Τα παιδιά και η Εκκλησία

Του Πέτρου Παναγιωτόπουλου, από Πεμπτουσία

Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Εργασίας (12 Ιουνίου), θα ήταν ενδιαφέρον να θυμηθούμε τη στάση του Ιησού απέναντι στα παιδιά, όπως μας την παραδίδουν τα Ιερά Ευαγγέλια.

Εκτός από τη γνωστή προτροπή του Χριστού να γίνουμε σαν τα παιδιά, αν θέλουμε να κερδίσουμε τη Βασιλεία των Ουρανών [1] και την επίσης γνωστή εντολή του να αφήσουν τα παιδιά να έλθουν κοντά Του [2], θα συναντήσουμε στην Καινή Διαθήκη μια αντίστοιχη σύσταση του Αποστόλου Παύλου [3], αλλά επίσης και πολλές ανάλογες  ρήσεις στην Ιερά Παράδοση, πολλών όσιων μορφών, μέχρι και τις μέρες μας [4].

Η σταθερή αυτή γραμμή προβολής της παιδικής αθωότητας που συναντάμε στην εκκλησιαστική παράδοση έχει ασφαλώς τη ρίζα της στη θετική στάση του Ιησού απέναντι στα παιδιά. Γιατί δεν είναι μόνο οι προαναφερθείσες ρήσεις Του, αλλά μία γενικότερη κατάφαση απέναντι στην παιδική ηλικία, η οποία κάθε άλλο παρά αυτονόητη ήταν τότε.Η αιτία βρίσκεται στο ότι εκτός από τις γυναίκες, και τα παιδιά αντιμετωπίζονταν υποτιμητικά εκείνη την εποχή από την κρατούσα κοινωνική αντίληψη [5].

Εξάλλου, οι συγκεκριμένες προτροπές Του συνιστούν μία αντιστροφή των συνήθων παιδαγωγικών αξιών: δεν αναζητούνται πρότυπα, τα οποία θα προσφερθούν στα παιδιά, αλλά απεναντίας, είναι τα ίδια τα παιδιά που προβάλλονται ως πρότυπα για τους ενήλικες [6].

Όπως μάλιστα αποκαλύπτει η πρόσφατη ερμηνευτική έρευνα [7], φαίνεται πως το κήρυγμα του Ιησού είχε συνεπάρει και αρκετούς νέους της εποχής του, οι οποίοι είχαν μάλιστα ενταχθεί και στην ιεραποστολική δραστηριότητα των μαθητών Του. Στην προοπτική αυτή προφανώς εντάσσεται και η σύσταση της προφύλαξης και της υποδοχής των αποστόλων από αυτούς που θα τους υποδεχθούν: “και ος εάν ποτίση ένα των μικρών τούτων ποτήριον ψυχρού μόνον εις όνομα μαθητού, αμήν λέγω υμίν, ου μη απολέση τον μισθόν αυτού” (Ματθ. 10, 42), αλλά και η αντίστοιχη του Απ. Παύλου προς τον Τιμόθεο: “μηδείς σου της νεότητος καταφρονείτω” (Α΄ Τιμ. 4, 12). Έχοντας κατά νου αυτό το κλίμα, μπορούμε να κατανοήσουμε τη μεσσιανική υποδοχή του Ιησού τόσο κατά την είσοδό Του στα Ιεροσόλυμα (Ιω. 12, 12-13), όπου κατά την Παράδοση πρωτοστατούσαν παιδιά με κλαδιά φοινίκων, όσο και στο Ιερό (“και τους παίδας κράζοντας εν τω ιερώ και λέγοντας ωσαννά τω υιώ δαυΐδ”, Ματθ. 21, 15).

Περιττεύει, βέβαια, να υπενθυμίσουμε τη σημασία αυτής της στάσης για τους σύγχρονους ποιμένες, στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τη νεότητα και διαχειρίζονται τα ζητήματά της. Προβάλλοντας μια απαρχαιωμένη, αποστεωμένη και αρτηριοσκληρυμένη εικόνα για την Εκκλησία και το μήνυμά της, προδίδουμε στην ουσία το ίδιο το Ευαγγέλιο. Επιδιώκοντας τον κατεξουσιασμό τους, την προσβολή της αξιοπρέπειάς τους και την απαξίωσή τους, καταλήγουμε στο ίδιο αποτέλεσμα. Ας συνειδητοποιήσουμε, τέλος, ότι αποφεύγοντας να προβάλλουμε την παιδική αθωότητα ως πρότυπο σωτηρίας και προτάσσοντας, αντίθετα, την καχυποψία και το ναρκισσιστικό “εξυπναδισμό” σαν αρετές, απομακρυνόμαστε πλήρως από τη θεία εντολή.

[1] «Προσήλθον οι μαθηταί τω Ιησού λέγοντες: τίς άρα μείζων εστίν εν τη βασιλεία των ουρανών; και προσκαλεσάμενος ο Ιησούς παιδίον, έστησεν αυτό εν μέσω αυτών και είπεν: αμήν λέγω υμίν, εάν μη στραφήτε και γένησθε ως τα παιδία, ου μη εισέλθητε εις την βασιλείαν των ουρανών. Όστις ουν ταπεινώση εαυτόν ως το παιδίον τούτο, ούτος εστίν ο μείζων εν τη βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 18, 1-4)

]2] «Και προσέφερον αύτώ παιδία, ίνα επιθή αυτοίς τας χείρας και προσεύξηται· οι δε μαθηταί έπετίμησαν αυτοίς προσφέρουσιν. Ο δε Ιησούς είπεν: άφετε τα παιδία και μη κωλύετε αυτά ελθείν προς με, των γαρ τοιούτων εστίν η βασιλεία του Θεού. αμήν λέγω ύμίν, ος έάν μη δέξηται την βασιλείαν των ουρανών. Και επιθείς τας χείρας αυτοίς επορεύθη εκείθεν» (Ματθ. 19, 13-14)

[3] «Αδελφοί μη παιδία γίνεσθε ταις φρεσίν, αλλά τη κακία νηπιάζετε ταις δε φρεσίν τέλειοι γίνεσθε» (Α΄ Κορ. 14, 20)

[4]Βλ. λ.χ. από το βιβλίο “Λόγοι Ε΄. Πάθη και Αρετές”, Γέρ. Παϊσίου Αγιορείτου, έκδ. Ι. Ησυχαστηρίου “Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος”, Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2007:

 - Γέροντα, ποια είναι η φυσική απλότητα;
- Η φυσική απλότητα είναι η απλότητα που έχει ένα μικρό παιδί. Το παιδί, όταν κάνη μια αταξία, το μαλώνεις και κλαίει. Αν μετά του δώσης ένα αυτοκινητάκι, πάει, τα ξεχνάει όλα. Δεν εξετάζει γιατί προηγουμένως το μάλωσες και ύστερα του έδωσες το αυτοκινητάκι, επειδή ο μικρός δουλεύει με την καρδιά, ενώ ο μεγάλος δουλεύει με την λογική.
- Γέροντα, υπάρχουν και μεγάλοι που έχουν στην φύση τους μια απλότητα. Αυτό είναι αρετή;
- Ναι, αλλά η φυσική απλότητα- όπως και όλες οι φυσικές αρετές- χρειάζεται λαμπικάρισμα. Ο φύσει απλός άνθρωπος έχει ακακία, καλωσύνη, κ.λπ. , έχει όμως και τις παιδικές πονηρίες. Μπορεί λ.χ. να μη σκεφθή κακό για τον διπλανό του, αλλά , αν πρέπη να διαλέξη ανάμεσα σε δυό πράγματα, θα πάρη το καλύτερο για τον εαυτό του και θα αφήση το χειρότερο στον άλλον. Είναι σαν ένα κομμάτι χρυσός που έχει σε μικρό ποσοστό και άλλα μείγματα και χρειάζεται να περάση από το χωνευτήρι, για να μείνη χρυσός καθαρός. Πρέπει δηλαδή να καθαρισθή τελείως η καρδιά του από κάθε πονηρία, ιδιοτέλεια κ.λπ. , και τότε θα φθάση στην κατάσταση της τελείας απλότητος.
Μέσα στην αληθινή αγάπη του Χριστού, στην κατάσταση εκείνη της απλότητος και καθαρότητος, αναπτύσσεται η καλή παιδικότητα, την οποία ζητά ο Χριστός να αποκτήσουμε- «γίνεσθε ως τα παιδία», λέει . Στην εποχή μας όμως, όσο προχωράει η κοσμική ευγένεια, τόσο χάνεται η απλότητα, η αληθινή χαρά και το φυσικό χαμόγελο.
Θυμάμαι ένα γεροντάκι από την Σκήτη Ιβήρων, τον Γερο- Παχώμιο. Όσο μεγάλη στενοχώρια κι αν είχες, μόνο να τον έβλεπες, έφευγε η στενοχώρια από μόνη της. Και να πήγαινες με σκοπό να του πης πολλά, τα ξεχνούσες όλα, περνούσαν όλα. Είχε κάτι κόκκινα μάγουλα και γελούσε σαν παιδάκι! Ήταν γέρος με όψη μικρού παιδιού . Να χαλούσε ο κόσμος , γελούσε. Πανηγύρι! Ούτε γράμματα ήξερε, ούτε και από ψαλτικά ήξερε, εκτός από το «Χριστός Ανέστη», που έψαλλε το Πάσχα. Όταν ερχόταν στο Κυριακό της Σκήτης, για να εκκλησιασθή στις γιορτές, ποτέ δεν καθόταν στο στασίδι, αλλά στεκόταν πάντοτε όρθιος, ακόμη και στις ολονυκτίες , και έλεγε την ευχή. Είχε αγωνιστικό πνεύμα και πολύ φιλότιμο. Αν τον ρωτούσες: «Γερο-Παχώμιε, πού βρίσκεται η Ακολουθία», απαντούσε: «Ψαλτήρια- ψαλτήρια λένε οι πατέρες». Όλα ψαλτήρια τα έλεγε.
Ήταν πολύ ταπεινό το γεροντάκι αυτό και πολύ χαριτωμένο. Είχε απαλλαγή από τα πάθη, γι’ αυτό ήταν σαν άκακο παιδί. Ενώ, όταν ο άνθρωπος δεν αποβάλη από μικρός τον παιδικό εγωισμό, την παιδική υπερηφάνεια, το παιδικό πείσμα και παραμείνη σε μια νηπιώδη κατάσταση, φθάνει στα γεράματα να έχη απαιτήσεις μικρού παιδιού. Γι’ αυτό λέει ο Απόστολος Παύλος: «Μη παιδία γίνεσθε ταις φρεσίν, αλλά τη κακία νηπιάζετε».

[5] Ίσως αυτό να ερμηνεύει και την απροθυμία των Μαθητών να προσεγγίσουν τα παιδιά τον Ιησού.

[6] Βλ. “Νεολαίοι, νεαροί ιεραπόστολοι στην ακολουθία του Ιησού, σύμφωνα με το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο”, στο Σ. Αγουρίδη, “Οράματα και Πράγματα”, εκδ. Άρτος Ζωής, Αθήνα 1991, σ. 145.

[7] Βλ. ό.π., σ. 145 κ.ε.