Βαρανάσι, τα μυστικά του Γάγγη

Το αεροσκάφος της Qatar Airways προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Δελχί. Κατευθείαν αισθανθήκαμε σε όλο μας το κορμί, την υγρασία και την αποπνικτική ζέστη. Η αλήθεια είναι ότι, όταν προσγειώνεται κανείς στην Ινδία, είναι σαν να πατά το πόδι του σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο. Τι να πρωτοθυμηθώ και τι να πρωτοαναφέρω! Οι εικόνες είναι τόσες πολλές και τόσο αντιφατικές μεταξύ τους που δύσκολα μπορούν να περιγραφούν με λόγια. Μνημεία που αφήνουν άφωνο τον επισκέπτη αλλά και ταπεινά φτωχόσπιτα, διάχυτη πνευματικότητα αλλά και μία καθημερινότητα στην οποία δύσκολα μπορεί κανείς να συνηθίσει και από την οποία δύσκολα μπορεί να συνέλθει.
Περίπου 330 εκατομμύρια θεότητες κι ένα δισεκατομμύριο «φτωχούληδες του Θεού» συνθέτουν την εικόνα της πιο αντιφατικής χώρας του κόσμου. Παντού, σε κάθε βήμα, σε κάθε ανάσα, λαμπερά χρώματα, έντονες μυρωδιές, πικάντικα κάρι και ψυχεδελικές μελωδίες του σιτάρ «επιτίθενται» με όλη τους τη δύναμη στις αισθήσεις.

Η ΙΝΔΙΑ
Καταρχάς, πρέπει να αναφέρουμε, ότι όταν μιλάμε για την Ινδία, ουσιαστικά δεν αναφερόμαστε σε μία χώρα, αλλά σε μία τεράστια ήπειρο. Άλλωστε, μαζί με το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές -που κάποτε ήταν η ενωμένη Ινδία, αποτελούν τη λεγόμενη Ινδική υποήπειρο. Δεκάδες εθνότητες, γλώσσες και θρησκείες αποτελούν τα κομμάτια ενός πολύχρωμου παζλ, που με μια πρώτη ματιά δεν φαίνεται να μπορούν να ταιριάξουν.
Πράγματι, η Ινδία είναι ο τόπος των τεράστιων αντιθέσεων. Είναι αλήθεια ότι στους δρόμους της πρωτεύουσας -αλλά και των άλλων πόλεων- μπορείς να δεις την ίδια στιγμή μια καμήλα, μια άμαξα, ένα κοπάδι με αγελάδες και ένα αστραφτερό αυτοκίνητο ή το τελευταίο μοντέλο μιας πανάκριβης Μερσεντές. Ίσως είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο όπου η αδέσποτη αγελάδα «πάει» μαζί με το κλιματιζόμενο λεωφορείο, ενώ ακριβώς δίπλα περνάει το τρένο με χιλιάδες ανθρώπους στοιβαγμένους στα βαγόνια του.
Η αντίθεση αυτή, αλλά και τόσες άλλες, αποκαλύπτουν την άνιση κατανομή του πλούτου. Η Ινδία είναι από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, αλλά ταυτόχρονα είναι και μία χώρα που έχει περισσότερους πολυεκατομμυριούχους από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όλα αυτά προκαλούν σε αφάνταστο βαθμό τις αισθήσεις. Μας κάνουν να γελάμε και να κλαίμε, μας «κόβουν την ανάσα» από θαυμασμό, αλλά και από αηδία. Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές εξαντλήθηκε η υπομονή όλων μας, καθώς εντρυφήσαμε βαθιά στη ζωή αυτών των ανθρώπων και είδαμε την πραγματική όψη της χώρας.

ΒΑΡΑΝΑΣΙ, Η ΙΕΡΗ ΠΟΛΗ
Ξεκινάμε το οδοιπορικό μας από το Βαρανάσι, γιατί θεωρώ ότι, για να αντιληφθούμε καλύτερα αυτόν τον κόσμο, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε από πού ξεκινά και πού τελειώνει η ζωή του. Κι είναι αλήθεια ότι για τους Ινδουιστές όλα αρχίζουν κι όλα τελειώνουν σε έναν αέναο κύκλο ζωής στα ιερά νερά του ποταμού Γάγγη.
Στο Βαρανάσι φτάσαμε αργά το βράδυ. Δεν προλάβαμε ούτε καν να δούμε την πόλη με το φως. Ξεκουραστήκαμε στο ξενοδοχείο μας, γιατί την επόμενη μέρα θα ξεκινούσαμε από τις 5 τα ξημερώματα το ρεπορτάζ-εμπειρία στο Γάγγη.
Είχαμε ξυπνήσει και βαδίζαμε για το Ντασασουαμέντ Γκατ. Είναι το κεντρικό γκατ -κάτι σαν προβλήτα- από όπου η ομάδα μας θα επιβιβαζόταν στη βάρκα, ενώ οι βαρκάρηδες θα αναλάμβαναν να μας «συστήσουν» στον ποταμό.
Με το πρώτο φως της ημέρας, είχαμε αρχίσει να βλέπουμε τους πρώτους προσκυνητές. Συγκεντρώνονταν όλοι μαζί κάτω από τις ομπρέλες των Σαντού, αναζητώντας ευλογίες και συμβουλές από τους ιερείς. Αυτοί που ήρθαν πρώτοι έχουν ήδη βουτήξει στα νερά του μολυσμένου Γάγγη για να εξαγνιστούν.
Και λέω «μολυσμένου» γιατί εδώ τα βακτηρίδια ανέρχονται σε 1,5 εκατομμύρια, όταν το ανώτερο όριο ασφαλείας για να κάνει κανείς μπάνιο στο ποτάμι είναι περίπου 500 βακτηρίδια ανά εκατό ml νερού. Κι όμως, γι' αυτούς τους ανθρώπους τα νερά του Γάγγη είναι νέκταρ και βάλσαμο μαζί, είναι λύτρωση, τόπος και τρόπος κάθαρσης.
Η βάρκα μας κινείται αντίθετα στο ρεύμα, με κατεύθυνση το Άσι Γκατ. Πρόκειται για το τελευταίο από τα συνολικά 80 που υπάρχουν κατά μήκος του Γάγγη. Ο ήλιος ανατέλλει, το φως αλλάζει και τα χρώματα εναλλάσσονται αποκαλύπτοντας τα αλλοπρόσαλλης αρχιτεκτονικής κτήρια και παλάτια στις όχθες. Αυτό που συνεχίζει να καθηλώνει, είναι οι εκατοντάδες που συρρέουν για να ξεπλύνουν τις αμαρτίες τους.

ΚΑΘΑΡΣΗ
Αποστεωμένοι γέροντες που διαλογίζονται, γυναίκες με πολύχρωμα ενδύματα, που εκστασιάζονται κρατώντας η μία το χέρι της άλλης και αποζητούν τη θεραπευτική δύναμη του ποταμού, διάφοροι τύποι που πλένουν τα δόντια τους με κλαδιά από δέντρα, νοικοκυρές που πλένουν τα σκεύη και τα ασημικά τους, μητέρες που βουτάνε στον ποταμό τα μόλις 45 ημερών βρέφη τους και νεαροί άνδρες που προσπαθούν να επιτύχουν τη σύνδεσή τους με το ατομικό «εγώ» και το βράχμα -το κοσμικό «εγώ»- όλοι αποτελούν μέρη της «παράλογης» εικόνας της κάθαρσης.
Οι Ινδουιστές θεωρούν το Γάγγη ιερό. Το Γιάτρα, δηλαδή το ταξίδι-προσκύνημα, ξεκινά από τις πηγές του ποταμού στο Γκαν Κότρι και φτάνει μέχρι το Βαρανάσι. Τα νερά του για τους Ινδουιστές  είναι εξαγνιστικά, αφού πιστεύουν ότι η θεά Γάγγα ρέει αιώνια στο ποταμό από το όρος Μέρου, την κατοικία των Θεών, περνώντας από τα «ανακατωμένα μαλλιά» του Σίβα.
Όταν κάποιος πλένεται στο ποτάμι καθαρίζεται από το κάρμα προηγούμενων και τωρινών ζωών κι έτσι ετοιμάζεται για το θάνατο και την αναγέννηση σε μια καλύτερη ζωή. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο το Βαρανάσι ξεχειλίζει από προσκυνητές. Κάθε Ινδουιστής θέλει να το επισκεφτεί τουλάχιστον για μια φορά στη ζωή του, ενώ το να πεθάνει εδώ του δίνει περισσότερες πιθανότητες να επιτύχει τη Μόξα, δηλαδή τη σωτηρία και την απελευθέρωση.

ΚΑΥΣΗ ΝΕΚΡΩΝ
Κοντεύει πλέον μεσημέρι, βγαίνουμε έξω από το ποτάμι σε ένα από τα κεντρικά γκατ. Βλέπουμε την τρομερή εικόνα ενός ιερέα να δίνει εντολή στον κόσμο να πέσει στο νερό κρατώντας στάχτες, που πιστεύω πως ήταν νεκρών ανθρώπων. Δεν είναι και πολύ εύκολο να καταλάβω τι ακριβώς βλέπω και τι ακριβώς συμβαίνει. Ο ξεναγός μου προσπαθεί να μου εξηγήσει πως πρόκειται για μία ιερή τελετή, όπου οι συγκεντρωμένοι μαθητές, μέσα από ένα ειδικό τελετουργικό, προσφέρουν στο Γάγγη για εξαγνισμό τη στάχτη των αποτεφρωμένων Ινδουιστών που δεν είχαν την τύχη να αποτεφρωθούν στο Βαρανάσι αλλά στα μακρινά χωριά τους.
Ακριβώς δίπλα βλέπω άρρωστους ανθρώπους να περιμένουν την ελάχιστη βοήθεια των προσκυνητών που έρχονται με τα λεωφορεία για να προσευχηθούν στο Βαρανάσι. Είναι απίστευτο το γεγονός ότι, όπου και να γυρίσω το βλέμμα μου, οι εικόνες με καθηλώνουν, με φοβίζουν, με ανατριχιάζουν και με εκπλήσσουν. Ανεβαίνοντας στα στενά δρομάκια, στις όχθες του ποταμού, παρατηρώ τα λεωφορεία που φέρνουν χιλιάδες ανθρώπους από όλα τα μήκη και πλάτη της Ινδίας, σε ένα μοναδικό ταξίδι λύτρωσης γι' αυτούς. Καθοδόν και χωρίς διακοπή τραγουδούν Μπάτζαν, δηλαδή θρησκευτικούς ύμνους.
Σε όλο το Βαρανάσι αφθονούν οι ιερείς, οι γκουρού, οι πωλητές και οι απατεώνες κάθε είδους, οι οποίοι εκμεταλλεύονται σε απίστευτο βαθμό τους προσκυνητές και τους αρπάζουν με ευκολία χρήματα και χρυσαφικά. Φαίνεται, τελικά, πως σε κάθε θρησκεία, εκτός από εκείνους που πιστεύουν πραγματικά, υπάρχουν πάντα και οι τσαρλατάνοι και οι μπαγαπόντηδες.
Η ώρα είχε περάσει και το ρεπορτάζ ήταν αδύνατον πλέον να συνεχιστεί, κυρίως λόγω της τρομερής ζέστης, της υγρασίας, αλλά και της μπόχας που ανέδιδε όλο εκείνο το κομμάτι της Παλιάς Πόλης. Θα ξεκινούσαμε και πάλι το απόγευμα και στόχος μας θα ήταν να παρακολουθήσουμε από κοντά την καύση των νεκρών, μία διαδικασία που απαγορεύεται να φωτογραφηθεί και να βιντεοσκοπηθεί.
Το απόγευμα κατηφορίσαμε για να πάρουμε τη βάρκα που θα μας έφερνε και πάλι στον ποταμό. Λίγο πιο κάτω και πριν καν επιβιβαστώ στη βάρκα, πετυχαίνω μία ομάδα ανθρώπων που κάπνιζαν το περίφημο Κάτζα, δηλαδή όπιο.
Σε έναν χώρο που έμοιαζε με μικρό δωματιάκι έβλεπα ρυτιδιασμένους γέροντες να πίνουν τσάϊ και να καπνίζουν. Εκεί διαλογίζονται και περνούν όλη τη μέρα τους μιλώντας σε πιστούς που περνούν για να προσευχηθούν. Μου έδωσαν να δοκιμάσω και για να μην τους προσβάλω, προσπάθησα να τραβήξω 1-2 ρουφηξιές. Φαίνεται όμως ότι κάτι τέτοια σκληρά ο οργανισμός μου δεν τα αντέχει.

ΠΑΛΙΑ ΠΟΛΗ ΤΖΑ ΛΑΣΑΪ
Μετά και από αυτήν την εμπειρία, επιβιβαζόμαστε στη βάρκα μας που μας μεταφέρει στο Τζα Λασάι. Πρόκειται για στενάκια όπου οι καπνοί δημιουργούν μία αποπνικτική ατμόσφαιρα. Εκεί καταφεύγουν και πολλοί γέροντες που περιμένουν υπομονετικά να πεθάνουν στο ιερό ποτάμι.
Ανεβαίνουμε στα στενάκια. Η ατμόσφαιρα έχει αρχίσει να γίνεται ζοφερή, με την αποπνικτική μυρωδιά της καμένης σάρκας να σου κόβει την ανάσα.
Το βουβό δράμα των συγγενών με κάνει να ανατριχιάζω και καθιστά την κάθε στιγμή συνταρακτική. Είναι φανερό ακόμα και αυτή την ύστατη στιγμή του θανάτου ότι οι αδικίες δεν σταματούν για τους Ινδούς. Το πόσο φτωχός ή πλούσιος είναι κανείς φαίνεται από την ποσότητα των ξύλων που δαπανά η οικογένειά του για την αποτέφρωσή του. Υπάρχουν οικογένειες που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν επαρκή ποσότητα ξύλων, με αποτέλεσμα οι νεκροί τους να «καταδικάζονται» σε ατελή καύση. Και το χειρότερο; Τα ανθρώπινα μέλη που δεν έχουν καεί, πετάγονται στο ποτάμι κι επιπλέουν δίπλα στους προσκυνητές. Όσο κι αν αυτό ακούγεται ανατριχιαστικό και εξωπραγματικό, είναι απολύτως αληθινό.
Φεύγουμε από αυτό το σημείο, ξαναμπαίνουμε στη βάρκα μας κι από μακριά πλέον βλέπουμε να καίνε οι φωτιές στα γκατ. Μια τέτοια εικόνα πραγματικά προκαλεί σοκ από το οποίο δύσκολα μπορεί κανείς να συνέλθει. Ήταν ένα από τα πιο σημαντικά ρεπορτάζ και θα μείνει για πάντα ανεξίτηλα χαραγμένο στο μυαλό και την ψυχή μου. Και αυτό γιατί αυτό που για εμάς φαίνεται εξωπραγματικό, για τους Ινδούς είναι η συνέχεια της ζωής. Ένα από τα πολλά που μου έκαναν εντύπωση είναι το γεγονός ότι τις τελετές αποτέφρωσης τις παρακολουθούν μόνο οι άνδρες και όχι γυναίκες, καθώς επίσης και ότι ακριβώς δίπλα εκεί που καίγονται οι νεκροί, υπάρχουν μαγαζιά που πωλούν φαγητό και διάφορα άλλα είδη. Πώς μπορούν άραγε οι άνθρωποι αυτοί να ζουν έτσι, μέσα σε αυτήν την αποπνικτική ατμόσφαιρα;...

ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΡΑΣ
Όπως ήδη σας ανέφερα, η Ινδία είναι η χώρα των τεράστιων αντιθέσεων. Τα αισθήματα γρήγορα αλλάζουν και η λύπη δίνει τη θέση της στη χαρά και τούμπαλιν. Έχει αρχίσει να σκοτεινιάζει κι εμείς φτάνουμε πλέον στο σημείο εκκίνησης για να παρακολουθήσουμε την τελετή αποχαιρετισμού του ήλιου.
Όλα στην Ινδία γίνονται μέσα από το τραγούδι, τη γιορτή και τους χορούς. Ένας κύκλος που δεν επιτρέπει να σκεφτεί κανείς την κάθε στιγμή παραπάνω από δύο λεπτά. Αλλαγή σκηνικού λοιπόν. Από την αποτέφρωση, ακριβώς δίπλα στις χαρές, και τα πανηγύρια για τον αποχαιρετισμό και την τελετή της δύσης του ηλίου.
Για να χαλαρώσουμε και να ξεφύγουμε λίγο από όλα αυτά που παρακολουθήσαμε, κάναμε μία βόλτα μέσα στην παλιά πόλη. Ευκαιρία για να αποφορτιστούμε και να δούμε τη ζωή στο Βαρανάσι από άλλη οπτική γωνία.
Όλες αυτές οι δονήσεις που αισθάνθηκα και προσπάθησα να σας μεταφέρω πραγματοποιήθηκαν την ίδια μέρα. Πρόκειται για έναν βομβαρδισμό εντυπώσεων, που σίγουρα προκαλεί σύγχυση και είναι πολύ δύσκολο να αποτυπωθεί σε κείμενο.

Πηγή