Γάμος και Οικογένεια

Δρόμος χαρισματούχων 

 «Ο καθένας έχει το δικό του χάρισμα από τον Θεό, ο ένας έτσι, ο άλλος αλλιώς». Με αυτά τα λόγια ο απόστολος Παύλος μιλά για τις δύο επιλογές που έχει ο άνθρωπος: τον δρόμο της παρθενίας (ή αγαμίας) και τον δρόμο του γάμου. Όποιος επιλέγει οποιονδήποτε από τους δύο τρόπους ζωής ειλικρινά, νηφάλια και ολόκαρδα, υλοποιεί έμπρακτα την κλίση που του έχει δοθεί από τον Θεό. Με άλλα λόγια, ο γάμος δεν αποτελεί «έκπτωση» ή αδυναμία ή παραχώρηση· δεν αποτελεί τον δρόμο των «αδύναμων», αλλά έναν δρόμο ιδιαίτερο (πάντα τα χαρίσματα υπάρχουν σε ποικιλία), προς τον κοινό στόχο, που είναι η σωτηρία.

  «Αγάπην τελείαν…» 

  Οι δύο άνθρωποι, που συνάπτουν σχέση και γάμο, καλούνται να αλληλοσυμπληρώνονται. «Θα γίνουν οι δυο τους ένας άνθρωπος» («ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν»), λέει η Αγία Γραφή. Η φράση αυτή είναι από τα λόγια που είπε ο Αδάμ όταν αντίκρισε για πρώτη φορά την Εύα. Τα επανέλαβε ο απόστολος Παύλος μιλώντας για την ανδρόγυνη ένωση. Και τα ακούμε κατά την τέλεση του μυστηρίου του γάμου  Για την Εκκλησία, η σχέση του άνδρα και της γυναίκας θεμελιώνεται όχι σε μια τυπική συμφωνία, αλλά σε μια βαθιά συμφωνία, στο μυστήριο της αγάπης. Μία από τις προσευχές που αναπέμπονται προς τον Θεό κατά την ιερολογία του γάμου, του ζητά να στέλνει στο ζευγάρι πλήρη αγάπη («ἀγάπην τελείαν»). Είναι εντυπωσιακό μάλιστα το εξής: Σε περίπτωση που το ένα μέρος (είτε ο άνδρας είτε η γυναίκα) είναι πιστό (δηλαδή Χριστιανός ή Χριστιανή) και το άλλο μέρος (είτε η γυναίκα είτε ο άνδρας) είναι άπιστο, τι πρέπει άραγε να κάνει το πιστό μέλος; Ο απόστολος Παύλος απαντά προτρέποντας τον χριστιανό σύζυγο να μη χωρίζει από τη μη χριστιανή σύζυγο - και το αντίστροφο: «Ο μη χριστιανός άνδρας, χάρη στην ένωση με τη γυναίκα του, μπήκε στον χώρο του Θεού· και η μη χριστιανή γυναίκα μπήκε στον χώρο του Θεού χάρη στην ένωση με τον χριστιανό […]. Πού ξέρεις εσύ, γυναίκα; Ίσως σώσεις τον άντρα σου. Ή, πού ξέρεις εσύ, άντρα; Ίσως σώσεις τη γυναίκα σου».

Ας συσχετίσουμε αυτήν την παρότρυνση του Παύλου με ένα άλλο σημείο της Αγίας Γραφής. Διαβάζουμε ότι το ιδεώδες είναι να μη διαλύεται ένας γάμος, παρά μόνο αν υπάρξει μοιχεία5. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ένας γάμος μπορεί να μη διαλυθεί για οιονδήποτε άλλον λόγο, σπάζει όμως όποτε σπάσει η αγάπη και η αφοσίωση του ενός προς τον άλλον. 

Οδοιπόροι με φιλότιμο

  Με το μυστήριο του γάμου η αγάπη αποκτά αιώνια προοπτική. Ακούμε στην ιερολογία την προσευχή: «Ἀνάλαβε [Κύριε] τούς στεφάνους αὐτῶν ἐν τῇ βασιλείᾳ σου». Αν δεν υπάρχει αυτή η προοπτική της αιωνιότητας, τότε τα πάντα σβήνουν στον θάνατο. Όταν υπάρχει μια ποιοτική σχέση μεταξύ δύο νέων, δηλαδή μία σχέση η οποία βασίζεται στην αγάπη και στην αφοσίωση, τότε αυτή η σχέση δεν είναι ούτε ανήθικη ούτε πορνική, ακόμα κι αν δεν έχει ιερολογηθεί. Αν όμως δεν «μπολιαστεί» στη ζωή του Θεού, είναι φθαρτή· υποταγμένη στον θάνατο και σβήνει με τον θάνατο, δεν «διαιωνίζεται»6. Κανένα μυστήριο της Εκκλησίας δεν είναι μαγική τελετή, ούτε ξόρκια που τάχα παράγουν αποτελέσματα αυτόματα και ανεξάρτητα από τη θέληση των ανθρώπων. Το μυστήριο του γάμου, λοιπόν, προσφέρει στον άνθρωπο μια αληθινή δυνατότητα, αλλά απομένει στον άνθρωπο να ανταποκριθεί. Ολόκληρη η ζωή, κι όχι μόνο η ώρα της τελετής, είναι πορεία που χρειάζεται να γίνει με φιλότιμο, με προσπάθεια για το καλύτερο, με ειλικρίνεια και -όπως είπαμε- με αγάπη. Και κάθε ανθρώπινη προσπάθεια μπορεί να καρποφορήσει, μπορεί και να αποτύχει. Εδώ χρειάζεται να είμαστε πολύ προσεκτικοί πάνω σε ένα λεπτό και οδυνηρό ζήτημα. Πορνεία είναι η γενετήσια σχέση, στην οποία ο ένας άνθρωπος βλέπει τον άλλον ως εργαλείο, το οποίο το χρησιμοποιεί είτε με κάποιο αντάλλαγμα είτε για ατομική του ικανοποίηση. Είναι η σχέση από την οποία απουσιάζει η αγάπη και η αμοιβαία αφιέρωση μεταξύ δύο προσωπικοτήτων. Πορνικός, λοιπόν, είναι στην ουσία κι ένας γάμος που τυπικά συνάφθηκε με όλους τους κανόνες και με ιερολογία, αλλά για κάποιο αντάλλαγμα ή για την επίτευξη κάποιου άλλου σκοπού. Γιώργος Σικελιώτης, Οικογένεια. Η οικογένεια Ο ερχομός παιδιών δεν είναι ο σκοπός του γάμου, είναι όμως (οφείλει να είναι) ένας υπέροχος καρπός της συζυγικής αγάπης. Η οικογένεια που θα δημιουργηθεί οφείλει να είναι η βασική ανθρώπινη κοινότητα, στην οποία θα συνδυάζονται δύο πολύτιμες παράμετροι: Αφενός η συνύπαρξη όλων και αφετέρου η μοναδικότητα του καθενός (κατά το υπόδειγμα της ζωής της Αγίας Τριάδας, όπως έχουμε δει).  

  Αυτές οι δύο παράμετροι δεν προκύπτουν αυτόματα. Δεν είναι καν βέβαιο ότι όντως θα υπάρξουν. Χρειάζεται υπευθυνότητα και φιλότιμο. Ο κοινωνικός ψυχολόγος Έριχ Φρομ έχει επισημάνει ότι στη ζωή του ανθρώπου πρέπει να πραγματοποιηθούν τρεις έξοδοι: από τη μήτρα της μητέρας του, από το στήθος της και από την αγκαλιά της. Η τρίτη έξοδος σημαίνει τη συγκρότηση του παιδιού σε ξεχωριστή προσωπικότητα, που δεν θα είναι εξάρτημα της γονεϊκής ύπαρξης. 

Η έξοδος αυτή, μολονότι είναι εξαιρετικά σημαντική για την ψυχική υγεία, δεν επιτυγχάνεται πάντα και απ’ όλους. Συχνά, στο όνομα της αγάπης, η ισχυρή προσωπικότητα του γονιού επισκιάζει ή «απορροφά» την προσωπικότητα του παιδιού. Σε τέτοια περίπτωση όμως πρόκειται για μια «αγάπη» κτητική. Ο άλλος αντιμετωπίζεται σαν ιδιοκτησία. Στην παράδοση της Εκκλησίας αυτός ο κίνδυνος έχει επισημανθεί έντονα. Στο ευαγγέλιο σημειώνεται ότι η γυναίκα ξεχνά τους πόνους του τοκετού όταν γεννηθεί το παιδί, «από τη χαρά της που έφερε έναν άνθρωπο στον κόσμο», κι όχι επειδή λ.χ. «απέκτησε» παιδί. Και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος υπογραμμίζει ότι το κεφαλαιώδες δεν είναι η τεκνογονία (αυτό είναι κυρίως μια βιολογική λειτουργία που μπορεί να γίνει και ανεπίγνωστα), αλλά η τεκνοτροφία, η σωστή διαπαιδαγώγηση. «Οὐχ ἡ φύσις, ἀλλ’ ἡ ἀρετὴ ποιεῖ πατέρας». Και στην ιερολογία του γάμου ακούμε τον Παύλο να επισημαίνει ότι, προκειμένου να κάνει κάποιος έναν υγιή γάμο, καλείται να αφήσει τους γονείς του και να ενωθεί με τον σύντροφο του.  Ταυτόχρονα, τα παιδιά είναι νεαρές υπάρξεις οι οποίες έχουν ανάγκη την πείρα των γονιών τους, δίχως να έχουν την εγωιστική ψευδαίσθηση ότι όλα και όλοι γύρω τους υπάρχουν για να είναι δικοί τους υπηρέτες. Το ότι θα έρθει η ώρα το παιδί να αφήσει τους γονείς (όπως λέει ο Παύλος), σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει έλλειψη σεβασμού ή έχθρα προς τους γονείς. Την αμοιβαιότητα που πρέπει να υπάρχει, την επεσήμανε ο απόστολος Παύλος που ζήτησε από τα παιδιά να τιμούν τους γονείς τους, κι από τους γονείς να μην παροργίζουν τα παιδιά τους. Το ποθούμενο είναι να οικοδομηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης και διαλόγου.

  Βήματα μάθησης και έκφρασης

  Βήμα Πρώτο 

 Απαγγέλλουμε τους παρακάτω στίχους και, χωρίς να αναζητήσουμε πληροφορίες γι’ αυτούς, επιχειρούμε να απαντήσουμε στα παρακάτω ερωτήματα:

 • Ποιος/ποια απευθύνει τα λόγια αυτά και σε ποιον/ποιαν; 

• Ποιο συναίσθημα εκφράζει;

 • Με τι παρομοιάζει το συναίσθημα;

 • Τι τίτλο θα βάζαμε;

 • Σε ποια περίπτωση θα λέγαμε εμείς αυτά τα λόγια;

 • Θα τα λέγαμε εύκολα; 

 • Είναι δύσκολο να αγαπήσει ένας άνθρωπος τόσο πολύ έναν άλλο άνθρωπο και γιατί;

 «Βάλε με σφραγίδα στην καρδιά σου ωσάν σφραγίδα στο μπράτσο σου· είναι δυνατή η αγάπη σαν το θάνατο και σκληρός ο πόθος σαν τον άδη· οι σπίθες της είναι σπίθες της φωτιάς, φλόγα του Θεού. Νερά ποτάμια δεν μπορούν να σβήσουν την αγάπη». Πρόκειται για απόσπασμα από το ποιητικό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης «Άσμα Ασμάτων» (μεταγραφή Γιώργου Σεφέρη, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1967, σ. 33), το οποίο τη σχέση του Θεού με τον λαό του την παρομοιάζει με τη σχέση μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας, που είναι ερωτευμένοι και συνδέονται με φλογερή αγάπη μεταξύ τους. 

Βήμα Δεύτερο Για την Εκκλησία, η σχέση του άνδρα και της γυναίκας θεμελιώνεται όχι σε μια τυπική συμφωνία, αλλά σε μια βαθιά συμφωνία, στο μυστήριο της αγάπης. Η Εκκλησία εύχεται για «τέλεια αγάπη» Ας διαβάσουμε το αποστολικό ανάγνωσμα της ακολουθίας του γάμου (Εφεσ. 5: 20-33):

  Αν ο δρόμος του γάμου είναι η σχέση δύο ανθρώπων, όπως η σχέση του Χριστού και της Εκκλησίας, ποια γνωρίσματα έχει αυτή η σχέση, σύμφωνα με το ανάγνωσμα;

«Λόγια αγάπης να της λες: [...] Εγώ από όλα, τη δική σου αγάπη προτιμώ και τίποτε δεν μου είναι τόσο βασανιστικό ή δυσάρεστο, όσο το να βρεθώ κάποτε σε διάσταση μαζί σου. Κι αν όλα χρειασθεί να τα χάσω, […] κι αν στους έσχατους βρεθώ κινδύνους, οτιδήποτε κι αν πάθω, όλα μου είναι ανεκτά κι υποφερτά, όσο εσύ μου είσαι καλά. Και τα παιδιά, τότε μου είναι περιπόθητα, εφ’ όσον εσύ μας συμπαθείς... Ίσως κάποτε σου πει: Ποτέ ως τώρα δεν ξόδεψα από τα δικά σου, έχω ακόμη τα δικά μου, που μου ‘δωσαν οι γονείς μου. Τότε πες της: Τι λες καλή μου; Έχεις ακόμη τα δικά σου; Ποια λέξη μπορεί να ‘ναι χειρότερη από αυτή; Σώμα δεν έχεις πια δικό σου κι έχεις χρήματα; Δεν είμαστε δύο σώματα μετά το γάμο, αλλά γίναμε ένα. Δεν έχουμε δυο περιουσίες, αλλά μία... Όλα δικά σου είναι, κι εγώ δικός σου είμαι, κορίτσι μου. Αυτό με συμβουλεύει ο Παύλος λέγοντας ότι ο άνδρας δεν εξουσιάζει το σώμα του, αλλά η γυναίκα. Κι αν δεν έχω εγώ εξουσία στο σώμα μου, αλλά εσύ, πόσο μάλλον δικά σου είναι τα χρήματα […]. Ποτέ να μην της μιλάς με πεζό τρόπο, αλλά με φιλοφροσύνη, με τιμή, με αγάπη πολλή. Να την τιμάς, και δε θα βρεθεί στην ανάγκη να ζητήσει την τιμή από άλλους [...]. Να την προτιμάς από όλους για όλα, για την ομορφιά, για τη σωφροσύνη της, και να την εγκωμιάζεις. Να κάνεις φανερό ότι σ’ αρέσει η συντροφιά της κι ότι προτιμάς να μένεις στο σπίτι για να ‘σαι μαζί της από το να βγαίνεις στην αγορά. Από όλους τους φίλους να την προτιμάς, και από τα παιδιά που σου χάρισε, κι αυτά εξαιτίας της να τα αγαπάς»12. 12. Ιωάννης Χρυσόστομος, PG 62, 146-148. Μετάφραση από: Παναγιώτη Νέλλα, Ζώον Θεούμενον, εκδ. Αρμός, Αθήνα 1992, σελ. 85.  

Βήμα Τρίτο Διαβάζοντας το κείμενο του αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου ας σκεφτούμε πόσο εύκολος είναι ο δρόμος του γάμου, όταν κάποιος σύζυγος λέει ειλικρινά τη φράση του αγίου: «Όλα δικά σου είναι, κι εγώ δικός σου είμαι, κορίτσι μου.» Αφού μάθουμε γιατί οι σύζυγοι θεωρούνται οδοιπόροι με φιλότιμο, ας συζητήσουμε ποιος είναι πραγματικά ο σκοπός του γάμου και ας καταγράψουμε τις απόψεις μας. 

Ο ερχομός παιδιών είναι ο σκοπός του γάμου ή καρπός της συζυγικής αγάπης; 

 Βήμα Τέταρτο Η οικογένεια είναι η βασική ανθρώπινη κοινότητα, στην οποία η συνύπαρξη όλων δεν στερεί τη μοναδικότητα του καθενός (κατά το υπόδειγμα της ζωής της Αγίας Τριάδας).

 Ας συζητήσουμε με βάση τα παραπάνω, αν ισχύει η φράση που ακούγεται από κάποιους γονείς, «Είσαι δικό μας παιδί και θα κάνεις ό,τι λέμε εμείς».

 Ας υποθέσουμε ότι μας έλεγε ο πατέρας μας την παραπάνω φράση. Πώς θα αντιδρούσαμε και τι θα λέγαμε με βάση τις παρακάτω συμβουλές του Αποστόλου Παύλου13: «1Εσείς, παιδιά, να υπακούτε στους γονείς σας, σύμφωνα με το θέλημα του Κυρίου· αυτό άλλωστε είναι το σωστό. 2Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, αυτή είναι η μόνη εντολή που περιέχει υπόσχεση: 3για να ευτυχήσεις και να ζήσεις πολλά χρόνια πάνω στη γη. 4Κι εσείς, πατέρες, μη φέρνεστε στα παιδιά σας έτσι ώστε να εξοργίζονται, αλλά να τα ανατρέφετε δίνοντάς τους αγωγή και συμβουλές που εμπνέονται από την πίστη στον Κύριο» 

Αθανάσιος Ν. Παπαθανασίου, Μάριος Κουκουνάρας Λιάγκης,Θέματα Χριστιανικής Ηθικής και Ποιμαντικής Θεολογίας,ΤΕΥΧΟΣ Α΄ ΘΕΜΑΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ Γ΄ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ, σελ:66-73