*της Ντένιας Αθανασοπούλου-Κυπρίου
Πριν λίγες ημέρες προβλήθηκε και στην Αθήνα, στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Νύχτες Πρεμιέρας», το ντοκιμαντέρ «Pussy Riot: A Punk Prayer» των Maxim Pozdorovkin και Mike Lerner σχετικά με το ρωσικό συγκρότημα PussyRiot, την πορεία του, την ιστορία των μελών του, τις πολιτικοκοινωνικές θέσεις του και το πώς παρεμβαίνει με εργαλείο την τέχνη στην πολιτική. Το ίδιο το όνομα του συγκροτήματος με τις συνυποδηλώσεις και τους πολιτικούς υπαινιγμούς του συνδυασμού των λέξεων «pussy» και «riot», καθιστά τη φεμινιστική ταυτότητά του πρόδηλη.
Στις 21 Φεβρουαρίου του 2012 το συγκρότημα «εισέβαλε» στο ναό του Σωτήρος στη Μόσχα και μπροστά στο ιερό έδωσε μια παράσταση για γερά πολιτικά και θρησκευτικά νεύρα. Αποτέλεσμα: η σύλληψη, η δίκη και η καταδίκη των μελών τού συγκροτήματος για χουλιγκανισμό, διατάραξη του θρησκευτικού συναισθήματος των παρευρισκόμενων Ορθόδοξων χριστιανών και υποδαύλιση θρησκευτικού μίσους. Μέλη του συγκροτήματος οδηγήθηκαν στη φυλακή όπου ακόμα ορισμένα εκτίουν την ποινή τους κάτω από δύσκολες συνθήκες κράτησης και εξουθενωτική καταναγκαστική εργασία.
Δεν αποτελεί κάτι ασυνήθιστο η τέχνη να ασκεί κριτική και να εκφράζει πολιτική πρόταση. Αντίστοιχα συνηθισμένο είναι θρησκευτικές εκδηλώσεις να έχουν πολιτική σημασία και οι πολιτικοί να χειρίζονται τη λαϊκή θρησκευτικότητα και να συμμαχούν με τις θρησκευτικές ηγεσίες. Το διαπιστώνουν αυτό και οι Pussy Riot στους στίχους τους όπου καυτηριάζουν τη σχέση κράτους και εκκλησίας και καταγγέλλουν την υποκριτική ευλάβεια πολιτικών προσώπων και τη στάση της ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ρωσίας η οποία εναγκαλίζεται την πολιτική εξουσία, στηρίζει το καθεστώς και εξαίρει την προσωπικότητα του πανίσχυρου κοσμικού ηγέτη.
Αυτό όμως που δεν είναι τόσο συνηθισμένο και μου προκάλεσε το ενδιαφέρον είναι η θεολογικά απελευθερωτική ή/και η απελευθερωτικά θεολογική σημασία του δρώμενου των Pussy Riot μέσα στην εκκλησία. Ένα γυναικείο punk συγκρότημα φορώντας χρωματιστές κουκούλες στέκεται μπροστά στο ιερό και στρέφεται προς τον κυρίως ναό διεκδικώντας χώρο να ξεστομίσει μια προσευχή. Πέντε γυναικεία στόματα επικαλούνται την Παναγία και ζητούν να συνταχθεί μαζί τους. Απευθύνονται στην Παρθένο Μαρία, εκείνη που όταν έμεινε έγκυος εκτός γάμου και χωρίς ανδρική προστασία και έγκριση, κινδύνευε να λιθοβοληθεί για παράβαση του Νόμου, με άλλα λόγια για χουλιγκανισμό και διατάραξη της θρησκευτικής τάξης της εποχής της. Εκείνη που χωρίς τη θεία επέμβαση που την προστάτευσε, θα γινόταν το εξιλαστήριο θύμα μιας κοινωνίας έτοιμης να θυσιάσει αθώους για χάρη της τάξης.
Η επιλογή να προσευχηθούν στην Παρθένο Μαρία δεν φαίνεται διόλου τυχαία. «Θεοτόκε, Παρθένα Μαρία, γίνε φεμινίστρια». Μια προσευχή ικετευτική, παρακλητική, με περιεχόμενο το αίτημα δικαιοσύνης και σεβασμού της διαφορετικότητας.
Στην απολογία τους έδωσαν το ερμηνευτικό κλειδί για την παράστασή τους και διατύπωσαν μια θέση με εξέχουσα θεολογική σημασία.
«Τολμήσαμε, χωρίς την ευλογία του Πατριάρχη, να συνδέσουμε οπτικά την κουλτούρα της Ορθοδοξίας με την κουλτούρα της διαμαρτυρίας. Γιατί πιστεύουμε ότι ο ορθόδοξος πολιτισμός δεν ανήκει μόνο στη Ρωσική Εκκλησία, τον Πατριάρχη και τον Πούτιν, αλλά μπορεί κάλλιστα να συμμαχήσει και να συμπορευθεί με την εξέγερση των πολιτών, με το πνεύμα της διαμαρτυρίας στη Ρωσία».
Το ευαγγέλιο της αγάπης, της ελπίδας και της ζωής μπορεί να χρησιμοποιείται για να χειραγωγήσει, να ελέγξει και να εξουσιάσει. Ωστόσο, δεν ανήκει στους εξουσιαστές. Οι Pussy Riot το υπενθύμισαν σε ολόκληρο τον κόσμο χάρη στην παράσταση σύγχρονης τέχνης που παρουσίασαν μέσα σε έναν καθιερωμένο χώρο λατρείας. Πέντε γυναίκες υπενθύμισαν ότι το ευαγγέλιο έχει τη δυνατότητα και να απελευθερώνει.
Σκάνδαλο και βλασφημία χαρακτηρίστηκε η πράξη τους από τους ζηλωτές Ορθοδόξους. Τα λόγια των θιγμένων πιστών θεμελιωμένα σε μια φονταμενταλιστικού τύπου κατά γράμμα ανάγνωση της Αγίας Γραφής διεκδικούν την αλήθεια και φαίνεται να λένε «θέλουμε να σε λιθοβολήσουμε επειδή βλασφημείς ενώ είσαι άνθρωπος» (Ιω 10:33). Και πάλι στην απολογία τους τα μέλη του συγκροτήματος έκαναν μάθημα ερμηνευτικής του Ευαγγελίου λέγοντας πως δεν μπορεί κάποιος να απομονώνει φράσεις της Αγίας Γραφής και να τις χρησιμοποιεί κατά το δοκούν. Πράγματι το Ευαγγέλιο μιλάει για τη βλασφημία αλλά ο προσεκτικός αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι οι πιστοί στο Νόμο του Θεού και ομόφυλοι του Ιησού κατηγορούν αυτό τον ίδιο τον Χριστό για βλασφημία. Η ανάλυση των Pussy Riot μαρτυρά θεολογική ευαισθησία αντίθετα με ό,τι τους προσάπτουν οι ζηλωτές αντίπαλοί τους.
Τέλος, η σκηνή κατά την οποία οι φύλακες απομάκρυναν από το ναό τις Pussy Riot, προκειμένου να τις συλλάβουν και να τις οδηγήσουν στην καταδίκη και την τιμωρία, θυμίζει τους δάσκαλους του Νόμου που έφεραν στον Ιησού μια γυναίκα που είχε διαπράξει μοιχεία για να δούνε τι θα κάνει και πώς θα αντιδράσει, καθώς ο Νόμος προέβλεπε τον λιθοβολισμό της. Όταν ρώτησαν τον Ιησού τη γνώμη του για να του στήσουν παγίδα, ώστε να βρουν μια κατηγορία εναντίον του, εκείνος έσκυψε κάτω και με το δάχτυλο έγραφε στο χώμα. Εκείνοι επέμεναν να τον ρωτούν και τότε ο Ιησούς τους είπε: «ο αναμάρτητος υμών πρώτος επ’ αυτήν βαλέτω λίθον» (Ιω 8: 3-8). Στην περίπτωση των Pussy Riot τα πράγματα ήταν διαφορετικά, καθώς τηρήθηκε ο Νόμος που τις καταδίκασε στο όνομα μάλιστα της αγάπης στο πρόσωπο του Χριστού.
Και τι τραγική ειρωνεία! Ο Χριστός θυσιάστηκε, όπως θα έπρεπε να θυμούνται τουλάχιστον οι Χριστιανοί, ώστε να μην υπάρχουν πια εξιλαστήρια θύματα και κανένας να μην ξεπλένει τις δικές του αμαρτίες με ξένο αίμα.
*Η Ντένια Αθανασοπούλου Κυπρίου είναι διδάκτωρ Θεολογίας και διδάσκει στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Πριν λίγες ημέρες προβλήθηκε και στην Αθήνα, στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Νύχτες Πρεμιέρας», το ντοκιμαντέρ «Pussy Riot: A Punk Prayer» των Maxim Pozdorovkin και Mike Lerner σχετικά με το ρωσικό συγκρότημα PussyRiot, την πορεία του, την ιστορία των μελών του, τις πολιτικοκοινωνικές θέσεις του και το πώς παρεμβαίνει με εργαλείο την τέχνη στην πολιτική. Το ίδιο το όνομα του συγκροτήματος με τις συνυποδηλώσεις και τους πολιτικούς υπαινιγμούς του συνδυασμού των λέξεων «pussy» και «riot», καθιστά τη φεμινιστική ταυτότητά του πρόδηλη.Στις 21 Φεβρουαρίου του 2012 το συγκρότημα «εισέβαλε» στο ναό του Σωτήρος στη Μόσχα και μπροστά στο ιερό έδωσε μια παράσταση για γερά πολιτικά και θρησκευτικά νεύρα. Αποτέλεσμα: η σύλληψη, η δίκη και η καταδίκη των μελών τού συγκροτήματος για χουλιγκανισμό, διατάραξη του θρησκευτικού συναισθήματος των παρευρισκόμενων Ορθόδοξων χριστιανών και υποδαύλιση θρησκευτικού μίσους. Μέλη του συγκροτήματος οδηγήθηκαν στη φυλακή όπου ακόμα ορισμένα εκτίουν την ποινή τους κάτω από δύσκολες συνθήκες κράτησης και εξουθενωτική καταναγκαστική εργασία.
Δεν αποτελεί κάτι ασυνήθιστο η τέχνη να ασκεί κριτική και να εκφράζει πολιτική πρόταση. Αντίστοιχα συνηθισμένο είναι θρησκευτικές εκδηλώσεις να έχουν πολιτική σημασία και οι πολιτικοί να χειρίζονται τη λαϊκή θρησκευτικότητα και να συμμαχούν με τις θρησκευτικές ηγεσίες. Το διαπιστώνουν αυτό και οι Pussy Riot στους στίχους τους όπου καυτηριάζουν τη σχέση κράτους και εκκλησίας και καταγγέλλουν την υποκριτική ευλάβεια πολιτικών προσώπων και τη στάση της ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ρωσίας η οποία εναγκαλίζεται την πολιτική εξουσία, στηρίζει το καθεστώς και εξαίρει την προσωπικότητα του πανίσχυρου κοσμικού ηγέτη.
Αυτό όμως που δεν είναι τόσο συνηθισμένο και μου προκάλεσε το ενδιαφέρον είναι η θεολογικά απελευθερωτική ή/και η απελευθερωτικά θεολογική σημασία του δρώμενου των Pussy Riot μέσα στην εκκλησία. Ένα γυναικείο punk συγκρότημα φορώντας χρωματιστές κουκούλες στέκεται μπροστά στο ιερό και στρέφεται προς τον κυρίως ναό διεκδικώντας χώρο να ξεστομίσει μια προσευχή. Πέντε γυναικεία στόματα επικαλούνται την Παναγία και ζητούν να συνταχθεί μαζί τους. Απευθύνονται στην Παρθένο Μαρία, εκείνη που όταν έμεινε έγκυος εκτός γάμου και χωρίς ανδρική προστασία και έγκριση, κινδύνευε να λιθοβοληθεί για παράβαση του Νόμου, με άλλα λόγια για χουλιγκανισμό και διατάραξη της θρησκευτικής τάξης της εποχής της. Εκείνη που χωρίς τη θεία επέμβαση που την προστάτευσε, θα γινόταν το εξιλαστήριο θύμα μιας κοινωνίας έτοιμης να θυσιάσει αθώους για χάρη της τάξης.
Η επιλογή να προσευχηθούν στην Παρθένο Μαρία δεν φαίνεται διόλου τυχαία. «Θεοτόκε, Παρθένα Μαρία, γίνε φεμινίστρια». Μια προσευχή ικετευτική, παρακλητική, με περιεχόμενο το αίτημα δικαιοσύνης και σεβασμού της διαφορετικότητας.
Στην απολογία τους έδωσαν το ερμηνευτικό κλειδί για την παράστασή τους και διατύπωσαν μια θέση με εξέχουσα θεολογική σημασία.
«Τολμήσαμε, χωρίς την ευλογία του Πατριάρχη, να συνδέσουμε οπτικά την κουλτούρα της Ορθοδοξίας με την κουλτούρα της διαμαρτυρίας. Γιατί πιστεύουμε ότι ο ορθόδοξος πολιτισμός δεν ανήκει μόνο στη Ρωσική Εκκλησία, τον Πατριάρχη και τον Πούτιν, αλλά μπορεί κάλλιστα να συμμαχήσει και να συμπορευθεί με την εξέγερση των πολιτών, με το πνεύμα της διαμαρτυρίας στη Ρωσία».
Το ευαγγέλιο της αγάπης, της ελπίδας και της ζωής μπορεί να χρησιμοποιείται για να χειραγωγήσει, να ελέγξει και να εξουσιάσει. Ωστόσο, δεν ανήκει στους εξουσιαστές. Οι Pussy Riot το υπενθύμισαν σε ολόκληρο τον κόσμο χάρη στην παράσταση σύγχρονης τέχνης που παρουσίασαν μέσα σε έναν καθιερωμένο χώρο λατρείας. Πέντε γυναίκες υπενθύμισαν ότι το ευαγγέλιο έχει τη δυνατότητα και να απελευθερώνει.
Σκάνδαλο και βλασφημία χαρακτηρίστηκε η πράξη τους από τους ζηλωτές Ορθοδόξους. Τα λόγια των θιγμένων πιστών θεμελιωμένα σε μια φονταμενταλιστικού τύπου κατά γράμμα ανάγνωση της Αγίας Γραφής διεκδικούν την αλήθεια και φαίνεται να λένε «θέλουμε να σε λιθοβολήσουμε επειδή βλασφημείς ενώ είσαι άνθρωπος» (Ιω 10:33). Και πάλι στην απολογία τους τα μέλη του συγκροτήματος έκαναν μάθημα ερμηνευτικής του Ευαγγελίου λέγοντας πως δεν μπορεί κάποιος να απομονώνει φράσεις της Αγίας Γραφής και να τις χρησιμοποιεί κατά το δοκούν. Πράγματι το Ευαγγέλιο μιλάει για τη βλασφημία αλλά ο προσεκτικός αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι οι πιστοί στο Νόμο του Θεού και ομόφυλοι του Ιησού κατηγορούν αυτό τον ίδιο τον Χριστό για βλασφημία. Η ανάλυση των Pussy Riot μαρτυρά θεολογική ευαισθησία αντίθετα με ό,τι τους προσάπτουν οι ζηλωτές αντίπαλοί τους.
Τέλος, η σκηνή κατά την οποία οι φύλακες απομάκρυναν από το ναό τις Pussy Riot, προκειμένου να τις συλλάβουν και να τις οδηγήσουν στην καταδίκη και την τιμωρία, θυμίζει τους δάσκαλους του Νόμου που έφεραν στον Ιησού μια γυναίκα που είχε διαπράξει μοιχεία για να δούνε τι θα κάνει και πώς θα αντιδράσει, καθώς ο Νόμος προέβλεπε τον λιθοβολισμό της. Όταν ρώτησαν τον Ιησού τη γνώμη του για να του στήσουν παγίδα, ώστε να βρουν μια κατηγορία εναντίον του, εκείνος έσκυψε κάτω και με το δάχτυλο έγραφε στο χώμα. Εκείνοι επέμεναν να τον ρωτούν και τότε ο Ιησούς τους είπε: «ο αναμάρτητος υμών πρώτος επ’ αυτήν βαλέτω λίθον» (Ιω 8: 3-8). Στην περίπτωση των Pussy Riot τα πράγματα ήταν διαφορετικά, καθώς τηρήθηκε ο Νόμος που τις καταδίκασε στο όνομα μάλιστα της αγάπης στο πρόσωπο του Χριστού.
Και τι τραγική ειρωνεία! Ο Χριστός θυσιάστηκε, όπως θα έπρεπε να θυμούνται τουλάχιστον οι Χριστιανοί, ώστε να μην υπάρχουν πια εξιλαστήρια θύματα και κανένας να μην ξεπλένει τις δικές του αμαρτίες με ξένο αίμα.
*Η Ντένια Αθανασοπούλου Κυπρίου είναι διδάκτωρ Θεολογίας και διδάσκει στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.