Ποιος πιστός τρώει καλύτερα;

Γιατί νηστεύουμε κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής και αυστηρότερα τη Μεγάλη Εβδομάδα; 

Γιατί οι ινδουιστές λατρεύουν τις ιερές αγελάδες; 

Γιατί το Κοράνι αλλά και το Τορά διαχωρίζουν τις τροφές σε καθαρές και ακάθαρτες;

 Και πώς συνδέεται ο βουδισμός με την παράδοση της φυτοφαγίας; 

Οι γαστρονομικές συνήθειες όχι απλώς επηρεάζονται, αλλά συχνά οριοθετούνται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και φυσικά οι διαφορές είναι μεγάλες από θρησκεία σε θρησκεία. 

Από τον Δειπνητή deipnitis@enet.gr

 

Ο σεφ Ηλίας Αναστασιάδης, που διδάσκει στη σχολή «Le Monde» και έχει ερευνήσει επισταμένως το θέμα της σύνδεσης θρησκευτικής πίστης και μαγειρικής, μας εξηγεί τις γαστρονομικές ιδιαιτερότητες των πιστών των διαφόρων θρησκειών: της μουσουλμανικής, της ινδουιστικής, της εβραϊκής, της βουδιστικής και φυσικά της χριστιανικής θρησκείας. 

Σε ποια θρησκεία συναντάμε τους περισσότερους και σε ποια τους λιγότερους διατροφικούς περιορισμούς γενικά, και ειδικά πριν από σπουδαίες θρησκευτικές γιορτές, όπως το Πάσχα;
«Δεν είναι μόνο η θρησκεία που καθορίζει και διαμορφώνει τη διατροφή. Το φαγητό είναι πάντα συνάρτηση του τόπου, του κλίματος και της ιστορίας.

 Ο χριστιανισμός δεν έχει την πληθώρα των διατροφικών περιορισμών που χαρακτηρίζουν άλλες θρησκείες, τουλάχιστον όχι σε καθημερινή βάση. Αντίθετα, στα άλλα δόγματα τίθενται διάφοροι περιορισμοί, ή ακόμη συχνά απουσιάζουν τελείως ορισμένες τροφές από το τραπέζι των πιστών.
Το Κοράνι διαχωρίζει τις τροφές σε "χαράμ" (απαγορευμένες) και "χαλάλ" (αυτές που επιτρέπονται) και οι κυριότεροι περιορισμοί αφορούν την κατανάλωση χοιρινού και απαγορεύεται το αλκοόλ. Η νηστεία του Ραμαντάν διαρκεί 30 ημέρες και προβλέπει αποχή από την τροφή και το νερό από την ανατολή έως και τη δύση του Ηλιου.
Στον ιουδαϊσμό συναντάμε επίσης πολλούς περιορισμούς. Οι διατροφικοί κανόνες περιγράφονται στο Τορά, ένα από τα δύο ιερά κείμενα των Ιουδαίων. Το χοιρινό είναι κι εδώ απαγορευμένη τροφή, ενώ αντίθετα οι κόσερ, δηλαδή τροφές κατάλληλες για κατανάλωση, είναι εκείνες που προέρχονται από "καθαρά" ζώα. Ο συνδυασμός του κρέατος με τα γαλακτοκομικά προϊόντα απαγορεύεται. Ετσι απουσιάζουν τελείως από την ιουδαϊκή κουζίνα κρέατα με κρεμώδεις σάλτσες, και ποτέ ένα γεύμα δεν τελειώνει με τυριά όπως συμβαίνει στη δυτική διατροφή.
Ο ινδουισμός φαίνεται πως δεν αποτελεί μια ενιαία θρησκεία με δόγμα, αλλά πρόκειται για ένα σύνολο παραδόσεων που αναπτύχθηκαν γύρω από την κοιλάδα του Ινδού ποταμού σταδιακά, καθ' όλη τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας των Ινδών. Οι βασικές θρησκευτικές αρχές είναι οι ίδιες:
α) η αρχή της μετενσάρκωσης, η οποία πρεσβεύει τη διατήρηση της ζωής, και συνακόλουθα
β) η αρχή της "μη βίας".
Με αυτό το πνεύμα πολλοί πιστοί αντιτίθενται στη θανάτωση των ζώων, αφού και όποιος καταναλώνει κρέας λογικά είναι μέρος της φονικής διαδικασίας.
 Η βουδιστική φιλοσοφία της μετενσάρκωσης λέει πως όταν ο άνθρωπος τρώει ένα πρόβατο, μπορεί να γίνει πρόβατο στην επόμενη ζωή και το αντίστροφο. Κατά συνέπεια, η θανάτωση ενός ζώου είναι πράξη δολοφονίας και η κατανάλωση του κρέατος κανιβαλισμός! Κύριο λόγο στη βουδιστική διατροφή έχουν οι οδηγίες του Βούδα, για τα "πέντε στάδια τρώγοντας", μια άσκηση που αναγκάζει τους πιστούς να σταματήσουν και να σκεφτούν: ποιο τρόφιμο είναι αυτό, γιατί να το φάω, από πού προέρχεται και πότε, πώς πρέπει να το φάω. Θα πρέπει να κάνουμε σαφές, πάντως, πως και οι δύο αυτές θρησκείες δεν απαγορεύουν, δεν δυναστεύουν τους ανθρώπους, απλά προσπαθούν να τους κάνουν καλύτερους. Συνεπώς το να τρώει κανείς κρέας θεωρείται απλώς μια κακή συνήθεια και η χορτοφαγία δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση, επειδή όμως προτείνεται ως τρόπος και στάση ζωής, για τον λόγο αυτόν απουσιάζει και η έννοια της νηστείας, δεν έχει λόγο ύπαρξης. Κάποιοι βουδιστές χορτοφάγοι δεν τρώνε και δεν καλλιεργούν το σχινόπρασο, το κρεμμύδι, το σκόρδο και το πράσο. Μια θεωρία γι' αυτό είναι ότι όλες αυτές είναι συγκομιδές ρίζας και η ανάπτυξή τους απαιτεί τους οργανισμούς στο χώμα... Η αληθινή εξήγηση είναι πιο απλή, ρίχνουν την πίεση και εμποδίζουν τους πιστούς να διαλογιστούν».
Μπορούμε δηλαδή να θεωρήσουμε ότι οι πατέρες, οι ηγέτες κάθε θρησκευτικού δόγματος απέβλεπαν στην προστασία των πιστών από ασθένειες και επιθυμούσαν να διασφαλιστεί η καλύτερη δυνατή υγεία ή μέσω της επιβολής της νηστείας επιθυμούσαν να ενισχύσουν στη συνείδηση των πιστών το δόγμα, γεμίζοντάς τους διατροφικούς περιορισμούς;
«Η έννοια της νηστείας νομίζω προκύπτει τόσο από θρησκευτική επιβολή όσο και από πραγματική ανάγκη του ανθρώπου για αποτοξίνωση σε συγκεκριμένες περιόδους. Στην πρώτη περίπτωση η σύνδεση με το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο είναι αναπόφευκτη, γι' αυτό άλλωστε και η θρησκεία χαρακτηρίστηκε στο παρελθόν "το όπιο του λαού". Η νηστεία των Ορθοδόξων επιβάλλει στους πιστούς την περιοδική φυτοφαγία για ένα διάστημα 180-200 ημερών κατά τη διάρκεια του έτους. Ο τρόπος που έχει σχεδιαστεί η νηστεία από τους πατέρες της Εκκλησίας είναι πραγματικά σοφός. Τρώγοντας μαγειρίτσα το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, προετοιμάζουμε το πεπτικό σύστημα για την κρεατοφαγία που θα ακολουθήσει. Η νηστεία είναι ένας υγιεινός τρόπος διατροφής, αρκεί να αποφεύγονται οι ακρότητες. Ανάμεσα στα οφέλη της νηστείας είναι η μείωση της αρτηριακής πίεσης, η απώλεια βάρους, η πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου. Και ένα άλλο παράδειγμα από τις διατροφικές συνήθειες που προβλέπει το Τορά: εάν ο πιστός φάει κρέας, πρέπει να περιμένει έξι ώρες για να φάει γαλακτοκομικά, ενώ όταν φάει γαλακτοκομικά, πρέπει να περιμένει τουλάχιστον μία ώρα πριν φάει κρέας. Και εδώ όμως υπάρχει η επιστημονική εξήγηση: Οι Εβραίοι που δεν επιθυμούν προσμίξεις με άλλες φυλές, παρουσιάζουν συχνά ανεπάρκεια της λακτάσης, του ενζύμου που βρίσκεται στο γαστρεντερικό σύστημα και βοηθά στην πέψη των γαλακτοκομικών προϊόντων. Το συγκεκριμένο ένζυμο είτε λείπει τελείως είτε είναι αδρανές στον οργανισμό τους, με αποτέλεσμα η κατανάλωση γαλακτοκομικών να δημιουργεί προβλήματα, όπως φούσκωμα, αέρια και διάρροια. Η παρατήρηση όλων αυτών εύλογα μάς οδηγεί και πάλι στο παραπάνω συμπέρασμα, της προσπάθειας δηλαδή για προστασία των πιστών από ασθένειες».
Στον σύγχρονο κόσμο μήπως έχει χαθεί το βαθύτερο νόημα της νηστείας και σε μεγάλο βαθμό επικρίνεται το πρακτικό της μέρος, δηλαδή αυτό των περιορισμών;
«Δυστυχώς, στις μέρες μας το βαθύτερο νόημα της νηστείας έχει μάλλον απολεσθεί. Η νηστεία μας περιορίζεται στη μη κατανάλωση ζωικών προϊόντων και δεν περιλαμβάνει αποχή από καθημερινές απολαύσεις όπως το τσιγάρο ή το αλκοόλ. Μάλιστα δεν χρειάζεται να στερηθεί κανείς κάτι για να νηστέψει. Αντί για σοκολάτα γάλακτος θα φάει υγείας, και την "πολύτιμη" και νόστιμη χοληστερίνη θα την πάρει από τις αστακομακαρονάδες και τα μυδοπίλαφα. Ούτε λόγος βέβαια για εξαγνισμό και αυτοκάθαρση. Η μοιχεία, το ψέμα, η κάθε λογής υποκρισία και όλες μας οι κακές συνήθειες δεν έχουν, δυστυχώς, καταφέρει να συνδεθούν άμεσα με την έννοια της νηστείας, αλλά όσο ζούμε ελπίζουμε. Γύρω από ένα γεμάτο τραπέζι ο κόσμος πάντοτε φαίνεται καλύτερος...».
Μιλήστε μας για συμβολισμούς που συνδέονται με νηστίσιμα ή εορταστικά πιάτα...
«Πλήθος συμβολισμών συναντάμε στην ιουδαϊκή κουζίνα, ιδιαίτερα σε εορταστικά πιάτα που συνδέονται με το Πάσχα. Τα αβγά, για παράδειγμα, συμβολίζουν τη διαρκή ανανέωση της ζωής, ενώ τα πικρά χόρτα δοκιμάζονται για να υπενθυμίζουν την πικρή σκλαβιά τους και θλίψη. Το "χαροσέτ" άλλωστε, παραδοσιακό έδεσμα για το γεύμα του Πέσαχ, συμβολίζει τη λάσπη, με την οποία έχτιζαν στην Αίγυπτο οι Εβραίοι σκλάβοι».

Πηγή