Η πολιτική δράση χριστιανών τη περίοδο της δικτατορίας ('67-'74)

Ένα συγκλονιστικό βιβλίο, που έρχεται να καλύψει ένα κενό και να δείξει στον ελληνικό λαό και τη νέα γενιά ιδιαίτερα, ότι υπήρχαν χριστιανοί την περίοδο εκείνη, που αντιστάθηκαν στη δικτατορία, απολύθηκαν από την μόνιμη εργασία τους, διώχθηκαν, βασανίστηκαν, εξορίστηκαν στην Γυάρο.

Συγγραφέας του βιβλίου είναι ο θεολόγος καθηγητής Ανδρέας Αργυρόπουλος, που σημειώνει στον πρόλογό του: «Η χρεωκοπία των ιδεολογιών και η αποτυχία των κοινωνικών πολιτικών συστημάτων να δώσουν λύση στα κοινωνικά προβλήματα προκάλεσαν την στροφή των ανθρώπων στην μεταφυσική, παραμερίζοντας το ενδιαφέρον τους για την πολιτική και τις όποιες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις. Έτσι, μεγάλο κομμάτι του κόσμου στρέφεται στην παραθρησκεία, στις αιρέσεις, καθώς επίσης και στην Ορθοδοξία. Αρκετοί θριαμβολογούν μιλώντας για τη νίκη της πίστεως κατά της αθεΐας κάνοντας ταυτόχρονα μνεία στην κατάρρευση του ¨υπαρκτού¨ σοσιαλισμού. Δεν έχουν αντιληφθεί όμως ότι πολλοί από τους επανακάμψαντες στην Εκκλησία εκλαμβάνουν τον Χριστιανισμό σαν θρησκευτικό μέγεθος με πνευματικές ή ακόμη και μαγικές προεκτάσεις. Τα όρια της δεισιδαιμονίας, των προλήψεων και της αληθινής πίστης, στις μέρες μας είναι δυσδιάκριτα. Ο χώρος της εκκλησίας για αρκετούς είναι χώρος περισσότερο ψυχολογικής ασφάλειας και λιγότερο αγαπητικών σχέσεων. Ηθελημένα αγνοείται από πολλούς ο ιστορικός και κοινωνικός χαρακτήρας της Εκκλησίας και η παρουσία και ο ρόλος των χριστιανών σε κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες από παλαιότερα μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Όποιος αναφέρεται σε τέτοια ζητήματα θεωρείται ¨εκτός εποχής¨, γίνεται αντικείμενο σαρκασμού και περιφρόνησης. Σ' αυτό, όπως προείπαμε, βοηθάει και η σημερινή συγκυρία. Όμως τέτοιες αντιλήψεις υπήρχαν δυστυχώς πάντοτε. Το συγκεκριμένο θέμα δεν επιλέχθηκε τυχαία, αλλά στο πλαίσιο των παραπάνω διαπιστώσεων. Αποτελεί μια απόπειρα διερεύνησης του ερωτήματος για τη σχέση μεταξύ Ορθοδόξου τρόπου ζωής και Πολιτικής, για τη σχέση μεταξύ Χριστιανισμού και Πολιτικής. Η επιλογή του έγινε από μια πλειάδα θεμάτων, που αφορούν την δραστηριοποίηση των χριστιανών σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Τέτοια δραστηριοποίηση συναντάμε από τότε που η Εκκλησία εισέρχεται στο κεντρικό ιστορικό προσκήνιο. Παράδειγμα αποτελεί η κοινωνικοπολιτική δραστηριότητα πολλών Πατέρων της Εκκλησίας. Στον αιώνα μας γνωστή είναι η κριτική που άσκησαν χριστιανοί διανοούμενοι τόσο στον Μαρξισμό όσο και στον Καπιταλισμό, προβάλλοντας παράλληλα τις προϋποθέσεις για τη θεμελίωση μιας χριστιανικής κοινωνίας. Επίσης, ενώ είναι γνωστή η συνοδοιπορία πολλών χριστιανικών δυνάμεων με την άνοδο του Φασισμού και του Ναζισμού, υπάρχει περιορισμένη πληροφόρηση, δυστυχώς, για τους Χριστιανούς εκείνους, λαϊκούς και κληρικούς, στα μέσα του αιώνα που αντιστάθηκαν σ' αυτά τα καθεστώτα με τίμημα ακόμη και την ίδια τη ζωή τους. Λίγο γνωστή είναι επίσης και η συμμετοχή Χριστιανών στις παγκόσμιες κινητοποιήσεις του Μάη του 1968.

Η περίπτωση όμως της πολιτικής Θεολογίας σ' όλες τις μορφές της, όπως η λεγόμενη Θεολογία της Απελευθέρωσης, η Μαύρη Θεολογία, η Θεολογία της Επανάστασης, κλπ. είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό θέμα κοινωνικοπολιτικής παρέμβασης Χριστιανών που απασχόλησε τον αιώνα μας. Οι συνθήκες που επικράτησαν την τελευταία τριακονταετία στη Βόρεια και Νότια Αμερική, στην Ανατολική Ασία και Νότια Αφρική (ρατσισμός, στρατιωτικές δικτατορίες, φτώχεια, εξαθλίωση, τρομοκρατία από ακροδεξιές παραστρατιωτικές οργανώσεις, κλπ.) δεν οδήγησαν απλά στη θεωρητική διαμόρφωση των ρευμάτων της Πολιτικής Θεολογίας, αλλά είχαν και ως συνέπεια στην πράξη το μαρτυρικό θάνατο πολλών αγωνιστών Χριστιανών από τις τάξεις λαού και κλήρου. Σε ένα τελείως διαφορετικό πλαίσιο μπορούμε να διαπιστώσουμε απόπειρες ενός κριτικού πολιτικού λόγου και στοιχειώδους άρθρωσης ενός πολιτικού προτάγματος στις αγωνιστικές μορφές του Μακρυγιάννη, του Απόστολου Μακράκη για την ελληνική κοινωνία του 19ου αι. ή κατόπιν του Μαρίνου Αντύπα. Όσο κι αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με τις προθέσεις ή το τελικό αποτέλεσμα, τα πρόσωπα αυτά προσπάθησαν σε μια κριτική προοπτική να συγκεκριμενοποιήσουν μια χριστιανική κοινωνική πράξη. Περαιτέρω, πρέπει κανείς να αναφέρει τη συμμετοχή των μελών της Εκκλησίας στην Εθνική Αντίσταση, τους επίσκόπους Ηλείας Αντώνιο, Σάμου Ειρηναίο και Κοζάνης Ιωακείμ και τον ηγούμενο αντάρτη αρχιμανδρίτη Γερμανό Δημάκο - γνωστό και ως π. Ανυπόμονο - κατά την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης
. Στη συνάφεια αυτή ανήκουν, όσον αφορά τον αντιδικτατορικό αγώνα, και οι πολιτικοποιημένοι χριστιανοί - μέλη κυρίως της ¨Χριστιανικής Δημοκρατίας¨ (Χ.Δ.) με πρόεδρο το Νίκο Ψαρουδάκη κατά τη διάρκεια της επταετίας (1967-1974) - τη στιγμή μάλιστα που το σύνολο σχεδόν της Διοίκησης της Εκκλησίας και των θρησκευτικών οργανώσεων είχαν ταυτιστεί ολοκληρωτικά με το δικτατορικό καθεστώς…»
Κεντρικό θέμα του βιβλίου είναι η έρευνα και παρουσίαση της δράσης των πολιτικοποιημένων χριστιανών ενάντια στο καθεστώς της επταετούς δικτατορίας. Το όλο ζήτημα συνιστά μια ειδικότερη πτυχή του ερωτήματος για τη σχέση Ορθοδοξίας και Πολιτικής, δηλαδή της σχέσης της Εκκλησίας μ' ένα δικτατορικό καθεστώς που παρουσιάστηκε περιβεβλημένο και με χριστιανικό ένδυμα.
Το βιβλίο έχει 154 σελίδες και χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο «Εκκλησία, οργανώσεις και έντυπα κατά τη δικτατορία», γίνεται μια παρουσίαση της στάσης της Διοίκησης της Εκκλησίας αλλά και των θρησκευτικών οργανώσεων κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας στην εισαγωγή, αυτό κρίθηκε απαραίτητο προκειμένου να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του εκκλησιαστικού κλίματος της εποχής, αλλά και του εκκλησιαστικού περιβάλλοντος, παρά την ύπαρξη του οποίου οι Χριστιανοσοσιαλιστές επέλεξαν να αντιταχθούν στη δικτατορία.

Στο δεύτερο κεφάλαιο « Η πρώτη φάση του αντιδικτατορικού αγώνα των πολιτικοποιημένων χριστιανών», παρουσιάζονται οι απέλπιδες προσπάθειες του Νίκου Ψαρουδάκη, αλλά και άλλων στελεχών του κινήματος, προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο αλλά και άλλους Ιεράρχες για όσα συμβαίνουν και να τους θέσουν προ των ευθυνών τους, απόπειρα που απέτυχε. Επίσης, αναφέρεται η αντίθεση του Ν. Ψαρουδάκη και της Χ.Δ. στο Σύνταγμα που πρότεινε η Δικτατορία. Στο τρίτο και τέταρτο κεφάλαιο, «Δεύτερη φάση της αντιδικτατορικής δράσης των χριστιανών: Ιανουάριος 1970 - Μάρτιος 1972» και «Τρίτη φάση του αντιδικτατορικού αγώνα - η τελική ρήξη και ο καταλυτικός ρόλος της ¨ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ¨», γίνεται η παρουσίαση των αγώνων και της δράσης των ελλήνων Χριστιανοκοινωνιστών καθώς και των διώξεων που υπέστησαν. Την εποχή αυτή αρχίζει να εκδηλώνεται στο θεολογικό χώρο της πατρίδας μας μια πρώτη αποδοχή των θέσεων της Χ.Δ. Παράλληλα, υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για τη θεολογικοπολιτική παρουσία του Κινήματος από ομάδες, κινήσεις και προσωπικότητες του εξωτερικού, που ανήκουν σε όλα τα χριστιανικά δόγματα. Το πέμπτο κεφάλαιο, «Τέταρτη φάση του αντιδικτατορικού αγώνα των πολιτικοποιημένων χριστιανών - ο Ψαρουδάκης στη Γυάρο - πτώσης της Δικτατορίας», αναφέρεται στην οριστική ρήξη της Χ.Δ. με το καθεστώς. Η εφημερίδα ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ κλείνει και ο ηγέτης του Κινήματος Νίκος Ψαρουδάκης φυλακίζεται και εξορίζεται στη Γυάρο.

Εκδόσεις: ΨΗΦΙΔΑ (εκδόσεις - βιβλιοπωλείο ΑΡΜΟΣ), Μαυροκορδάτου 7, Τ. Κ. 10678 ΑΘΗΝΑ, τηλ.: 2103304196, φαξ: 2103819439

Αναδημοσίευση:http://red-pep.blogspot.gr/2015/11/67-74.html

Είναι κάτι βράδια που μόνον ένας στεναγμός μας χωρίζει απ’ τον Παράδεισο...

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΚΑΛΛΙΓΕΡΗΣ

"Είναι κάτι βράδια που μόνον ένας στεναγμός μας χωρίζει απ’ τον Παράδεισο..."
Μια ανάσα, που κόβεται στο ασημένιο φως της φεγγαρόλουστης νύχτας
Ένας δρόμος που χάνεται στα μάτια του αδελφού που στάθηκε στη μέση της βροχής,
στην άκρη της μοναξιάς
για να απλώσει το χέρι του
για να μη χαθώ.
Ένας στεναγμός χαράς
για τη συνάντηση
για την διάφανη αστραπή των ενωμένων χεριών που θρυμματίζει τις αλυσίδες των φόβων μας
 Ένας στεναγμός ελπίδας
 σαν το άνθος της αμυγδαλιάς που αδιαφορεί για την κρύα ανάσα του χειμωνιάτικου αγέρα.
 Μουσική που χάνεται στο τέλος του δειλινού
 Εγγύτητα που καρπίζει στο έδαφος της καθαρότητας.
 Πατρότητα που σπέρνεται στο καρτέρεμα της επιστροφής
 στους πόνους των διαδοχικών γεννήσεων
 στην αγωνία της ανάπτυξης,
 στο άπλωμα προς το φως, των χεριών.
 καρδιές που κτυπούν με τους παλμούς της αιωνιότητας
 που αιματώνονται από μεγάλες λέξεις, όπως το "ναι", το "όχι", το "μαζί" καθώς λαμπυρίζουν στη ζεστασιά της  λιακάδας του μεσημεριού.
 Νύχτες ήσυχες
 στα σύνορα της οικειότητας,
 ζωή που αγκιστρώνεται στο χαμόγελο των αγοριών και των κοριτσιών.
 στα φώτα της πόλης που σβήνουν
 στην ημέρα που ανατέλλει....

 Πηγή/Αναδημοσίευση:https://plus.google.com/u/0/104826329532848608500/posts

Σπάνια κειμηλιακή βυζαντινή εικόνα από την Θεοτόκο του Φάρου

Πηγή/Αναδημοσίευση:http://leipsanothiki.blogspot.gr

Η σπάνια κειμηλιακή βυζαντινή εικόνα του 12ου αιώνα.
Κάποτε μέρος της διακόσμησης της εκκλησίας "Θεοτόκος του Φάρου"
στην Κωνσταντινούπολη. Σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.
Φέρει κάτω δεξιά ενσωματωμένο λίθο από τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού.

Η Θεοτόκος του Φάρου ήταν μία βυζαντική εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν κτισμένη στο νότιο τμήμα του Μεγάλου ή Ιερού Παλατίου των βυζαντινών αυτοκρατόρων (το εκτενές συγκρότημα ανακτόρων στην Κωνσταντινούπολη, που στέγαζε την αυτοκρατορική οικογένεια και τις διοικητικές υπηρεσίες κατά την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας), και ονομάστηκε έτσι λόγω του φάρου που βρίσκονταν δίπλα της ακριβώς. Στην εκκλησία ετούτη φυλάσσονταν η σημαντικότερη συλλογή χριστιανικών κειμηλίων όλου του κόσμου.

Τοπογραφική αναπαράσταση ενός μέρους από το Ιερό ή Μέγα Παλάτιον
των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων στην Κωνσταντινούπολη.
Η εκκλησία "Θεοτόκος του Φάρου" στην οποίαν συγκεντρώθηκαν σταδιακά
τα σπουδαιότερα χριστιανικά κειμήλια όλου του κόσμου
είναι η υπ' αριθμόν 37 στο κάτω μέρος του σχεδίου.

Κατά τη διάρκεια της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους Σταυροφόρους το 1204, η εκκλησία απέφυγε την καταστροφή και τη δήωση, αφού ο Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός κινήθηκε γρήγορα με τον στρατό του για να καταλάβει το Μεγάλο Παλάτι και έτσι τα χριστιανικά κειμήλια της εκκλησίας του Φάρου πέρασαν με ασφάλεια στα χέρια του νέου και πρώτου αυτοκράτορα της Λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνου του Α΄.

 

Κατά τη διάρκεια όμως των επόμενων δεκαετιών τα ιερά κειμήλια θα διασκορπιστούν στην Δυτική Ευρώπη είτε ως δώρα σε ηγεμόνες και ανθρώπους με επιρροή είτε θα πωληθούν για να ενισχύσουν οικονομικά την ανεπαρκή σε ταμειακά διαθέσιμα Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης.

Από εικονογραφήμένο γαλλικό χειρόγραφο του μέσου του 14ου αιώνα.
Ο Λουδοβίκος Θ' , βασιλιάς της Γαλλίας, παραλαμβάνει ανυπόδητος,
τον Ακάνθινο Στέφανο και τα άλλα λείψανα του Τιμίου Πάθους του Χριστού,
που βρίσκονταν μέχρι τότε στην εκκλησία "Θεοτόκος του Φάρου" στην Κωνσταντινούπολη.

Πολλά από αυτά, ιδιαίτερα αυτά που αφορούσαν το Πάθος του Χριστού, αποκτήθηκαν σε αστρονομική για την εποχή τιμή από τον Λουδοβίκο τον Θ΄ ή Άγιο Λουδοβίκο, βασιλιά της Γαλλίας, ο οποίος για να τα στεγάσει έχτισε το γοτθικό αντίστοιχο της εκκλησίας του Φάρου, την Sainte-Chapelle στο Παρίσι.
  

Από τα κειμήλια αυτά που προέρχονταν από την εκκλησία του Φάρου μόνο τέσσερα επιβίωσαν την καταστροφή των χριστιανικών κειμηλίων και λειψάνων από τους γάλλους επαναστάτες κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης: ο Ακάνθινος Στέφανος του Χριστού, ένα μεγάλο τεμάχιο Τιμίου Ξύλου, ήλος της Σταύρωσης (τώρα όλα αυτά στο Θησαυρό της Παναγίας των Παρισίων) και μία εικόνα με ενσωματωμένο λίθο από τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού (τώρα στο Μουσείο του Λούβρου).

Τρία σπουδαία χριστιανικά κειμήλια της Παναγίας των Παρισίων,
κάποτε στην Θεοτόκο του Φάρου:
Ο Ακάνθινος Στέφανος, Τίμιο Ξύλο (μέσα στην οριζόντια θήκη)
και Ήλος της Σταύρωσης (μέσα στην κάθετη θήκη).
Τα δύο καρφιά αρστερά και δεξιά της θήκης με τον ήλο της Σταύρωσης
είναι μεσαιωνικά αντίγραφα του πραγματικού (τρίτης κατηγορίας λείψανα
σύμφωνα με την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, δηλαδή λείψανα που ήρθαν σε
επαφή με πραγματικά λείψανα πρώτης κατηγορίας).

    

Διαβάστε περισσότερα για την εικόνα παρακάτω και δείτε αναλυτικές φωτογραφίες.

Η σπάνια κειμηλιακή βυζαντινή εικόνα του 12ου αιώνα.
Η εικόνα όπως εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου.
Από την εικόνα έχει αφαιρεθεί ο ενσωματωμένος Τίμιος Λίθος
από τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού
(σύγκρινε με την πρώτη εικόνα αυτής της ανάρτησης).

Η μόνη σωζόμενη βυζαντινή εικόνα από την εκκλησία του Φάρου σχεδιάστηκε για να ενσωματώσει Τίμιο Λίθο από τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού. Πρόκειται για μία ανάγλυφη αργυρεπίχρυση ξύλινη εικόνα που παριστάνει την επίσκεψη των Μυροφόρων γυναικών στον Τάφο του Χριστού. Η εικόνα είναι μέχρι κορεσμού γεμάτη με επιγραφές, χαρακτηριστικό που δεν είναι τυπικό για την εικονογραφία της περιόδου των Κομνηνών. Επιγραφές υπάρχουν στο πλαίσιο που περιβάλλει την κεντρική σύνθεση, αλλά και πάνω από κάθε μέρος της κεντρικής σύνθεσης.

    

Αριστερά παριστάνονται δύο Μυροφόρες με την επιγραφή: εἶχε δὲ αὐτὰς τρόμος καὶ ἔκστασις. Στο κέντρο Άγγελος Κυρίου με την επιγραφή: δεῦτε ἴδετε τὸν τόπον ὅπου ἔκειτο·ὁ Κ(ύριο)Σ να δείχνει τον ανοιχτό τάφο Ὁ Τάφος τοῦ Κ(υρίο)Υ με τα άθικτα οθόνια και το κενό σουδάριο. Από κάτω ακριβώς βρίσκεται ο ενσωματωμένος Τίμιος Λίθος από τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού, ενώ αριστερότερα του λίθου και σε μικρό μέγεθος στρατιώτες με την επιγραφή: καὶ οἱ φυλάσσοντες ἀπενεκρώθησαν.

    

Η πίσω πλευρά της εικόνας φέρει μία συρόμενη διακοσμητική θυρίδα με παράσταση σταυρού που περιβάλλεται από γεωμετρικά και φυτικά σχέδια, ενώ μέσα σε δύο ρόδακες διαβάζουμε τα nomina sacra ΙΣ ΧΣ. Η αφαίρεση της θυρίδας αποκαλύπτει την πίσω πλευρά της ξύλινης εικόνας που είναι επιζωγραφισμένη με μπλε σκούρο χρώμα και φέρει σε μεγάλη κεφαιογράμματη γραφή την επιγραφή: ἴδε ὁ τόπος ὅπου ἔθηκαν αὐτόν.

 

Η εικόνα, επειδή έφερε Τίμιο λίθο από τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού, θεωρούνταν ιερό λείψανο από τους βυζαντινούς.

Η πίσω πλευρά της εικόνας.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για διακοσμητική θυρίδα
που σύρεται πάνω στην ξύλινη εικόνα.
Διακοσμητικός σταυρός με φυτικά και γεωμετρικά σχέδια.
Μέσα σε ρόδακες ΙΣ ΧΣ.

Επιγραφή στο πίσω μέρος της εικόνας σε μπλε φόντο:
ἴδε ὁ τόπος ὅπου ἔθηκαν αὐτόν.

Ο Άγγελος Κυρίου (λεπτομέρεια).

Οι Μυροφόρες (λεπτομέρεια).

Ο Τίμιος Λίθος από τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού
ενσωματωμένος στο κάτω μέρος της εικόνας.

Τα ιερά κειμήλια της Θεοτόκου του Φάρου στη βυζαντινή Κωνσταντινούπολη

Η εικόνα στο βυζαντινό σκαλιστό ελεφαντόδοντο παριστάνει την άφιξη στην Κωνσταντινούπολη
της δεξιάς χείρας του Πρωτομάρτυρα Στέφανου από τα Ιεροσόλυμα γύρω στα 421 και την πάνδημη
συμμετοχή του λαού στην υποδοχή και προσκύνησή της. Η λειψανοθήκη τοποθετήθηκε σε μία
καινούργια εκκλησία που χτίστηκε για αυτό το σκοπό μέσα στο Ιερό Παλάτιο των βυζαντινών αυτοκρατόρων
από την Πουλχερία Αυγούστα, αδελφή του αυτοκράτορα Θεοδόσιου του Β'.
Η εικόνα φυλάσσεται στην Τρηρ (Trier) της Γερμανίας.

Η Θεοτόκος του Φάρου ήταν μία βυζαντική εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν κτισμένη στο νότιο τμήμα του Μεγάλου ή Ιερού Παλατίου των βυζαντινών αυτοκρατόρων και ονομάστηκε έτσι λόγω του φάρου που βρίσκονταν δίπλα της ακριβώς. Στην εκκλησία ετούτη φυλάσσονταν η σημαντικότερη συλλογή χριστιανικών κειμηλίων όλου του κόσμου. Η εκκλησία ήταν αφιερωμένη στην Θεοτόκο, μάλιστα το θεοτοκονύμιό Της ήταν Οἰκοκυρὰ, Παναγία Οἰκοκυρὰ, και υπήρχε μάλιστα μία μεγάλη εφέστιος εικόνα πίσω ακριβώς από το Ιερό Βήμα.

αὐχμοῦ δὲ γενομένου, ὡς ἐπὶ μῆνας ὅλους ἓξ μὴ καταρραγῆναι ὑετόν, λιτανείαν ἐποιήσαντο οἱ τοῦ βασιλέως ἀδελφοί, ὁ μὲν Ἰωάννης βαστάζων τὸ ἅγιον μανδύλιον, ὁ μέγας δομέστικος τὴν πρὸς Αὔγαρον ἐπιστολὴν τοῦ Χριστοῦ καὶ ὁ πρωτοβεστιάριος Γεώργιος τὰ ἅγια σπάργανα. καὶ πεζῇ ὁδεύσαντες ἀπὸ τοῦ μεγάλου παλατίου ἀφίκοντο ἄχρι τοῦ ναοῦ τῆς ὑπεραγίας θεοτόκου τῶν Βλαχερνῶν. ἐποίησε δὲ καὶ ἑτέραν λιτὴν ὁ πατριάρχης σὺν τῷ κλήρῳ. οὐ μόνον δὲ οὐκ ἔβρεξεν, ἀλλὰ καὶ χάλαζα παμμεγέθης καταρραγεῖσα συνέτριψε τὰ δένδρα καὶ τὰς κεράμους τῆς πόλεως. σιτοδείας δὲ κατασχούσης τὴν πόλιν, ὁ Ἰωάννης ἐξωνήσατο ἀπὸ Πελοποννήσου καὶ Ἑλλάδος σίτου χιλιάδας ἑκατόν, καὶ δι' αὐτῶν τοὺς πολίτας παρεμυθήσατο.

Κατά τη διάρκεια της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους Σταυροφόρους το 1204, η εκκλησία απέφυγε αρχικά την καταστροφή και τη δήωση, αφού ο Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός κινήθηκε γρήγορα με τον στρατό του για να καταλάβει το Μεγάλο Παλάτι και έτσι τα χριστιανικά κειμήλια της εκκλησίας του Φάρου πέρασαν με ασφάλεια στα χέρια του νέου και πρώτου αυτοκράτορα της Λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνου του Α΄. Είναι γνωστό ότι στην Κωνσταντινούπολη είχαν συγκεντρωθεί κατά το πέρασμα των αιώνων πλήθος αγίων λειψάνων και ιερών κειμηλιών. Μάλιστα έχει υπολογιστεί ότι υπήρχαν περισσότερα από 3.600 λείψανα από περίπου 476 διαφορετικούς αγίους, ενώ τα σπουδαιότερα από αυτά, τα όργανα Πάθους του Χριστού, όπως ο Ακάνθινος Στέφανος, ο Τίμιος Σταυρός, Ήλος της Σταύρωσης, η Ιερά Λόγχη που ένυξε την πλευρά Του κτλ είχαν συγκεντρωθεί στο παλατινό αυτοκρατορικό παρεκκλήσι, στην εκκλησία της Θεοτόκου του Φάρου.

Σχηματική αναπαράσταση του Μέγα ή Ιερού Παλατίου της βυζαντινής  Κωνσταντινούπολης.
Η Θεοτόκος του Φάρου σημειώνεται με κίτρινο χρώμα.

Διαβάστε περισσότερα παρακάτω:

 Τῆς πόλεως δὲ Ἐδέσσης πολιορκουμένης παρὰ τῶν Ῥωμαϊκῶν δυνάμεων, στενοχωρηθέντες οἱ Ἐδεσσηνοὶ τοῖς ἐκ τῆς πολιορκίας δεινοῖς διεπρεσβεύσαντο πρὸς βασιλέα, αἰτούμενοι ἀπαναστῆναι τῆς προσεδρείας τὸν λαόν, καὶ ὑπισχνοῦντο ἀντίλυτρον δοῦναι τὸ τοῦ Χριστοῦ ἅγιον ἐκμαγεῖον. λυθείσης οὖν τῆς πολιορκίας ἐδόθη τὸ θεῖον ἐκτύπωμα καὶ εἰς τὴν βασιλίδα ἤχθη, ὑποδεξαμένου τοῦτο τοῦ βασιλέως μετὰ λαμπρᾶς καὶ πρεπούσης δορυφορίας διὰ τοῦ παρακοιμωμένου Θεοφάνους.

Η εκκλησία αργότερα καταστράφηκε, αφού δεν επέζησε της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης. Περιγραφές της εκκλησίας υπάρχουν αρκετές, έτσι είναι δυνατόν να φανταστούμε πώς ήταν αρχιτεκτονικά, αλλά μέχρι πρόσφατα δεν γνωρίζαμε τον πλούτο των χριστιανικών κειμηλίων που είχε συσσωρευτεί εκεί από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες.

ἀδείας δὲ τυχὼν ὁ Μανιάκης, τὸ ἐν μέσῳ τῆς πόλεως κείμενον φρούριον ἐν λοφώδει [κείμενον] πέτρᾳ κατασχών, δύναμίν τε ἔξωθεν προσκαλεσάμενος, ἀσφαλῶς τὴν πόλιν κατέσχεν. εὑρὼν δὲ καὶ τὴν ἰδιόγραφον ἐπιστολὴν τοῦ δεσπότου καὶ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, τὴν πρὸς Αὔγαρον πεμφθεῖσαν, τῷ βασιλεῖ ἐν Βυζαντίῳ ἀπέστειλεν.

Επειδή η εκκλησία βρισκόταν μέσα στο Ιερό Παλάτιο των βυζαντινών αυτοκρατόρων είναι άγνωστο αν η πρόσβαση σε αυτήν ήταν ελεύθερη. Είναι πάντως γνωστό ότι στις μεγάλες χριστιανικές εορτές, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις, όπως ξηρασίας (δες για παράδειγμα την μικρογραφία από το χειρόγραφο του Σκυλίτζη στην αρχή της ανάρτησης), γίνονταν λιτανείες που ξεκινούσαν από την Θεοτόκο του Φάρου και κατέληγαν στην Παναγία των Βλαχερνών.

Ἄρτι δὲ τοῦ Ἐργοδότου πρὸς τὸν Δαλασσηνὸν ἀφικομένου, πιστεῦσαι μὲν οὗτος τοῖς ὅρκοις καὶ σὺν αὐτῷ ἀπελθεῖν ἐν τῷ Βυζαντίῳ οὐκ ἠθέλησεν, τῶν τινὰ δὲ πέμψας πιστοτάτων αὐτῷ ὅρκους τε ἀπῄτησε μείζονας τοῦ μή τι παθεῖν χαλεπόν, καὶ ἀπελθεῖν ἐπηγγείλατο. πέμπεται τοίνυν Κωνσταντῖνος ὁ Φαγίτζης εὐνοῦχος, ἄνθρωπος Παφλαγὼν καὶ συνήθης τῷ βασιλεῖ, τά τε τίμια ἐπαγόμενος ξύλα καὶ τὸ ἅγιον ἐκμαγεῖον καὶ τὴν πρὸς Αὔγαρον ἰδιόγραφον ἐπιστολὴν τοῦ κυρίου καὶ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ εἰκόνα τῆς ὑπεραγίας θεοτόκου. ὃς ἀπελθὼν καὶ ὅρκους τῷ Κωνσταντίνῳ δοὺς καὶ λαβών, ἔρχεται μετ' αὐτοῦ εἰς τὸ Βυζάντιον.

Το 2003 εκδόθηκαν στη Μόσχα τα πρακτικά του διεθνούς συμποσίου  Eastern Christian Relics σε επιμέλεια του Alexei Lidov. Στα πρακτικά αυτά, ο Michele Bacci δημοσίευσε ένα κείμενο στα αγγλικά με τίτλο RELICS OF THE PHAROS CHAPEL: A VIEW FROM THE LATIN WEST. Σε αυτό αποδελτίωσε 16 διαφορετικές μεσαιωνικές πηγές (λατινικές, ελληνικές και ρωσικές), από τον 11ο έως τον 13ο αιώνα, οι οποίες αναφέρονται στα λείψανα και στα άλλα κειμήλια που είχε η Θεοτόκος του Φάρου. Πρόκειται για μεσαιωνικές πηγές που έχουν γραφτεί από αυτόπτες μάρτυρες του κειμηλιακού θησαυρού που είχε η Θεοτόκος του Φάρου.

Το κείμενο του Michele Bacci αναρτάται επίσης εδώ (στο τέλος). Ο  Michele Bacci στην έρευνά του έφτιαξε ένα πίνακα με όλα τα ιερά κειμήλια της Θεοτόκου του Φάρου που αναφέρονται σε αυτές τις μεσαιωνικές πηγές, κατά αλφαβητική σειρά, και σημειώνοντας με κουκίδες σε ποιές από αυτές ακριβώς αναφέρονται (αριθμούνται 01-16). Ο πίνακας αυτός μεταφράστηκε και αναδιαμορφώθηκε από την λειψανοθήκη. Αντί της αλφαβητικής σειράς ακολουθεί τη συχνότητα των αναφορών, από τη μεγαλύτερη στη μικρότερη. Σε ξεχωριστή στήλη πρόσθεσα το συνολικό αριθμό των αναφορών αμέσως μετά το όνομα του ιερού κειμηλίου. Έτσι για παράδειγμα ο Ακάνθινος Στέφανος του Χριστού έρχεται πρώτος, επειδή αναφέρεται στις 15 από τις 16 μεσαιωνικές πηγές. Σημειώνω εδώ ότι η πηγή δώδεκα είναι κείμενο ελληνικό που προέρχεται από τον σκευοφύλακα της Θεοτόκου του Φάρου στα τέλη του 12ου αιώνα, Νικόλαο Μεσαρίτη (ρήτορα, θεολόγο, συγγραφέα και αργότερα Μητροπολίτη Εφέσου), ο οποίος σε ρητορική έκφραση (δεκάλογος) θα επιλέξει δέκα μόλις κειμήλια (τα οκτώ από τη Θεοτόκο του Φάρου) και θα τα επαινέσει. Για αυτά τα κειμήλια όμως έχουμε μία καλή, αλλά εν μέρει αναπάντεχη περιγραφή. Για παράδειγμα το καλούμενο στις πηγές φραγγέλιο ήταν ένα είδους σιδερένιου κολάρου ή κρίκου (κλοιὸς ἐπαυχεύνιος), ενώ ο ιερός κάλαμος φέρεται να ήταν μεγάλων διαστάσεων, όσο ο βραχίονας ενός άνδρα με μεγάλα χέρια (παχὺς ὀποῖος ἀνδρός τινος βριαρόχειρος βραχίων ἐστί), αλλά στο κείμενο του Νικόλαου Μεσαρίτη θα επανέλθουμε. Η βιβλιογραφία των πηγών δεν παρατίθεται εδώ, επειδή βρίσκεται στη σελίδα 12 της πρωτότυπης εργασίας (συνημμένης στο τέλος).

Τοπογραφική αναπαράσταση ενός μέρους από το Ιερό ή Μέγα Παλάτιον
των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων στην Κωνσταντινούπολη.
Η εκκλησία "Θεοτόκος του Φάρου" στην οποίαν συγκεντρώθηκαν σταδιακά
τα σπουδαιότερα χριστιανικά κειμήλια όλου του κόσμου
είναι η υπ' αριθμόν 37 στο κάτω μέρος του σχεδίου.

Όπως φαίνεται και από τον πίνακα, στην Θεοτόκο του Φάρου, οι βυζαντινοί αυτοκράτορες είχαν μαζέψει μέχρι τα μέσα του 11ου αιώνα όλα τα χριστολογικά κειμήλια, τα κειμήλια δηλαδή που σχετίζονταν με τον Χριστό, πχ τα όργανα του Πάθους Του. Εντύπωση κάνει όμως και η αναφορά σε θεομητορικά κειμήλια, ενώ είναι γνωστό ότι φυλάσσονταν κυρίως σε άλλες βυζαντινές εκκλησίες, όπως για παράδειγμα στην Παναγία των Βλαχερνών.

Σημείωση: οι μικρογραφίες της ανάρτησης με το κείμενο που τις συνοδεύει προέρχονται όλες από το πιο διάσημο αντίγραφο της Σύνοψις Ιστοριών του ιστορικού του 11ου αιώνα Ιωάννη Σκυλίτζη που δημοσιεύτηκε στη Σικελία το 12ο αιώνα και σήμερα βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας, στη Μαδρίτη. Το βιβλίο είναι γνωστό ως «Σκυλίτζης της Μαδρίτης» (Madrid Skylitzes) και περιλαμβάνει 574 φωτογραφικές μινιατούρες (πιστεύεται πως χάθηκαν 100 ακόμα), κάνοντάς το το μοναδικό εικονογραφημένο Βυζαντινό χρονικό και, κατ’επέκτασιν, κορυφαία πηγή πληροφόρησης για την καθημερινή ζωή στη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Οι μικρογραφίες που αναρτήθηκαν εδώ σχετίζονται με ιερά κειμήλια που γνωρίζουμε ότι φυλάσσονταν στην Θεοτόκο του Φάρου.

ΤΑ ΙΕΡΑ ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΤΟΥ ΦΑΡΟΥ

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

Ο Ακάνθινος Στέφανος

15

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

Τίμιο Ξύλο

11

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

Η λόγχη

11

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

Ήλοι της Σταύρωσης

11

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

Χιτώνας του Χριστού (μάλλον όχι ο άρραφος, βλ παρακάτω)

9

●

●

●

●

●

●

●

●

●

Ο κάλαμος

8

●

●

●

●

●

●

●

●

Τα σανδάλια του Χριστού

7

●

●

●

●

●

●

●

Το Άγιο Μανδήλιον

7

●

●

●

●

●

●

●

Το φραγγέλιο

7

●

●

●

●

●

●

●

Αίμα του Χριστού από την πλευρά Του

6

●

●

●

●

●

●

Τα οθόνια

6

●

●

●

●

●

●

Λείψανα διαφόρων αγίων

6

●

●

●

●

●

●

Το λέντιο

6

●

●

●

●

●

●

Ο νιπτήρας του νιψίματος των ποδών των μαθητών του Χριστού

5

●

●

●

●

●

Το γράμμα του Χριστού στον Βασιλιά Άβγαρο

5

●

●

●

●

●

Το σουδάριο

5

●

●

●

●

●

Ο άρραφος χιτώνας του Χριστού

5

●

●

●

●

●

Η κάρα του Ιωάννου του Προδρόμου

5

●

●

●

●

●

Το δεξί χέρι του Ιωάννου του Προδρόμου

5

●

●

●

●

●

Η ζώνη της Θεοτόκου

5

●

●

●

●

●

Ο σπόγγος

4

●

●

●

●

Η πέτρα όπου τοποθετήθηκε η κεφαλή του Χριστού στον Πανάγιο Τάφο

4

●

●

●

●

Η κάρα του Αποστόλου Παύλου

4

●

●

●

●

Το Άγιο Κεραμίδιο

3

●

●

●

Μία λειψανοθήκη (?)

3

●

●

●

Η κάρα του Ευαγγελιστή Λουκά

3

●

●

●

Το χέρι / σώμα του Αποστόλου Φιλίππου

3

●

●

●

Η κάρα του Αγίου Συμεών

3

●

●

●

O εσθήτας της Θεοτόκου

3

●

●

●

Η ζώνη του Χριστού

2

●

●

Θραύσματα από τον Πανάγιο Τάφο

2

●

●

Μαλλιά του Ιωάννου του Προδρόμου

2

●

●

Λείψανα διαφόρων αποστόλων

2

●

●

Το χέρι του Αποστόλου Ανδρέα

2

●

●

Το χέρι του Αγίου Γεωργίου

2

●

●

Η κάρα του Αποστόλου Ιακώβου

2

●

●

Το χέρι του Πρωτομάρτυρα Στέφανου

2

●

●

Δάχτυλο του Αποστόλου Θωμά

2

●

●

Η κάρα του Αποστόλου Θωμά

2

●

●

Τα σπάργανα του Χριστού (?)

2

●

●

Σανδάλια της Θεοτόκου

2

●

●

Το ραβδί της Θεοτόκου

2

●

●

Το αποτύπωμα του ποδός του Χριστού

1

●

Μαλλιά του Χριστού

1

●

Το δισάκι του Χριστού

1

●

Τα κορδόνια για τα σανδάλια του Χριστού

1

●

Ο μανδύας (μηλωτή) του Προφήτη Ηλία

1

●

Άρτος από το Μυστικό Δείπνο

1

●

Λείψανα των αναιρεθέντων αγίων Νηπίων

1

●

Εικόνα του Αγίου Δημητρίου

1

●

Εικόνα της Θεοτόκου

1

●

Τα ρούχα του Ιωάννου του Προδρόμου

1

●

Το ραβδί του Ιωάννου του Προδρόμου

1

●

Η κάρα του Αποστόλου Ανδρέα

1

●

Η κάρα του Αγίου Επιμάχου (?)

1

●

Ο χιτώνας του Αγίου Γεωργίου

1

●

Το χέρι του Αποστόλου Ιακώβου

1

●

Η κάρα του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Ματθαίου

1

●

Οι αλυσίδες του Αποστόλου Παύλου

1

●

Λείψανα του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος

1

●

Μαλλιά (?) του Αποστόλου Θωμά

1

●

Η κάρα του Αγίου Ζαχαρία

1

●

Θριαμβικός σταυρός

1

●

Μία λειψανοθήκη (?)

1

●

Γάλα της Θεοτόκου

1

●

Το μαφόριο (?) της Θεοτόκου

1

●

Η μαντήλα (?) της Θεοτόκου

1

●

Pharos by leipsanothiki

Ενδιαφέρον επίσης άρθρο είναι και το παρακάτω:

Kalavrezou Helping Hands by leipsanothiki

Πηγή/Αναδημοσίευση:http://leipsanothiki.blogspot.gr/2013/07/111.html