Η έννοια της συνείδησης έχει ξεχωριστή θέση στην ιατρική (νευρολογία, ψυχιατρική) και στην ηθική.
Στη νευρολογία σημαίνει την αντίληψη-γνώση, επαφή με τον περιβάλλοντα εξωτερικό και βιωματικό χώρο του ανθρώπου, στην ψυχιατρική, πλην των άλλων, αφορά, ως συνειδητότητα πλέον, ένα σύνολο υψηλής απαρτίωσης ψυχοπνευματικών λειτουργιών. Στην ηθική πλευρά, έναν κώδικα εσωτερικής και κοινωνικής συμπεριφοράς.
Στη φροϋδική θεωρία, συνειδητό είναι το ξεκάθαρο, γνωστό στο άτομο κομμάτι της ύπαρξής του, σε αντίθεση με το ασυνείδητο. Στο τελευταίο κυριαρχεί το «υπερεγώ», δηλαδή το όργανο των αναστολών και απαγορεύσεων που πειθαρχούν τα ένστικτα και τις τυφλές παρορμήσεις.
Τόσο σε ατομικό όσο και κοινωνικό επίπεδο, η εξέλιξη του ανθρώπου χαρακτηρίζεται από υψηλού βαθμού οργάνωση της συνειδητότητας σε σχέση με τα ζώα.
Γνωρίζουμε τις συνέπειες της άλογης ζωώδους συμπεριφοράς μας και επομένως έχουμε την ευθύνη.
Στον άνθρωπο υπάρχουν ατομικές περίοδοι παράδοσης της ψυχής στα πάθη, τις ενστικτώδεις και τυφλές ενορμήσεις.
Στην κοινωνία, αντίστοιχα, υπάρχουν ιστορικά τέτοιες περίοδοι σκοταδισμού, απανθρωπιάς, χάους και επικράτησης της σκληρότητας και παλινδρόμησης σε πρωτογονισμό και σε μορφές «εκλεπτυσμένου» κανιβαλισμού.
Το όργανο που στον άνθρωπο κρατά την ισορροπία και τον πειθαρχεί σε μία μη επιθετική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, είναι το «εγώ».
Στην κοινωνία ανάλογη δράση ασκούν οι αρχές, οι αξίες, οι κοινωνικοί θεσμοί και ο φόβος της κοινωνικής απόρριψης.
Το «εγώ» αναπτύσσεται με την παίδευση του ανθρώπου, τη γονική και σχολική καθοδήγηση και την εδραίωση του συναισθήματος ευθύνης σε μας από εκείνους που είναι κοντινοί μας.
Σε ευρύτερο πλαίσιο, εκείνο που επιβάλλει την τάξη και οδηγεί στη δημιουργική κοινωνική ζωή, είναι συχνά λογικό αποτέλεσμα της καλλιέργειας του ανθρώπου, αλλά και της μεθοδευμένης από την Πολιτεία συλλογικής καθοδήγησης.
Στην εποχή μας, δυστυχώς, διανύουμε περίοδο εκφυλισμού, τόσο στην ατομική, όσο και στη συλλογική ζωή.
Τα παιδιά μεγαλώνουν μέσα στην άνεση, την υπερπροστασία, τον καταναλωτισμό. Απ’ την άλλη, με την πόλωση που υπάρχει, ζουν μέσα στην απόρριψη, τη σκληρότητα και την έλλειψη αγάπης. Και τα δύο προηγούμενα είναι ό,τι χειρότερο για την ανάπτυξη του «εγώ» και τη συγκρότηση της ψυχικής ισορροπίας και υγείας.
Οι δυτικές κοινωνίες αναπτύσσονται με τις αξίες της χλιδής, του ευδαιμονισμού και της αναζήτησης ισχύος. Από την άλλη, όπως συμβαίνει στον τρίτο κόσμο, οι άνθρωποι ζουν μέσα στη στέρηση, την εξαθλίωση και εκμετάλλευση των ισχυρών της Γης.
Χάθηκε η αρμονία και το μέτρο στην ανθρωπότητα. Και η πλατωνική ρήση «το μέτρο, η ισορροπία και η αρμονία παράγουν ηθική» είναι τώρα πλέον του αναγκαίου επίκαιρη.
Όμως οι πολιτισμοί ανθίζουν πάνω στα ερείπια των σκοταδιστικών περιόδων. Η οδύνη, το τίμημα της καταστροφής, είναι βαριά.
Η δυνατότητά μας να αναστρέψουμε το σημερινό κλίμα, έχει αφεθεί στη θυσία και στην αυταπάρνηση λίγων ανθρώπων. Αυτοί είναι ο σπόρος της ελπίδας, η κιβωτός και ο εγγυητής για την άνοιξη του ανθρωποκεντρικού πολιτισμού, που ασφαλώς θα ξανάρθει.
Γιώργος Κωμαΐτης - ψυχίατρος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.