Η φράση του Ντοστογέφσκυ ουδόλως ταιριάζει με την εποχή μας. Ολοένα και πιο πλαστική και τυποποιημένη, η ομορφιά χάνεται τόσο από τον έσω άνθρωπο όσο και από τον κόσμο μας. Η εικόνα της μεγαλούπολης, με τα αυτοκίνητα και τους αγχωμένους ανθρώπους να προσπαθούν να μην σταματήσουν στον κόκκινο σηματοδότη και τους όγκους από μπετόν ολοένα και πιο ακαλαίσθητους, ο κατακλυσμός της τηλεόρασης από εικόνες, όπου ωραίο θεωρείται ό,τι πιο άχρωμο και απρόσωπο, ό,τι καταναλώνεται και όχι ό,τι μιλά στην καρδιά μας, αλλά και η συνήθειά μας να θεωρούμε ωραίο το πρακτικό, το γρήγορο, το πρόχειρο, από φαγητό μέχρι αισθήματα, μαρτυρούν έναν κόσμο που έχει θέσει τη ομορφιά στο περιθώριο.
Το χειρότερο είναι ότι έχουμε προσανατολίσει το ενδιαφέρον μας για το περιβάλλον μόνο σε ό,τι αφορά την οικολογική του διάσταση. Και η ακαλαισθησία; Συνηθίζουμε να ζούμε σε χώρους που δεν έχουν προσωπικό στοιχείο, αλλά διακοσμούνται κατ’ επιταγήν της εποχής. Δεν μας ενοχλεί το να πετούμε τα αποτσίγαρα στους δρόμους, και μάλιστα με το αυτοκίνητο εν κινήσει. Δεν μας ενοχλεί να διαβάζουμε μυθιστορήματα που προσβάλλουν και την νοημοσύνη μας, αλλά και την αισθητική μας, μόνο και μόνο επειδή κάποιοι κριτικοί ή το σύστημα των best-sellers έχουν επιλέξει να μας τα επιβάλουν. Δεν μας ενοχλεί η φωτορύπανση που δεν μας αφήνει να δούμε τον ουρανό και να ταξιδέψουμε στις γωνιές του σύμπαντος και των άστρων.
Το κακό επεκτείνεται ακόμη και στις θρησκευτικές συνήθειες. Ηχεία και μικρόφωνα σε υψηλή ένταση, ηλεκτρικά φώτα που δεν αφήνουν περιθώριο κατάνυξης, τυποποιημένες αγιογραφίες, συναισθηματικά κηρύγματα με πολλά γλωσσικά λάθη, κεριά με πολλή παραφίνη για λόγους οικονομίας, πρόσωπα γερασμένα από τον συμβιβασμό, λίγη χαρά και πολλά «πρέπει», άγνωστες μορφές στους ναούς μας, χωρίς ευκαιρία κοινωνίας. Γνώμονας η ποσότητα και όχι η σχέση με Θεό και ανθρώπους.
Και όλα αυτά να πηγάζουν από την αμαύρωση της εικόνας του Θεού στην ύπαρξη του καθενός. Διότι η αμαρτία δεν είναι τίποτε άλλο παρά πνευματική ακαλαισθησία, που καθιστά τον άνθρωπο δούλο των παθών του, τον βολεύει στη νοοτροπία του να ζει με κέντρο και γνώμονα μόνο τον εαυτό του και τις επιθυμίες του, του να κλείνει τ’ αυτιά του στη φωνή της μετανοίας, αλλά και να επιλέγει ό,τι πομπώδες και εντυπωσιακό για να ξεχωρίσει, τόσο ο ίδιος όσο και τα έργα του. Γι’ αυτό και οι Πατέρες μας μίλησαν, βίωσαν και έγραψαν την Φιλοκαλία, γιατί ήξεραν πως όταν ο άνθρωπο αγωνιστεί εναντίον της αμαρτίας, θα αφήσει στην ύπαρξή του χώρο για το Θεό, που είναι ο Ίδιος Αυτοκάλλος.
Χρειάζεται, λοιπόν, πνευματική παιδεία και αγώνας για να αποκτήσουμε καλαισθησία. Να μάθουμε να εκτιμούμε κάθε τι το μικρό ή το μεγάλο που είναι όμορφο. Να δοξάζουμε το Θεό και να τον ευχαριστούμε για το ότι μας έδωσε την ευκαιρία να ζούμε σ’ έναν κόσμο που φανερώνει τον Ίδιο στα απλά και τα σύνθετα φαινόμενά του. Να προσλάβουμε το χρόνο ως αφορμή να βρούμε τα εσώτερα νήματα που κινούν τη ζωή, να χαρούμε με τη φωνή της συνείδησής μας που μας υπενθυμίζει την παρουσία του Θεού, να αρνηθούμε την παράδοση στην αμαρτία και να βρούμε στις ευλογημένες εκείνες συνήθειες που λέγονται προσευχή, νηστεία, Θεία Λειτουργία, ελεημοσύνη, την χαμένη αρχοντιά της φιλοκαλίας. Να δούμε τον άλλον κατά πρόσωπον, γιατί εκεί αποτυπώνεται η καρδιά του, και όχι με την συμφεροντολογική ή ηδονιστική οπτική, που κρύβει την όποια ομορφιά του. Να συμφιλιωθούμε με την εργασία, τη σπουδή, την μάθηση, για να αγαπήσουμε ό,τι όμορφο μας προσφέρουν. Να μη δεχτούμε τη νίκη που δεν έχει ομορφιά, αλλά να προτιμήσουμε τον αγώνα αφήνοντας στα χέρια του Θεού το αποτέλεσμα.
Η παιδεία αυτή συνήθως δεν διδάσκεται στο σχολείο. Θέλει υπακοή στα προστάγματα του Θεού και μάθηση των δικαιωμάτων Του. Θέλει μία ή πολλές στάσεις στον καθημερινό αγώνα για να ακούσουμε της φωνής Του. Θέλει να βλέπουμε σε κάθε τι το οποίο δημιουργούμε το σπέρμα των χαρισμάτων που Αυτός μας έδωσε. Και δεν θα μπορούμε τότε να είμαστε ακαλαίσθητοι και μισόκαλοι, γιατί κάθε δραστηριότητά μας θα ξεκινά με το σημείο του Σταυρού, θα πηγάζει από την ευλογία της πίστης, θα μαρτυρεί την αντίσταση σε ό,τι πρόχειρο και παροδικό.
Η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο. «Ο ωραίος κάλλει παρά πάντας βροτούς» μας δίδαξε ότι όταν χαιρόμαστε τη ζωή μας γιατί είναι δικό Του δώρο, όταν ζητούμε την βασιλεία και την δικαιοσύνη μέσα από τη σχέση μας μαζί Του, όταν βιώνουμε την πρόνοια του Θεού στα κρίνα και τα άνθη του αγρού, στον κόκκο του σιναπιού, αλλά και στην ζωή των πετεινών του ουρανού αποκτούμε την ομορφιά της δοξολογίας και της ελπίδας. Νικούμε τον «μισόκαλο» διάβολο και δεν ανεχόμαστε καμία κίνηση που καταστρέφει την φιλοκαλία. Ούτε εντός μας ούτε εκτός μας. Και τότε μπορούμε να εκτιμήσουμε την αγάπη, αλλά και να βρούμε νόημα στη ζωή μας.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Το χειρότερο είναι ότι έχουμε προσανατολίσει το ενδιαφέρον μας για το περιβάλλον μόνο σε ό,τι αφορά την οικολογική του διάσταση. Και η ακαλαισθησία; Συνηθίζουμε να ζούμε σε χώρους που δεν έχουν προσωπικό στοιχείο, αλλά διακοσμούνται κατ’ επιταγήν της εποχής. Δεν μας ενοχλεί το να πετούμε τα αποτσίγαρα στους δρόμους, και μάλιστα με το αυτοκίνητο εν κινήσει. Δεν μας ενοχλεί να διαβάζουμε μυθιστορήματα που προσβάλλουν και την νοημοσύνη μας, αλλά και την αισθητική μας, μόνο και μόνο επειδή κάποιοι κριτικοί ή το σύστημα των best-sellers έχουν επιλέξει να μας τα επιβάλουν. Δεν μας ενοχλεί η φωτορύπανση που δεν μας αφήνει να δούμε τον ουρανό και να ταξιδέψουμε στις γωνιές του σύμπαντος και των άστρων.
Το κακό επεκτείνεται ακόμη και στις θρησκευτικές συνήθειες. Ηχεία και μικρόφωνα σε υψηλή ένταση, ηλεκτρικά φώτα που δεν αφήνουν περιθώριο κατάνυξης, τυποποιημένες αγιογραφίες, συναισθηματικά κηρύγματα με πολλά γλωσσικά λάθη, κεριά με πολλή παραφίνη για λόγους οικονομίας, πρόσωπα γερασμένα από τον συμβιβασμό, λίγη χαρά και πολλά «πρέπει», άγνωστες μορφές στους ναούς μας, χωρίς ευκαιρία κοινωνίας. Γνώμονας η ποσότητα και όχι η σχέση με Θεό και ανθρώπους.
Και όλα αυτά να πηγάζουν από την αμαύρωση της εικόνας του Θεού στην ύπαρξη του καθενός. Διότι η αμαρτία δεν είναι τίποτε άλλο παρά πνευματική ακαλαισθησία, που καθιστά τον άνθρωπο δούλο των παθών του, τον βολεύει στη νοοτροπία του να ζει με κέντρο και γνώμονα μόνο τον εαυτό του και τις επιθυμίες του, του να κλείνει τ’ αυτιά του στη φωνή της μετανοίας, αλλά και να επιλέγει ό,τι πομπώδες και εντυπωσιακό για να ξεχωρίσει, τόσο ο ίδιος όσο και τα έργα του. Γι’ αυτό και οι Πατέρες μας μίλησαν, βίωσαν και έγραψαν την Φιλοκαλία, γιατί ήξεραν πως όταν ο άνθρωπο αγωνιστεί εναντίον της αμαρτίας, θα αφήσει στην ύπαρξή του χώρο για το Θεό, που είναι ο Ίδιος Αυτοκάλλος.
Χρειάζεται, λοιπόν, πνευματική παιδεία και αγώνας για να αποκτήσουμε καλαισθησία. Να μάθουμε να εκτιμούμε κάθε τι το μικρό ή το μεγάλο που είναι όμορφο. Να δοξάζουμε το Θεό και να τον ευχαριστούμε για το ότι μας έδωσε την ευκαιρία να ζούμε σ’ έναν κόσμο που φανερώνει τον Ίδιο στα απλά και τα σύνθετα φαινόμενά του. Να προσλάβουμε το χρόνο ως αφορμή να βρούμε τα εσώτερα νήματα που κινούν τη ζωή, να χαρούμε με τη φωνή της συνείδησής μας που μας υπενθυμίζει την παρουσία του Θεού, να αρνηθούμε την παράδοση στην αμαρτία και να βρούμε στις ευλογημένες εκείνες συνήθειες που λέγονται προσευχή, νηστεία, Θεία Λειτουργία, ελεημοσύνη, την χαμένη αρχοντιά της φιλοκαλίας. Να δούμε τον άλλον κατά πρόσωπον, γιατί εκεί αποτυπώνεται η καρδιά του, και όχι με την συμφεροντολογική ή ηδονιστική οπτική, που κρύβει την όποια ομορφιά του. Να συμφιλιωθούμε με την εργασία, τη σπουδή, την μάθηση, για να αγαπήσουμε ό,τι όμορφο μας προσφέρουν. Να μη δεχτούμε τη νίκη που δεν έχει ομορφιά, αλλά να προτιμήσουμε τον αγώνα αφήνοντας στα χέρια του Θεού το αποτέλεσμα.
Η παιδεία αυτή συνήθως δεν διδάσκεται στο σχολείο. Θέλει υπακοή στα προστάγματα του Θεού και μάθηση των δικαιωμάτων Του. Θέλει μία ή πολλές στάσεις στον καθημερινό αγώνα για να ακούσουμε της φωνής Του. Θέλει να βλέπουμε σε κάθε τι το οποίο δημιουργούμε το σπέρμα των χαρισμάτων που Αυτός μας έδωσε. Και δεν θα μπορούμε τότε να είμαστε ακαλαίσθητοι και μισόκαλοι, γιατί κάθε δραστηριότητά μας θα ξεκινά με το σημείο του Σταυρού, θα πηγάζει από την ευλογία της πίστης, θα μαρτυρεί την αντίσταση σε ό,τι πρόχειρο και παροδικό.
Η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο. «Ο ωραίος κάλλει παρά πάντας βροτούς» μας δίδαξε ότι όταν χαιρόμαστε τη ζωή μας γιατί είναι δικό Του δώρο, όταν ζητούμε την βασιλεία και την δικαιοσύνη μέσα από τη σχέση μας μαζί Του, όταν βιώνουμε την πρόνοια του Θεού στα κρίνα και τα άνθη του αγρού, στον κόκκο του σιναπιού, αλλά και στην ζωή των πετεινών του ουρανού αποκτούμε την ομορφιά της δοξολογίας και της ελπίδας. Νικούμε τον «μισόκαλο» διάβολο και δεν ανεχόμαστε καμία κίνηση που καταστρέφει την φιλοκαλία. Ούτε εντός μας ούτε εκτός μας. Και τότε μπορούμε να εκτιμήσουμε την αγάπη, αλλά και να βρούμε νόημα στη ζωή μας.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.