβίμ, τους συνοδούς αγγέλους του Κυρίου. Επειδή, λοιπόν, πρόκειται να μεταφερθούν τα Τίμια Δώρα με λαμπρή πομπή στην Αγία Τράπεζα, διακηρύσσουμε μέσα από τον ύμνο αυτό, ότι κι εμείς οι άνθρωποι καλούμαστε να μιμηθούμε τους αγγέλους και με καθαρότητα ψυχής να συνοδεύσουμε τα Τίμια Δώρα, το μελλοντικό Σώμα και Αίμα του Κυρίου, στην Αγία Τράπεζα.
ii. Τα πληρωτικά και οι αιτήσεις
Τα πληρωτικά είναι μικρά αιτήματα προς τον Θεό, τα οποία συμπληρώνουν τα αιτήματα της εκτενούς ικεσίας (πριν τη Μεγάλη Είσοδο), γι᾽ αυτό και ονομάζονται «πληρωτικά» (συμπληρωματικά). Τα πληρωτικά και οι αιτήσεις που τα συνοδεύουν έχουν κι αυτά, όπως η εκτενής ικεσία, οικουμενικό χαρακτήρα, δηλαδή, αναφέρονται σε όλες τις τάξεις των ανθρώπων. Ορισμένα από τα αιτήματα έχουν χαρακτήρα περισσότερο προσωπικό και αναφέρονται κυρίως στην πνευματική ζωή των πιστών.
iii. Ο ασπασμός της ειρήνης
Πρόκειται για μία από τις αρχαιότερες πράξεις της Θείας Λειτουργίας: οι πιστοί, πριν συμμετάσχουν στο κεντρικό τμήμα της Θείας Ευχαριστίας και πριν μεταλάβουν, συγχωρούσαν ο ένας τον άλλο και επισφράγιζαν αυτή την αλληλοσυγχώρηση με τον ασπασμό του ενός προς τον άλλο. Η όλη πράξη στηριζόταν στη διδασκαλία του Χριστού, σύμφωνα με την οποία, δεν μπορεί ο άνθρωπος να προσφέρει δοξολογία προς τον Θεό, εάν πρώτα δεν έχει αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τον συνάνθρωπό του. Ο ασπασμός της ειρήνης, εδώ και αρκετούς αιώνες, όμως, δεν ισχύει ως ένδειξη αλληλοσυγχώρησης μεταξύ των πιστών που παρευρίσκονται στη Θεία Λειτουργία, παρά μόνο μεταξύ των ιερέων όταν συλλειτουργούν, δηλαδή, όταν λειτουργούν ιερείς περισσότεροι του ενός.
iv. Το Σύμβολο της Πίστεως
Το Σύμβολο της Πίστεως είναι μία σύνοψη των αληθειών της πίστης μας. Αρχικά, το Σύμβολο της Πίστεως προβλεπόταν στο Βάπτισμα. Από το Βάπτισμα μεταφέρθηκε στη Θεία Λειτουργία κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Η ένταξη του Συμβόλου της Πίστεως στη Θεία Ευχαριστία δηλώνει την ενότητα της πίστης που πρέπει να έχουμε όσοι μετέχουμε σε αυτή. Ομολογώντας όλοι την ίδια πίστη, ενισχύουμε τους δεσμούς μας ως μέλη της Εκκλησίας και δημιουργούμε την απαραίτητη προϋπόθεση για την κοινή Θεία Μετάληψη
Η Αγία Αναφορά είναι το ουσιαστικότερο τμήμα της Θείας Λειτουργίας. Ονομάζεται έτσι,γιατί στο τμήμα αυτό, η θυσία που προσφέρουμε «αναφέρεται» στον Θεό (απευθύνεται προς Αυτόν). Τα Τίμια Δώρα «αναφέρονται» στο ουράνιο θυσιαστήριο. Το τμήμα της Αγίας Αναφοράς ξεκινά μετά το Σύμβολο της Πίστεως και, μάλιστα, αμέσως μετά από έναν διάλογο του ιερέα με τον λαό. Το τμήμα περιλαμβάνει μία ευχή ευχαριστίας και δοξολογίας προς τον Θεό, η οποία διακόπτεται από τον λεγόμενο «Επινίκιο ύμνο» («Άγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ...»). Η ευχή αυτή καταλήγει στην ανάμνηση των ευεργεσιών του Θεού προς τον άνθρωπο, μνημονεύοντας τις πράξεις του Χριστού στον Μυστικό Δείπνο και όσα ακολούθησαν για τη σωτηρία του ανθρώπου. Στο σημείο αυτό κορυφώνεται η Θεία Ευχαριστία, όταν ο ιερέας επικαλείται την έλευση του Αγίου Πνεύματος (επίκληση) για να καθαγιάσει τον άρτο και τον οίνο σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Ακολουθούν τα λεγόμενα Δίπτυχα, δηλαδή το μνημόσυνο και η δέηση για όλη την Εκκλησία, που είτε βρίσκεται στη γη (στρατευομένη/ζωντανοί) είτε στον ουρανό (θριαμβεύουσα/κεκοιμημένοι).
vi. Η προετοιμασία για τη Θεία Κοινωνία
Το τμήμα της Θείας Ευχαριστίας, κατά το οποίο οι πιστοί προετοιμάζονται για τη Θεία Κοινωνία, περιλαμβάνει διάφορα αιτήματα προς τον Θεό, μία ευχή προετοιμασίας και την απαγγελία της Κυριακής προσευχής («Πάτερ ημών...»). Όλα αυτά δημιουργούν το κατάλληλο κλίμα για την ιερή στιγμή της Θείας Κοινωνίας, που αποτελεί τον σκοπό της Θείας Ευχαριστίας.Η συμμετοχή του πιστού στη Θεία Κοινωνία προϋποθέτει την καθαρότητα της καρδιάς του και την απόφασή του για μια ζωή πνευματικού αγώνα. Η προετοιμασία αυτή ολοκληρώνεται με την ευχή της κεφαλοκλισίας (λέγεται από τον ιερέα κατά την ώρα που οι πιστοί κλίνουν το κεφάλι τους σε ένδειξη ευλάβειας), με την οποία παρακαλούμε τον Θεό να δώσει στον καθένα- ανάλογα με τις ανάγκες του- τις ποικίλες δωρεές που απορρέουν από τη Θεία Κοινωνία.
Η μετάληψη του Σώματος και του Αίματος του Κυρίου από τους πιστούς γίνεται με την πρόσκληση του ιερέα «Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε». Ο ιερέας μεταλαμβάνει τους πιστούς, αναφέροντας ότι αυτό γίνεται «εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον».
Αυτό σημαίνει, ότι με τη Θεία Μετάληψη, οι πιστοί προσκαλούνται να αγωνιστούν εναντίον της αμαρτίας, έχοντας ως εφόδιο και όπλο το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου και να ενωθούν με τον Χριστό, όπως θα βρίσκονται ενωμένοι μαζί του στην αιωνιότητα.
viii. Η απόλυση
Η απόλυση είναι το τελευταίο τμήμα της Θείας Λειτουργίας. Γίνεται με μία προτροπή από τον ιερέα προς τον λαό: «Εν ειρήνη προέλθωμεν» (ας φύγουμε ειρηνικά). Πριν την τελική ευλογία του λαού από τον ιερέα (απόλυση), αναπέμπεται η λεγόμενη οπισθάμβωνος ευχή· λέγεται έτσι διότι διαβαζόταν πίσω από τον άμβωνα. Αυτή είναι η παλαιότερη ευχή της απόλυσης της Θείας Λειτουργίας και ανακεφαλαιώνει τα αιτήματα όλων των προσευχών της.
Ο συμβολισμός της ακολουθίας των πιστών
Το δεύτερο τμήμα της Θείας Λειτουργίας (η ακολουθία των πιστών) αποτελεί την κορύφωση του Μυστηρίου που παρέδωσε ο Χριστός στους Μαθητές Του κατά τον Μυστικό Δείπνο. Ο βαθύτερος συμβολισμός του είναι ότι αποτελεί τη μοναδική και ανεπανάληπτη πράξη με την οποία προσφέρεται στον άνθρωπο η σωτηρία και η ένωσή του με τον Θεό. Καμιά άλλη τελετουργία στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας δεν προσφέρει αυτές τις δωρεές. Ο χριστιανός αναδεικνύεται ως γνήσιος, μόνο εφόσον βρίσκεται ενωμένος με τον Χριστό μυστηριακά, δηλαδή, μόνο εφόσον μεταλαμβάνει το Σώμα και το Αίμα Του. Έτσι, η σωτηρία του ανθρώπου δεν είναι μια απλή ιδεολογία ή θεωρία, αλλά μία ιδιαίτερη και πολυσήμαντη πράξη, μία έμπρακτη μετοχή, στην οποία προσκαλούνται όλα τα μέλη της Εκκλησίας.
Ενδεικτικές Δραστηριότητες
1η Δραστηριότητα
Καταιγισμός ιδεών με τη φράση «Θεία Ευχαριστία».
2η Δραστηριότητα
Συλλογικός ρόλος: «Προετοιμάζοντας την τέλεση της Θείας Λειτουργίας». Ποιοι συμμετέχουν; Με ποιον τρόπο; Ποιο είναι το έργο καθενός κατά την προετοιμασία της;
3η Δραστηριότητα
Παγωμένη εικόνα: «Στιγμιότυπα από τη Θεία Λειτουργία». Χωριζόμαστε σε ομάδες και κάθε μια αναλαμβάνει να παραστήσει σε παγωμένη εικόνα, ένα στιγμιότυπο που μας έκανε εντύπωση από τη Θεία Λειτουργία. Προσέχουμε τις λεπτομέρειες της εικόνας και τις εκφράσεις των προσώπων που συμμετέχουν.
4η Δραστηριότητα
Η σημασία και ο συμβολισμός του αντιδώρου. Γιατί ονομάζεται έτσι; Πότε προσφέρεται; Γιατί προσφέρεται; Ποια σημασία έχει για τον χριστιανό; Τί συμβολίζει η διανομή του σε όλους τους πιστούς;
5η Δραστηριότητα
Διαβάζουμε το λειτουργικό κείμενο που ακολουθεί. Σε ποια γεγονότα αναφέρεται;
«Μαζί με αυτές τις άγιες δυνάμεις, και εμείς Δέσποτα φιλάνθρωπε λέμε μεγαλόφωνα·Άγιος είσαι και πανάγιος, εσύ και ο μονογενής Υιός σου και το Άγιο Πνεύμα σου·Άγιος είσαι και πανάγιος και μεγαλόπρεπη είναι η δόξα σου· εσύ, που τόσο αγάπησες τον κόσμο σου, ώστε να δώσεις τον μονογενή σου Υιό, για να μη χαθεί κανένας που πιστεύει σ᾽ αυτόν, αλλά να έχει αιώνια ζωή. Εκείνος, όταν ήλθε και έκανε όλα όσα είχες οικονομήσει για εμάς, τη νύκτα που παραδινότανε, μάλλον δε ο ίδιος παράδινε τον εαυτό του για τη ζωή του κόσμου, πήρε ψωμί στα άγια και αμόλυντα και αναμάρτητα χέρια του, ευχαρίστησε, το ευλόγησε, το αγίασε, το έκοψε και το έδωσε στους αγίους μαθητές του και αποστόλους και είπε..». Β΄ τμήμα της ευχής της Αναφοράς.
6η Δραστηριότητα
Διαβάζουμε τα δύο λειτουργικά κείμενα που ακολουθούν και απαντούμε: Γιατί αναφέρεται η
θυσία που προσφέρουμε στον Κύριο ως «αναίμακτη», παρότι προετοιμάζεται η μεταβολή του
ψωμιού και του κρασιού σε Σώμα και Αίμα Χριστού; Τι ζητούμε από το Άγιο Πνεύμα;
«Σε ευχαριστούμε, Κύριε ο Θεός, που εξουσιάζεις τις ουράνιες δυνάμεις, γιατί μάς αξίωσες να σταθούμε και τώρα μπροστά στο άγιο θυσιαστήριό σου και να παρακαλέσουμε ταπεινά την ευσπλαχνία σου για τα δικά μας αμαρτήματα και για του λαού τα αγνοήματα. Δέξου, Θεέ, τη δέησή μας· κάνε μας να γίνουμε άξιοι για να σου προσφέρουμε δεήσεις, θερμές προσευχές και αναίμακτες θυσίες για όλο τον λαό σου· και κάνε μας ικανούς, εμάς που μάς έβαλες σε τούτη εδώ την υπηρεσία σου με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, ακατάκριτα και ανεμπόδιστα, με καθαρή τη μαρτυρία της συνείδησής μας, να ζητούμε τη βοήθειά σου σε κάθε καιρό και τόπο, για να μάς ακούς και να μάς λυπάσαι μέσα στη μεγάλη καλοσύνη σου. Γιατί σε εσένα πρέπει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνηση, τον Πατέρα και τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα, τώρα και πάντα και στους ατελεύτητους αιώνες».
Α´ ευχή των πιστών (Β´ μέρος της Θείας Λειτουργίας).
«Σου προσφέρουμε ακόμα αυτή τη λογική και αναίμακτη λατρεία και σε παρακαλούμε και δεόμαστε και ικετεύουμε· στείλε το Άγιο Πνεύμα σου επάνω σε εμάς και επάνω σ᾽ αυτά τα δώρα. Και κάμε αυτόν τον άρτο τίμιο σώμα του Χριστού σου. Αμήν. Και αυτόν τον οίνο, που είναι μέσα σε τούτο το ποτήριο, τίμιον αίμα του Χριστού σου. Αμήν. Και κάνε τούτη τη μεταβολή με το Άγιό σου Πνεύμα. Αμήν. Αμήν. Αμήν. Ώστε σε εκείνους που μεταλαμβάνουν να γίνουν για να γαληνεύσει η ψυχή τους, για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους, για να λάβουν τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος, για να πάρουν θέση στη βασιλεία των ουρανών, για να έχουν παρρησία ενώπιόν σου και όχι για να αμαρτήσουν και να κατακριθούν. Ακόμα σού προσφέρουμε τη λογική αυτή εδώ λατρεία για εκείνους που αναπαύθηκαν με πίστη, προπάτορες, πατέρες, πατριάρχες, προφήτες, αποστόλους, κήρυκες, ευαγγελιστές, μάρτυρες, ομολογητές, ασκητές, και για κάθε δίκαιο άνθρωπο που τελειώθηκε με πίστη. Ξεχωριστά για την
παναγία, άχραντη, υπερευλογημένη, ένδοξη κυρία μας Θεοτόκο και αειπάρθενο Μαρία».
Ευχή επικλήσεως του Αγίου Πνεύματος (Β´ μέρος της Θείας Λειτουργίας).
7η Δραστηριότητα
Χτίζοντας γέφυρες: Βρίσκουμε στο διαδίκτυο στιγμιότυπα της Θείας Ευχαριστίας από άλλους
ορθόδοξους λαούς και τα αντιπαραβάλλουμε με στιγμιότυπα από την Ελλάδα. Υπάρχουν διαφορές; Τις καταγράφουμε και τις ανακοινώνουμε στην τάξη.
8η Δραστηριότητα
Σε συνεννόηση με τον ιερέα της Ενορίας μας, οργανώνουμε μια Θεία Λειτουργία, όπου ο ιερέας θα μας εξηγεί κάθε μέρος της, τον συμβολισμό του, τις ευχές που το συνοδεύουν και τα ιερά σκεύη που χρησιμοποιεί κατά τη διάρκειά του.
9η Δραστηριότητα
Προβάλλουμε το video: «Το Δώρο του Θεού», με θέμα τη Θεία Λειτουργία
10η Δραστηριότητα
Βλέπουμε στιγμιότυπα από τη Μεγάλη Είσοδο σε έναν Ιερό Ναό
11η Δραστηριότητα
Artful Thinking [«αντιλαμβάνομαι, γνωρίζω, φροντίζω»] «Η Κοινωνία των Αποστόλων», Τοιχογραφία από την Καπνικαρέα. Παρατηρούμε την τοιχογραφία σε ομάδες και συζητούμε:
Φανταζόμαστε πως είμαστε ένας από τους Αποστόλους. Πώς αισθανόμαστε;Ποιο γεγονός από όσα συμβαίνουν μας κινεί περισσότερο το ενδιαφέρον; Γιατί; Από ποιο πρόσωπο από τα εικονιζόμενα, θα θέλαμε να πάρουμε πληροφορίες για το γεγονός και τί θα το ρωτούσαμε; Μοιραζόμαστε τις σκέψεις μας με τις άλλες ομάδες.
Πηγή: Γεώργιος Φίλιας, Δημήτριος Χοϊλούς, Κωνσταντίνος Πρέντος,Λειτουργική Ζωή της Εκκλησίας Β´ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ,σελ 31- 39
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Αφήστε το σχόλιό σας