Σύγχρονα τραγούδια : αφορμή συζήτησης με τους νέους

ΙΕΡΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΘΗΝΩΝ

ΓΡΑΦΕΙΟ ΝΕΟΤΗΤΟΣ

ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ 2006-2007

 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ: ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΜΑΣ

  

Επιμέλεια - Σχόλια: Πρωτ. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ...........................................................................................

Α’ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΘΕΜΑΤΑ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

1. Λάβα: Η ζωή έχει νόημα μόνο όταν κοινωνάς...................................................................

2.  Χερουβικοί ύμνοι:  Το νόημα του εκκλησιασμού..............................................................

3. Αγνοούμενοι: Νηστεία και γιορτή της πίστης το κλειδί...................................................

4. Ο Οδοιπόρος: Μια αλλιώτικη ματιά στα Χριστούγεννα...................................................

5. Μεγάλη Παρασκευή: Πριν την Παρασκευή δεν έρχεται η Κυριακή..............................

6. Τη Υπερμάχω: Άντρες και γυναίκες στην Εκκλησία........................................................

7. Προσευχή: τι ζητάμε από το Θεό.......................................................................................

8. Τύψεις: σπουδή στη μετάνοια...............................................................................................

Β’ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΝΟΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΥΣΗΣ

9. Μοιάζουμε: σπουδή στη σύγχυση της εποχής μας...........................................................

10. Το διθέσιο: η φυγή δεν είναι λύση ή μήπως είναι;..........................................................

11. Δίψα: η αναζήτηση νοήματος στη ζωή μας.......................................................................

12. Για σένα: η πρόταση ζωής της Εκκλησίας στο νέο........................................................

13. Καθρέφτης: μάσκες και πρόσωπα....................................................................................

Γ’ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ & ΕΚΚΛΗΣΙΑ

14. Καινούρια Ζάλη: τα ναρκωτικά...........................................................................................

15. Άγγελος Εξάγγελος: το ψέμα στη ζωή μας......................................................................

16. Για ένα κομμάτι ψωμί: το νόημα της εργασίας σήμερα...................................................

17. I am calling earth: η οικολογική κρίση............................................................................

18. Νανούρισμα: κλωνοποίηση και προσωπικότητα..............................................................

19. Ερώτηση-κλειδί: η τηλεόραση τα λέει και τα δίνει όλα; ................................................

20. Εξέγερση: ο κόσμος του κακού και ο περιθωριακός Χριστός......................................

21. Ψυχές και σώματα: υπάρχει μετενσάρκωση;..................................................................

22. Ήρθε ένας μάγος: υπάρχει καλή και κακή μαγεία;........................................................

23. Η δικιά μου: υπάρχει η δικιά μου Ελλάδα;......................................................................

Δ’ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΚΟΥΒΕΝΤΙΑΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ & ΤΟΥΣ ΓΥΡΩ ΜΑΣ

24. Χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια: υπάρχει αληθινή φιλία;..............................................

25. Λαύριο: μικροί κι ανώριμοι ή μεγάλοι κι επικίνδυνοι;....................................................

26. Άσε με να κάνω λάθος: Είμαι ελεύθερος να κάνω λάθος;............................................

27. Ανόητες Αγάπες: μια συζήτηση για τον έρωτα..............................................................

28. Σαν εσένα: μια συζήτηση για την αγάπη..........................................................................

29. Αθανασία: το πρόβλημα του θανάτου και της αιωνιότητας.........................................

30. Αν είσαι Θεός: απάντηση στα μεγάλα γιατί....................................................................

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ

        Εδώ και αρκετά χρόνια γίνεται συζήτηση σχετικά με την ανανέωση των βοηθημάτων που χρησιμοποιούνται στις κατηχητικές συναντήσεις της Εκκλησίας μας. Είναι πανθομολογούμενη η ανάγκη χρήσης σύγχρονης γλώσσας, όπως επίσης και αναφοράς στα ενδιαφέροντά τους, ώστε να μην φαντάζει ο κατηχητικός λόγος εκτός της ζωής.

            Στην προσπάθεια αυτή πάντοτε υπάρχει ένας φόβος. Αυτός της εκκοσμίκευσης. Εμφορούμενοι από έναν κακώς νοούμενο συντηρητισμό, θεωρούμε ότι δεν πρέπει να μιλούμε στα παιδιά για θέματα που τα ενδιαφέρουν πραγματικά, αξιοποιώντας τα βιώματά τους και καλώντας τα να συναντήσουν τον λόγο του Ευαγγελίου, αλλά προϋποθέτουμε ότι ο νέος θέλει να ακούσει τον κατηχητικό λόγο της Εκκλησίας, και μάλιστα στις παλαιότερες μορφές του. Το άνοιγμα στον νεανικό τρόπο ζωής αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη, που ενίοτε αγγίζει τα όρια της καχυποψίας, ίσως γιατί εμείς φοβόμαστε να παραδεχτούμε ότι δεν είμαστε τόσο συντηρητικοί όσο δηλώνουμε.  

            Τα παιδιά σήμερα ακολουθούν έναν τρόπο ζωής από τον οποίο λείπουν οι έννοιες της κριτικής σκέψης, της επιλογής και τελικά της αντίστασης. Ελάχιστα συναισθάνονται  τι σημαίνει αμαρτία, κόσμος, κακό. Οι εντολές του Θεού, ιδίως αυτές που αφορούν στην αγάπη, στην παραίτηση από τα δικαιώματά μας, στη θυσία, την ελευθερία από τα πάθη, θεωρούνται αφύσικες. Κι εδώ ίσως φταίμε κι εμείς που δεν επιχειρήσαμε να πάρουμε την πραγματικότητα από το χέρι, να την κρίνουμε, να κρατήσουμε ό,τι καλό έχει να μας δώσει και να προτείνουμε τον Λόγο του Θεού, την συνάντηση με τον Κύριο στα πρόσωπα των Αγίων και τη ζωή Εκκλησίας, δηλαδή την αληθνιή μετάνοια, η οποία, χωρίς να μας καθιστά απόκοσμους, μας επαναφέρει εις την οικία του Πατρός  μας, όπως ο Άσωτος που επιστρέφει. 

            Η έκδοση αυτή έχει ως στόχο να μας δείξει ότι δεν είναι όλα απορριπτέα στην πραγματικότητα του κόσμου μας. Βάση του διαλόγου μαζί της η μουσική. Τραγούδια της εποχής μας, τα οποία αγαπήθηκαν από τους νέους ή και τους μεγαλυτέρους, αλλά που μπορούν να ακουστούν ευχάριστα από όλους, χρησιμοποιούνται ως αφορμή για συζήτηση με τους νέους μας. Στον αριθμό των όσων κυκλοφορούνται είναι ένα απειροελάχιστο ποσοστό. Δείχνουν όμως τους προβληματισμούς που καλλιεργούν άνθρωποι χωρίς ιδιαίτερη σχέση με την Εκκλησία ή και αρνητικοί έναντί της. Αυτοί οι προβληματισμοί συναντούν τον θεολογικό λόγο της Εκκλησίας και χτίζουν γέφυρα με την κατήχησή της, δείχνοντας ότι μπορούμε να είμαστε εκλεκτικοί και να βοηθήσουμε όσους επιμένουν να ζητούν ποιότητα που μεταμορφώνει τη ζωή μας.

            Κάθε τραγούδι αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Εκτός από τους στίχους, παρατίθενται σχόλια (ο κατηχητής ή ο συντονιστής της νεανικής συντροφιάς μπορεί να προσθέσει σ’ αυτά, να τροποποιήσει, να δώσει άλλες ερμηνείες), παρατηρήσεις και αφορμές για συζήτηση, συμπεράσματα, καθώς και βοηθητικό υλικό, όπου χρειάζεται. Τα τραγούδια δεν προσφέρονται για μονολόγους, αλλά για συζήτηση με τα παιδιά και τους νέους. Άλλωστε, κάθε ποίημα, στίχος, τραγούδι, κινεί τον εσωτερικό κόσμο του ακροατή- αναγνώστη- δέκτη, επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες, παράγει αισθητικό αποτέλεσμα, προκαλεί προβληματισμό, είναι η αφορμή για διάλογο τόσο με τον εαυτό μας όσο και με τους γύρω μας. Ο κατηχητικός λόγος και η θεολογία της Εκκλησίας μας δίδουν την τελική σφραγίδα σε κάθε ανάλυση, ώστε να μη μας διαφεύγει ο σκοπός της ανάλυσης.

            Η συζήτηση πάνω στα τραγούδια αυτά δεν είναι θεωρητική. Έχει διεξαχθεί στην πράξη, σε νεανικές συντροφιές στο Βόλο και την Κέρκυρα, σε κατασκηνώσεις, όπως επίσης και σε σχολικές τάξεις. Παράλληλα, κάποια από αυτά έχουν ήδη δημοσιευθεί σε νεανικές εκδόσεις. Η πρόταση της Ιεράς Αρχιεπισκοπής να αξιοποιηθούν ευρύτερα, ως κατηχητικό βοήθημα, δίδει την δυνατότητα για μια δοκιμή τους από το πιο δυναμικό κομμάτι της Εκκλησίας μας, που είναι οι κατηχητές και οι κατηχήτριες της μεγαλύτερης περιφέρειας της χώρας μας. Αυτοί, τελικά, και οι νέοι με τους οποίους επικοινωνούν, θα αξιολογήσουν  την όλη προσπάθεια.

            Επιθυμούμε να ευχαριστήσουμε τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο  Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλο, ο οποίος ήταν ο πρώτος που μας έδωσε την δυνατότητα να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας, να μη φοβόμαστε τον διάλογο με την εποχή μας και να τολμούμε ανοίγματα που οδηγούν σε δυναμική επικοινωνία με τους νέους. Παραλλήλως, να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας στους υπεύθυνους του Γραφείου Νεότητος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής, ιδιαιτέρως τον Πρωτ. Αντώνιο Καλλιγέρη και τον κ. Γιάννη Ζαμπέλη, με τους οποίους έχουμε συνεργαστεί σε πολλές εκδηλώσεις, και οι οποίοι μεριμνούν για έναν πιο δυναμικό λόγο της Εκκλησίας.  Τέλος, να μνημονεύσουμε τα παιδιά και τους νέους που διακονούμε, με την ευλογία και ανοχή του Θεού, για δύο δεκαετίες. Σ’ αυτούς αφιερώνεται με αγάπη κι αυτή η προσπάθεια.

Πρωτ. Θεμιστοκλής Μουρτζανός  

Κέρκυρα, 6 Σεπτεμβρίου 2006

Α’ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΘΕΜΑΤΑ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Θέμα 1: Η ζωή έχει νόημα μόνο όταν κοινωνάς

Στοχοθεσία: Α. Σ’ έναν κόσμο που καθιστά κέντρο της ζωής τον εαυτό μας, αξίζει να δούμε ποιον εαυτό μας προτείνει η Εκκλησία

Β. Η σχέση του ανθρώπου με το Θεό και τον πλησίον δίνει φως στον εαυτό μας. Αυτή η σχέση επιτυγχάνεται στην κοινωνία της εκκλησιαστικής ζωής      

Λάβα

(Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Μουσική Ν. Αντύπας, Στίχοι Λ. Νικολακοπούλου, από το δίσκο «Σαν Ηφαίστειο που ξυπνά»)

Σαν ηφαίστειο που ξυπνά απ’  όνειρο βαθύ

Κι ό,τι φτιάχνει τα βουνά κλαίει να γεννηθεί

Σαν ηφαίστειο που ξυπνά εφτά γενιές σβηστό

Λάβα μου, λάβα μου αίμα μου ζεστό.

Κάτι λίγοι συγγενείς ξαδέρφια μακρινά

Πες μου αν έμεινε κανείς για μας τα πετεινά.

Κάτι λίγοι συγγενείς στα έγκατα του νου,

Λάβα μου, λάβα μου, σώμα τ’  ουρανού!

Εγώ το φως μετάλαβα κι εκεί σε πάει η καρδιά συνήθως

Υπ’  όψιν μου δεν τα 'λαβα του κόσμου τα χλωμά κατάλαβα.

Εγώ το φως μετάλαβα κι αντέχω τη φωτιά στο στήθος

Υπ’  όψιν μου δεν τα 'λαβα του κόσμου τα χλωμά κατάλαβα.

Σαν ηφαίστειο που ξυπνά απ’  όνειρο βαθύ

Κι ό,τι φτιάχνει τα βουνά κλαίει να γεννηθεί

Σαν ηφαίστειο που ξυπνά εφτά γενιές σβηστό

Λάβα μου, λάβα μου, δάκρυ από Χριστό.

Εγώ με λάβα τα ’λαβα αυτά που λέει κρυφά το πλήθος

Κι ας μοιάζαν θεοπάλαβα τα αχ των ζωντανών κατάλαβα!

Ερμηνευτικά σχόλια

Σαν ηφαίστειο που ξυπνά: Το τραγούδι μας μιλά για το ξύπνημα του μέσα ανθρώπου, που αναζητά με ενθουσιασμό και θέρμη την αλήθεια και το φως ενός αλλιώτικου τρόπου Ζωής, του τρόπου που περνά μέσα από το σώμα , το αίμα και το δάκρυ, την αγάπη και την προσφορά, αλλά και τη θυσία. Το ηφαίστειο που ξυπνά είναι η συνείδηση του ανθρώπου που βρίσκεται κοιμισμένη, αποχαυνωμένη μέσα στις υποχρεώσεις, στους καταναλωτικούς ρυθμούς ζωής, στο ψέμα που βιώνουμε ως αλήθεια!

Κλαίει να γεννηθεί: Για να γεννηθεί κάτι καινούριο, χρειάζεται δάκρυ, πόνος και κόπος. Η ιδεολογία της κοινωνίας μας είναι η ήσσων προσπάθεια, η αρπαχτή, η ευκολία, το γρήγορο κέρδος. Πρέπει να καταλάβουμε ότι χωρίς κόπο, άσκηση, προσπάθεια δεν γίνεται τίποτε.

Λάβα μου: Η λάβα είναι απόδειξη της καρδιάς που πάλλεται για το καινούριο, τη ζωή, το Θεό! Η λάβα είναι ο ζήλος και η προθυμία, η αγωνιστικότητα, ο ενθουσιασμός για τον πνευματικό, αλλά και κάθε λογής αγώνα!

Κάτι λίγοι συγγενείς... στα έγκατα του νου: Δεν υπάρχουν πολλοί που μπορούν να συμπαρασταθούν στους κόπους μας, να μας καταλάβουν! Συνήθως αυτός που προσπαθεί να ζήσει διαφορετικά, έχει λίγους συμπαραστάτες!

Εγώ το φως μετάλαβα: Τα πάντα είναι θέμα μεταλήψεως. Για να νιώσεις την αληθινή κοινωνία και κοινωνικότητα, χρειάζεται να μεταλάβεις, δηλαδή να κοινωνήσεις, να συμμετάσχεις σ’  αυτό ή σ’ Αυτόν που αγαπάς. Τα πάντα στη ζωή μας είναι θέμα σχέσης. Η σχέση συνεπάγεται και προϋποθέτει την αγάπη. Τον Χριστό δεν μπορείς να τον αγαπήσεις, αντιμετωπίζοντάς Τον απλώς ως ένα σύνολο τυπικών κανόνων. Χρειάζεται αληθινή σχέση μαζί Του, που σημαίνει να παίζει αποφασιστικό ρόλο στη ζωή μας. Τον κοινωνούμε στη Θεία Ευχαριστία και η Θεία Κοινωνία είναι απόδειξη ότι είμαστε ενωμένοι μαζί Του. Ο τελικός σκοπός της ζωής μας, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, είναι να γευτούμε το φως του Χριστού, που θα μας καθαρίσει και θα μας οδηγήσει στον Ουρανό δια της αγάπης!

Κι αντέχω τη φωτιά στο στήθος: Αν δεν μεταλάβεις Χριστό, όλη σου η διάθεση, ο ενθουσιασμός, τα νιάτα χάνονται χωρίς νόημα. Όλοι έχουν αποτύχει και πολιτικοί και κόμματα και ποδοσφαιρικές ομάδες και ψεύτικα αισθήματα! Μόνο αν μεταλαμβάνεις το Χριστό η ζωή σου αποκτά νόημα κι αντέχεις τις κακουχίες, τις ταπεινώσεις και τα προβλήματα της ζωής, αλλά και ταυτόχρονα ξεκινάς κάτι νέο, μπορείς να χαρείς ειλικρινά τη νιότη σου!   

Υπ’  όψιν μου δεν τα 'λαβα, του κόσμου τα χλωμά κατάλαβα: Απέναντι σ’ αυτή την ομορφιά της αλήθειας, της ελευθερίας και της αγάπης που δίνει η κοινωνία με το Χριστό, ο κόσμος αντιτάσσει τα ψέματά του, αλλά ταυτόχρονα, σ’  εκείνα τα χλωμά και αδύναμα του κόσμου βρίσκεται η αλήθεια, αυτό που πρέπει μυστικά να καταλάβεις! «Τα μωρά του κόσμου εξελέξατο ο Θεός, ίνα τους σοφούς καταισχύνη», μας λέει ο Απόστολος Παύλος!

Αίμα μου ζεστό, σώμα τ’  ουρανού, δάκρυ από Χριστό: Τα πάντα είναι θέμα κοινωνίας. Το Σώμα και το Αίμα του Χριστού μας προσφέρουν την γεύση της αιωνιότητας, μια γεύση σωτηρίας, που αναμορφώνει και τούτη τη ζωή μας!   

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις

1. Ο πολιτισμός στον οποίο ζούμε μας κάνει να πιστεύουμε ότι σημασία έχει ο εαυτός μας. Εμείς πρέπει να περνάμε καλά. Εμείς είμαστε το κριτήριο του κόσμου και της ζωής. Η δική μας ευτυχία προηγείται των άλλων. Ακόμα και τις σχέσεις μας με τους άλλους τις κάνουμε για να περνάμε εμείς καλά, γι’ αυτό και δεν δεχόμαστε εύκολα να αναλάβουμε ευθύνες
2. Η Εκκλησία ζητά από τον άνθρωπο να καταλάβει την αξία της σχέσης με το Χριστό και τον συνάνθρωπο, όχι στη λογική του συμφέροντος, αλλά της αγάπης. Η σχέση έχει φως και δίνει Φως μόνο όταν  είναι σχέση αγάπης κι ευθύνης. Όταν ξεκινά από ενδιαφέρον για τον άλλο, ακόμη κι από παραίτηση από δικά μας δικαιώματα. Όταν ο άλλος θέλει να μας εκμεταλλευτεί, τότε δεν έχει νόημα η σχέση. Το ίδιο κι όταν εμείς θέλουμε να τον εκμεταλλευτούμε
3. Ο Χριστός προσφέρθηκε και προσφέρεται για να Τον κοινωνούμε. Η Θεία Κοινωνία μας ενώνει με το Θεό και τον συνάνθρωπο και είναι η απόδειξη της ζωής που μας δίνει Φως. Δεν είναι συνήθεια, αλλά επιλογή αγάπης, η οποία δεν μας συνοδεύει μόνο σ’ αυτή τη ζωή, αλλά και στην αιωνιότητα. Προϋπόθεση να καταλαβαίνουμε το μυστήριο της Εκκλησίας, ότι είναι Σώμα Χριστού και εμείς μέλη Του. Χρειαζόμαστε περισσότερο Φως στη ζωή μας. Αυτό μας το δίνει ο Χριστός. Αρκεί να το θέλουμε 
4. Πού οι άνθρωποι αναζητούν φώτιση σήμερα; (στην κοινωνία της πληροφορίας, στην παιδεία, στα ΜΜΕ, στην απελευθέρωση από προκαταλήψεις). Η Εκκλησία στέκεται ενάντια στις ανθρώπινες προσπάθειες για φωτισμό;
5. Έχουν σταθερότητα  οι ανθρώπινες σχέσεις σήμερα ή χαρακτηρίζονται από ρευστότητα, ανασφάλεια και έλλειψη ανάληψης ευθυνών;
6. Ποιο είναι το αληθινό νόημα της έννοια «κοινωνία» για την Εκκλησία;

Θέμα 2: Το νόημα της Λειτουργίας και του εκκλησιασμού

Στοχοθεσία: Α. Η Θεία Λειτουργία πρόταση ζωής της Εκκλησίας για τον κόσμο και τον άνθρωπο

Β. Να καταλάβουν τα παιδιά ότι ο εκκλησιασμός δεν είναι καθήκον του χριστιανού, αλλά κίνηση συνάντησης με το Χριστό και τον συνάνθρωπο που δίνει ζωή

Ύμνοι Χερουβικοί

(Θείες Λειτουργίες Ιωάννου του Χρυσοστόμου και Μεγάλου Βασιλείου)

«Οι τα Χερουβείμ μυστικώς εικονίζοντες και τη ζωοποιώ Τριάδι τον Τρισάγιον Ύμνον προσάδοντες ^. πάσαν την βιωτικήν αποθώμεθα μέριμναν, ως τον Βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι, ταις αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν. Αλληλούια».

Μετάφραση

«Να εμείς όλοι εδώ, μυστικά μοιάζουμε με τα Χερουβείμ, τα οποία φέρνουν στην ζωοποιό Αγία Τριάδα τον Τρισάγιο Ύμνο. Ας εγκαταλείψουμε κάθε σκέψη της ζωής αυτής για να υποδεχθούμε τον Βασιλέα των όλων, ο οποίος συνοδεύεται από τις Αγγελικές τάξεις μυστικά και αόρατα. Δοξολογείστε το Θεό».

«Σιγησάτω πάσα σαρξ βροτεία και στήτω μετά φόβου και τρόμου και μηδέν γήινον εν εαυτή λογιζέσθω^. Ο γαρ Βασιλεύς των βασιλευόντων και Κύριος των κυριευόντων προσέρχεται σφαγιασθήναι και δοθήναι εις βρώσιν τοις πιστοίς. Προηγούνται δε τούτου οι χοροί των αγγέλων μετά πάσης αρχής και εξουσίας, τα πολυόμματα Χερουβείμ και τα εξαπτέρυγα Σεραφείμ, τας όψεις καλύπτοντα και βοώντα τον ύμνον. Αλληλούια, αλληλούια, αλληλούια».

Μετάφραση

Ας σιγήσει κάθε θνητή ύπαρξη και ας σταθεί με φόβο και τρόμο και τίποτε από τη γήινη ζωή μας να μην σκέφτεται. Γιατί ο Βασιλεύς των Βασιλέων και Κύριος των κυριάρχων της γης έρχεται για να σφαγιασθεί και να δοθεί ως τροφή στους πιστούς. Προηγούνται Αυτού οι χοροί των αγγέλων μαζί με όλες τις Αρχές και τις Εξουσίες, τα Χερουβείμ με τα πολλά μάτια και τα Σεραφείμ με τις έξι φτερούγες, που καλύπτουν τα πρόσωπά τους και ψάλλουν δυνατά τον ύμνο: Δοξολογείστε το Θεό, δοξολογείστε το Θεό, δοξολογείστε το Θεό!

Ερμηνευτικά σχόλια

Οι τα Χερουβείμ: είναι ο γνωστός Χερουβικός ύμνος, που ψάλλεται στη Θεία Λειτουργία μετά το Ευαγγέλιο της ημέρας. Κατά τη διάρκειά του ο ιερέας θυμιάζει και στη συνέχεια γίνεται η Μεγάλη Είσοδος, δηλαδή μεταφέρει ο ιερέας τα Τίμια Δώρα από την Προσκομιδή στην Αγία Τράπεζα, για να γίνει η Θεία Ευχαριστία (το μυστήριο της Αναφοράς της ζωής μας στο Θεό

Μυστικώς: Όλη η Θεία Λειτουργία τελείται σ’  ένα κλίμα κατάνυξης και ηρεμίας, σχεδόν μυστικά. Αυτά που βλέπουμε εικονίζουν αυτά που τελούνται εκείνη την ώρα στον ουρανό.

Τον Τρισάγιον Ύμνον προσάδοντες: Είναι ο γνωστός μας Ύμνος, το Άγιος ο Θεός που ψάλλουν διαρκώς οι Άγγελοι στον Ουρανό, υμνώντας την Αγία Τριάδα …

Πάσαν την βιωτικήν αποθώμεθα μέριμναν: Στη ζωή μας διαρκώς σκεπτόμαστε, κυρίως μάταια πράγματα, όπως είναι οι βιωτικές μέριμνες. Την ώρα που έρχεται ο Θεός, μας προτρέπει ο ψαλμωδός να σταματήσουμε εντελώς να σκεπτόμαστε τα γήινα.

Ως τον Βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι: Την ώρα της Μεγάλης Εισόδου υποδεχόμαστε τον Χριστό που έρχεται να προσφέρει τον εαυτό Του θυσία για να τον φάμε και να τον πιούμε, παίρνοντας ζωή και σωτηρία!

Ταις Αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον τάξεσι: Ο Κύριος μας συνοδεύεται ως Βασιλιάς του σύμπαντος κόσμου, του νοητού (Άγγελοι) και του αισθητού (ο κόσμος και ο άνθρωπος) από τους Αγγέλους. Η Θεία λειτουργία είναι η μυστική φανέρωση του κόσμου του ουρανού στη γη.

Αλληλούια: Δοξολογείστε το Θεό, μια προτροπή των Αγγέλων στους ανθρώπους, για την αγάπη Του και την ανέκφραστη μεγαλοπρέπεια της φιλανθρωπίας Του, που θυσιάστηκε για μας!

Μετά φόβου και τρόμου: αν κανείς συνειδητοποιήσει το μέγεθος του Θεού και την μικρότητα του ανθρώπου τον πιάνει φόβος και τρόμος. Το ίδιο κι αν σκεφθεί το πλήθος των αμαρτιών του σε αντίθεση με την τελειότητα του Θεού και των Αγγέλων. Υποδηλώνει και τον σεβασμό που πρέπει να έχουμε κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας…

Τα πολυόμματα Χερουβείμ και τα εξαπτέρυγα Σεραφείμ:  η εικόνα είναι παρμένη από τον προφήτη Ησαία και είναι ανθρωπομορφική παράσταση των Αγγελικών ταγμάτων.

Τας όψεις καλύπτοντα: Από σεβασμό στο μεγαλείο του Θεού.

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1.     Η κορυφαία στιγμή της ζωής της Εκκλησίας μας είναι η Θεία λειτουργία. Σ’ αυτήν Άγγελοι, άνθρωποι ύλη και κόσμος (τα τίμια δώρα, το λιβάνι, το λάδι, το κάρβουνο, το κερί) ενώνονται σε μια δοξολογία προς το Θεό, αναφέρονται στο Θεό και ο άνθρωπος ενώνεται με το Θεό και το συνάνθρωπο, κοινωνώντας το Σώμα και το Αίμα του Χριστού!

2.    Η Θεία Λειτουργία ονομάζεται και ευχαριστιακή σύναξη. Σύναξη, διότι είμαστε συγκεντρωμένοι Άγγελοι και άνθρωποι και όλος ο κόσμος, ο ένας βλέπει τον άλλο ως αδελφό (γίνεται;) και ευχαριστιακή, διότι ευχαριστούμε και δοξολογούμε το Θεό, ιδίως κατά την κορυφαία στιγμή της Θείας Λειτουργίας που είναι ο καθαγιασμός των Τιμίων Δώρων, όταν ο ιερέας λέει «Τα Σα εκ των Σων».

3.    Στη Θεία Λειτουργία συμμετέχουν όχι μόνο οι κληρικοί-ιερείς, αλλά και οι λαϊκοί. Παλαιότερα δεν έψαλλαν ψάλτες , αλλά όλος ο λαός. Αν πηγαίνουμε πολλές φορές στην Εκκλησία, τότε  θα μάθουμε τη Λειτουργία και θα μπορούμε κι εμείς να ψάλουμε!

4.    Γιατί δυσκολευόμαστε  να πηγαίνουμε στη Θεία Λειτουργία; Τι μας εμποδίζει;  Είναι αληθινοί οι λόγοι που πολλές φορές επικαλούμαστε για να μην πάμε στην Εκκλησία; (κούραση, δεν καταλαβαίνουμε τη γλώσσα, δεν μας ξυπνάνε, μας σχολιάζουν)

5.    Γιατί δεν μπορούμε εύκολα να προσευχηθούμε κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας; Πρέπει να πηγαίνουμε κι ας βρίσκεται το μυαλό μας αλλού;

6.    Τι γίνεται την ώρα που μεταλαμβάνουμε;

7.    Τι χρειάζεται για να κοινωνήσουμε (νηστεία και εξομολόγηση) και κάθε πότε πρέπει να κοινωνούμε;

Βοηθητικό Κείμενο:

Γιατί να εκκλησιαζόμαστε;

ð Γιατί η Εκκλησία είναι τόπος προσευχής, εκεί όπου αισθανόμαστε πιο κοντά στο Θεό, εκεί που καταφεύγουμε σε κάποια δύσκολη στιγμή για να καταθέσουμε την ελπίδα μας, να ανάψουμε ένα κερί, να αφήσουμε την καρδιά μας να μιλήσει, να αφήσουμε ένα δάκρυ να κυλήσει.

ð Γιατί το θέλουμε και το νιώθουμε, όταν περνάμε έξω από μια εκκλησία  να μπούμε και να προσκυνήσουμε, οποιαδήποτε ώρα, ήσυχα και ταπεινά, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα των «καθώς πρέπει»…

ð Γιατί γνωρίζουμε ότι υπάρχει και μας ακούει, σε κάθε θλίψη και σε κάθε χαρά, σε κάθε αίτημα της καρδιάς μας, γιατί ο Θεός βρίσκεται παντού και πάντα,  γιατί είναι η υπέρτατη Αγάπη που θυσιάζεται για μας!

ð Γιατί μέσα στην εκκλησία τελούνται τα Μυστήρια, τα μεγάλα δηλαδή θαύματα της πίστης, που ενώνουν τον άνθρωπο με το Θεό, που μας μεταφέρουν σε μια άλλη διάσταση όπου πέρα από το χώρο, το χρόνο και την ύλη υπάρχει η ψυχή, ο Θεός και η αιωνιότητα.

ð Γιατί μόνο στην Εκκλησία μπορούμε να ζήσουμε το θαύμα της Συγγνώμης, την πνευματική αναγέννηση που δίνει φτερά στην ψυχή και γεμίζει την καθημερινότητα με νέες αισιόδοξες προοπτικές.

ð  Γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά, ότι Εκκλησία σημαίνει κοινωνία πιστών, δεν είμαι μόνος μου απέναντι στο Θεό, αλλά ενωμένος με όλους, σε ένα σώμα, με κεφαλή το Χριστό, συμμετέχω στο μεγάλο πανηγύρι της Βασιλείας του Θεού!

ð Γιατί εκκλησιασμός είναι η συμμετοχή όλων στο Κοινό Ποτήριο, το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, τη μέγιστη δωρεά του Θεού προς εμάς τους ταπεινούς και αμαρτωλούς, «εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον».

ð Γιατί εκκλησιασμός σημαίνει όχι μόνο να βλέπω τους φίλους μου, αλλά και να τους αυξάνω, σε μια σχέση που χτίζεται σε υγιείς και αληθινές βάσεις, χωρίς την κακομοιριά της υποκρισίας και της επιφυλακτικότητας.

ð Γιατί εκκλησιασμός ίσον χαρά, και η χαρά δεν μπορεί να σταθεί από μόνη της, αλλά έχει την ανάγκη να κοινοποιείται και να εξαπλώνεται, για να αποτελέσει ουσιαστικό βίωμα του ανθρώπου.

ð Γιατί τελικά Εκκλησία σημαίνει για μένα χαρά εσωτερική, αληθινή και αστείρευτη –μήπως τι άλλο ζητά ο άνθρωπος παρά λίγη χαρά στη ζωή του, λίγη ικανοποίηση, λίγη ευτυχία;

(Από την νεανική έκδοση ΒΗΜΑΤΑ της Ι. Μητροπόλεως Κερκύρας)

 

Θέμα 3: Νηστεία και γιορτή της πίστης το κλειδί

Στοχοθεσία: Α. Οι εντολές του Θεού δεν είναι απλά θρησκευτικά καθήκοντα, αλλά προτάσεις που μας οδηγούν στην ελευθερία από τα πάθη, τις κακίες, τον εαυτό μας

Β. Οι γιορτές δίνουν ένα άλλο νόημα στο χρόνο, αρκεί να τις ζούμε ουσιαστικά

Αγνοούμενοι

(Μουσική, στίχοι, τραγούδι Νίκος Πορτοκάλογλου από το δίσκο Φωνές)

Φώναξα φωτιά, κανείς δεν τρέχει, τόση ερημιά πες μου ποιος αντέχει…

Σ’ αυτό τον άρρωστο καιρό, βοήθα με, Φίλο δε βλέπω ούτε εχθρό, βοήθα με…

Οι φύλακες μαζί και οι κρατούμενοι περίπου δέκα εκατομμύρια αγνοούμενοι…

Μες στην καταχνιά χωρίς πυξίδα, ψάχνω στα τυφλά του ήλιου την πατρίδα

Χωρίς νηστεία και γιορτή, βοήθα με, δίχως της πίστης το κλειδί, βοήθα με….

Οι φύλακες μαζί και οι κρατούμενοι περίπου δέκα εκατομμύρια αγνοούμενοι

Οι φύλακες μαζί και οι κρατούμενοι είμαστε δέκα εκατομμύρια αγνοούμενοι.

Θάλασσα μαύρη, καμένη γη, έγινε η νύχτα μέρα, το μονοπάτι έχει χαθεί του Πατέρα

Πληγές γεμάτη ψυχορραγεί η άρρωστη Μητέρα,

σκορπώ τη στάχτη σαν προσευχή στον αέρα…

Οι φύλακες μαζί και οι κρατούμενοι δυο τρία δισεκατομμύρια αγνοούμενοι

Οι φύλακες μαζί και οι κρατούμενοι δυο τρία δισεκατομμύρια αγνοούμενοι

Ερμηνευτικά σχόλια

Αγνοούμενοι: Είναι ένα τραγούδι γραμμένο το 1989, την περίοδο που έπεφταν τα ιδεολογικά τείχη στον Ανατολικό κόσμο, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη σύγχυση και κρίση ταυτότητας στους λαούς, όπως επίσης και σε μας. Είναι εμφανής η προσπάθεια του τραγουδοποιού να βρει ένα σταθερό σημείο αναφοράς (ζητούμενο του ευρωπαϊκού πολιτισμού από τότε που ο Έλιοτ γράφει στα Τέσσερα Κουαρτέτα: A still point in a turning world). Αγνοείται η ταυτότητα, αγνοείται η πορεία, αγνοείται η αναφορά.

Φίλο δε βλέπω ούτε εχθρό: Είναι δεδομένη η μοναξιά του σημερινού ανθρώπου. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό η αδιαφορία. Δεν ξέρεις αν υπάρχει φίλος ή εχθρός, καθώς όλοι κρύβονται πίσω από την μάσκα της αδιαφορίας, με αποτέλεσμα κανείς να μη βοηθά τον άλλο, αλλά και να μην υπάρχει βοήθεια («Βοηθός και σκεπαστής εγένετό μοι εις σωτηρίαν, ούτος μου Θεός και δοξάσω αυτόν, Θεός του πατρός μου και υψώσω αυτόν, ότι δεδόξασται», λέει ένα από το πιο όμορφα τροπάρια της Εκκλησίας. Ο Θεός παραμένει το μόνο σταθερό σημείο αναφοράς) 

Φύλακες και κρατούμενοι: Φύλακες είναι οι κάθε λογής ηγέτες. Κρατούμενοι όλοι εμείς που κυβερνιόμαστε, δέσμιοι των ΜΜΕ, της μόδας, της τηλεόρασης και των δημοσιογράφων, της κατευθυνόμενης παιδείας, αλλά και δέσμιοι της κάθε «νέας τάξης πραγμάτων»…

Του ήλιου την πατρίδα: Είναι η πορεία προς το φως. Το φως είναι ο Θεός, είναι η χαρά, είναι η ευτυχία. Η πίστη μας είναι μια πορεία προς το φως του Θεού…

Χωρίς νηστεία και γιορτή, δίχως της πίστης το κλειδί: Η νηστεία είναι απόδειξη ότι θυσιάζουμε κάποια πράγματα, τη λαιμαργία μας, την απόλαυσή μας, για την αγάπη κάποιου Άλλου. Το ίδιο και η γιορτή, δεν είναι ένα πανηγύρι φαγητού και γλεντιού, αλλά έχει ένα άλλο νόημα. Είναι η νίκη της πίστης και της ελπίδας της ζωής (η παράδοσή μας) εναντίον του ψεύτικου, του θανατερού, του ανούσιου. Μένοντας στο φαγητό και στο γλέντι, νικιόμαστε από αυτό το ανούσιο. Για να νηστέψεις όμως, πρέπει να πιστέψεις…

Το μονοπάτι του Πατέρα και το ψυχορράγημα της Μητέρας: Είναι το Μονοπάτι του Ουρανού, που περνά μέσα από τη θλίψη της γης. Είναι το «θανάτω θάνατον πατήσας» του αναστάσιμου τροπαρίου. Για τη γη είμαστε εμείς υπεύθυνοι. Το πρόβλημα είναι αν μένοντας στην καταστροφή της κτίσης, περιφρονούμε την πορεία του ουρανού. Η πρόταση ζωής επομένως της παράδοσής μας, που συνίσταται στην ασκητικότητα, την εγκράτεια, την αγάπη και την πίστη, έχει πανανθρώπινη αξία, ακριβώς γιατί οι αγνοούμενοι δεν είναι απλώς δέκα εκατομμύρια αλλά όλος ο πληθυσμός της γης. Αρκεί εμείς οι ίδιοι να το συνειδητοποιήσουμε, πρώτοι από όλους…

Σκορπώ τη στάχτη σαν προσευχή στον αέρα: Η καταστροφή  και η στάχτη γίνονται αφορμές για κάτι καινούριο, μια προσευχή στο Θεό από τη δική μας αδυναμία να προσφέρει το νέο, τη ζωή, την αγάπη, τη θυσία. Οι άνθρωποι σήμερα αναζητούν στις Νέες Εποχές, στη μουσική, στην διασκέδαση, στον αποκρυφισμό, στις ανατολικές θρησκείες, στο Ιντερνέτ  λύσεις για το υπαρξιακό τους πρόβλημα. Η απάντηση όμως υπάρχει στην πρόταση ζωής της Εκκλησίας μας…

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1.     Η πρόταση ζωής της Εκκλησίας σε σχέση με τον κόσμο είναι η σχέση με το Χριστό. Η πίστη στον Τριαδικό Θεό και η σχέση με το Χριστό αποτελούν τα σταθερά σημεία αναφοράς στον κόσμο που μεταβάλλεται. Ο κοσμικός τρόπος ζωής στηρίζεται στην απόλαυση, στα δικαιώματα, στην ρευστότητα, στην ευκολία. Η ουσία για την Εκκλησία είναι η χαρά του αγώνα.

2.    Η νηστεία και η γιορτή ομορφαίνουν τη ζωή μας. Κατ’ αρχάς μας δίνουν την αίσθηση ότι ο χρόνος είναι κάτι ξεχωριστό για μας, έχει σταθμούς, έχει νόημα. Δεν είναι όλα ίδια. Επιπλέον, μας βοηθούν να στραφούμε στον εαυτό μας, παραιτούμενοι, ιδίως με τη νηστεία, από το δικαίωμά μας ελεύθερα να απολαμβάνουμε. Ξαναγυρνούμε δηλαδή στον Παράδεισο, πριν από την πτώση, τότε που ο άνθρωπος ασκούνταν στην ελευθερία του. Τελικά, η νηστεία μας διδάσκει την αξία της ελευθερίας, ενώ η γιορτή μας ενώνει με τους συνανθρώπους μας στη χαρά και το ξεχωριστό του χρόνου

3.    Η νηστεία βεβαίως δεν είναι μόνο σωματική κατάσταση. Προϋποθέτει και την πνευματική προσπάθεια να αποφύγουμε την κακία, την κατάκριση, την υπερηφάνεια, το ψέμα, τον θυμό, ό,τι μας χωρίζει από το Θεό και τοπν συνάνθρωπο

4.    Αν καταλαβαίναμε πόση σημασία έχει η διδασκαλία της Εκκλησίας μας, τότε όχι μόνο θα ήμασταν καλύτεροι χριστιανοί, αλλά θα είχαμε τη δυνατότητα να χαιρόμαστε ουσιαστικότερα τη ζωή μας

5.     Γιατί οι αγνοούμενοι από δέκα εκατομμύριο γίνονται δύο-τρία δισεκατομμύρια; Μήπως τελικά το πρόβλημα δεν είναι μόνο τοπικό, αλλά παγκόσμιο;

6.    Ποια η σχέση νηστείας και πίστης;

7.    Ποια η σχεση γιορτής και πίστης;

8.    Γιατί δεν μπορούμε τελικά να γιορτάσουμε πιο ουσιαστικά τις γιορτές της πίστης μας; Γιατί μένουμε μόνο στα εξωτερικά;

 

Βοηθητικό κείμενο

«Ήταν μια φορά κι έναν καιρό μια άλλη Ελλάδα, που ήξερε με την αμεσότητα  της εμπειρίας τούτο το βασικό και στοιχειώδες: ότι γνωρίζουμε το Θεό καλλιεργώντας μια σχέση, όχι κατανοώντας ένα νόημα. Γνωρίζουμε το Θεό μόνο με τον τρόπο που ερωτευόμαστε κι ένα ανθρώπινο πρόσωπο. Όχι καταπίνοντας ιδεολογίες, ούτε θυσιάζοντας τη νοημοσύνη μας σε δόγματα. Γνωρίζουμε αγαπώντας κι αυτή η γνώση είναι τρόπος. Αυτό τον τόπο τον ψηλαφούμε σε κάθε γιορτή…» (Χρ. Γιανναρά, Εορτολογικά Παλινωδούμενα, σελ. 146)

Θέμα 4: Μια αλλιώτικη ματιά στα Χριστούγεννα

Στοχοθεσία: Α. Να κατανοήσουν τα παιδιά ότι το νόημα των Χριστουγέννων δεν έγκειται στα εξωτερικά στοιχεία της γιορτής, αλλά στο λυτρωτικό μήνυμα του Χριστού

Β. Ο κόσμος μας σήμερα δεν έχει αλλάξει εξωτερικά σε σχέση με τα χρόνια του ερχομού του Χριστού. Ας προβληματιστούμε για την έλλειψη αγάπης, συγχωρητικότητας, δικαιοσύνης

Ο Οδοιπόρος

(Μουσική: Μ. Χατζιδάκις, Στίχοι: Ν. Γκάτσος, Τραγούδι: Β. Λέκκας από τον δίσκο Τα Τραγούδια της Ρωμαϊκής Αγοράς)

Βλέπω πλήθος κόσμο να κυλά

Μα ψυχή δεν μου χαμογελά

Στα κρεβάτια τ’ άρρωστα παιδιά

Και στα δέντρα ξερά τα κλαδιά

Την αγάπη πέταξα σ’ ένα βυθό

Και το φόβο μου έστρωσα να κοιμηθώ

Βρίσκω τάφους κι έναν κόσμο δεν πονά

Όπου πάω κι ένα λάθος με τυραννά

Ποιος προφήτης τώρα θ’ ακουστεί

Σαν φωνή σε στέρνα κλειστή

Σ’ ένα κόσμο άδειο κι ορφανό

Σα κραυγή απ’ τον ουρανό

Τα πουλιά παράτησα στις ερημιές

Και το φως σπατάλησα στις γειτονιές

Δεν το θέλω και φοβάμαι το γυρισμό

Δες ποιος είμαι πού πηγαίνω για το χαμό!

Ερμηνευτικά σχόλια

Ο Οδοιπόρος: Ένα ακόμη από τα μικρά τραγούδια – διαμάντια που μας έδωσε ο Μάνος Χατζιδάκις, με τους θεολογικότατους στίχους του Νίκου Γκάτσου. Πρόκειται για μια συγκλονιστική περιγραφή του κόσμου, όπως ήταν πριν έρθει ο Χριστός, αλλά και, γιατί όχι, όπως είναι σήμερα, όταν δεν τον κυβερνά ο Χριστός! Ο Οδοιπόρος είναι ο παρατηρητής του κόσμου, ο οποίος μας δίνει την εικόνα του!

Βλέπω πλήθος κόσμου να κυλά, μα ψυχή δεν μου χαμογελά: Υπάρχει μαζοποίηση στον κόσμο μας, πλήθος ανθρώπων πορεύονται βιαστικοί, αλλά στην ουσία δεν βλέπουμε κάποιον να χαμογελά από την ψυχή του, να είναι αυθόρμητος, χαρούμενος, πνευματικός. Οι άνθρωποι είναι αγχωμένοι και κανείς δεν έχει χρόνο να σε ακούσει! Κάπως έτσι ήταν κι όταν ήρθε ο Χριστός. “Τόπος ην ουδείς τω καταλύμματι” μας λέει η Αγία Γραφή. Καμιά καρδιά δεν ήταν ανοιχτή, κανένα σπίτι σ’ έναν κόσμο με φοβερή κίνηση, ακριβώς λόγω της απογραφής και της κυριαρχίας της Ρώμης…

Στα κρεβάτια…τα κλαδιά: Ο πόνος και η πνευματική ακαρπία, αλλά και ταυτόχρονα η διάλυση της αθωότητας, όπως αυτή φαίνεται στα άρρωστα παιδιά ήταν χαρακτηριστικό του κόσμου την εποχή του Χριστού. Αλλοτρίωση πριν και ηθική σήψη εδώ…

Την αγάπη πέταξα…να κοιμηθώ: Η  αγάπη πεταμένη, κυριαρχεί ο φόβος των όπλων και της παγκόσμιας κυριαρχίας της Ρώμης. Ανάλογος και ο κόσμος σήμερα. Παντού γίνεται λόγος για αριθμούς, χρήμα, ενώ η κυριαρχία των ΗΠΑ και της Pax Americana δεδομένη. Ταυτόχρονα, ο φόβος του θανάτου, ο φόβος μπροστά στη νέα τεχνολογία, η ανασφάλεια και το άγχος μας κατακλύζουν, ενώ η αγάπη είναι και σήμερα ζητούμενο!

Τάφους, που δεν πονά, ένα λάθος: Ο θάνατος ως έλλειψη αγάπης και κοινωνίας με το Θεό, η απονιά που είναι δεδομένη, αλλά και τα λάθη μας που μας τυραννούν, δηλαδή οι αμαρτίες μας και τότε και σήμερα ενώπιον μας!

Ποιος προφήτης τώρα θ’ ακουστεί: Είναι σπουδαίο το αίτημα του λυτρωμού. Εκείνη η εποχή αναζητούσε το Σωτήρα. Το ίδιο και σήμερα ο λόγος του Χριστού και πίστη σ’ Αυτόν αποτελούν αίτημα του κόσμου μας. Η πείνα και η δίψα για το Χριστό δεν έχουν ξεπεραστεί!

Σ’ ένα κόσμο άδειο κι ορφανό: Ο κόσμος χωρίς Χριστό είναι άδειος και ορφανός. όση δόξα ή «γκλαμουριά» κι αν έχει, δεν παύει να είναι ένας άθεος κόσμος, ένας κόσμος χωρίς νόημα, χωρίς αιωνιότητα, χωρίς μακροπρόθεσμη ελπίδα. Ζούμε για την καθημερινότητα, αλλά τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα…

Τα πουλιά παράτησα…γειτονιές: Η εγκατάλειψη της φύσης, αλλά και των καθημερινών ανθρώπων. Το Φως που μας δίνει ο Χριστός το σπαταλούμε στις γειτονιές, στις μικρότητες της καθημερινότητας, στις μικροκακίες και στην κοντόφθαλμη λογική…

Γυρισμό...χαμό: Η αμαρτία μας κάνει να μην θέλουμε να επιστρέψουμε στην αγκαλιά του Θεού. Ζούμε ασώτως και ντρεπόμαστε την επιστροφή (προφάσεις εν αμαρτίαις), μένουμε στο περιτύλιγμα και  εγκαταλείπουμε την ουσία, πηγαίνοντας ουσιαστικά στο χαμό…

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις

1.     Η Εκκλησία δρα σ’ έναν κόσμο που το μήνυμα του Χριστού για λύτρωση και συμφιλίωση του ανθρώπου με τον εαυτό του, τον συνάνθρωπο, το Θεό μένει ανενεργό…

2.    Η Γέννηση του Χριστού είναι το γεγονός που χωρίζει την Ιστορία στα δύο, αλλά και ταυτόχρονα αγιάζει και σώζει τον άνθρωπο. Ας μη μείνουμε στην επιδερμική εξέταση των πραγμάτων, αλλά ας προχωρήσουμε στην ουσιαστική σχέση με τον Χριστό. Είναι κλασική η ιστορία του Αγίου Ιερωνύμου. Κάποια Χριστούγεννα, ενώ ο Άγιος Ιερώνυμος προσευχόταν στη Βηθλεέμ, εμφανίστηκε μπροστά του ο Χριστός ως βρέφος. Έκπληκτος Τον ρώτησε: «Κύριε, τι δώρο να σου κάνω σήμερα;» Κι ο Χριστός του απάντησε: «Αν θες πραγματικά να με ευχαριστήσεις, δώσε μου τις αμαρτίες σου, να τις συγχωρέσω!» Αυτό το δώρο θέλει ο Θεός από μας. Την μετάνοια και την κοινωνία μαζί Του!

3.    Ο κόσμος μας δεν έγινε ουσιαστικά ποτέ χριστιανικός. Παρά ταύτα δεν παύουμε να ελπίζουμε!

4.    Ποιες ομοιότητες βλέπετε στον σύγχρονο κόσμο με την εποχή της Γέννησης του Χριστού; Έχει αλλάξει κάτι, 2000 και... χρόνια ή ουσιαστικά βιώνουμε τις ίδιες καταστάσεις;

5.    Πώς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα; Μας αγγίζει καθόλου το ουσιαστικό τους νόημα ή μένουμε στις εξωτερικές εκδηλώσεις, τις γιορτές, τα δώρα, τα πανηγύρια; Βρίσκουμε τη λύτρωση ή μένουμε στον άδειο κι ορφανό κόσμο;

6.    Γιατί έχουμε αλλοτριωθεί τόσο από τον δυτικόφερτο τρόπο εορτασμού των Χριστουγέννων;

7.    Πώς θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τη γιορτή για το καλό και να μπούμε στο ουσιαστικότερο νόημά της;

   Θέμα 5: Πριν την Παρασκευή δεν έρχεται η Κυριακή

Στοχοθεσία: Α. Να κατανοήσουν τα παιδιά ότι το νόημα του Πάσχα δεν περιορίζεται στα εξωτερικά στοιχεία της γιορτής, αλλά έγκειται κυρίως στο λυτρωτικό μήνυμα της θυσίας του Χριστού

Β. Για να έρθει η Ανάσταση, προγείται η Σταύρωση και στη ζωή μας. Το μυστήριο απαντιέται μόνο με την πίστη

Μεγάλη Παρασκευή

(Μουσική και Τραγούδι: Χρήστος Τσιαμούλης, Στίχοι μοναχός Μωϋσής Αγιορείτης, από τον δίσκο Μονάχα για να ταξιδεύω)

Πάντα την Μεγάλη Παρασκευή

Να ‘σαι μόνος σαν το Χριστό προσμένοντας

Το τελευταίο καρφί, το ξύδι, τη λόγχη.

Τις ζαριές να ακούς ατάραχα στο μοίρασμα των υπαρχόντων σου

Τις βλαστήμιες, τις προκλήσεις, την αδιαφορία.

Πριν την Παρασκευή δεν έρχεται η Κυριακή

Τότε λησμονάς τα μαρτύρια των δρόμων

Της Μεγάλης Παρασκευής της ζωής μας.

Μην ξαφνιαστείς μη φοβηθείς

Στ’  απρόσμενο σουρούπωμα

Οι μπόρες του ουρανού δεν στερεύουν.

Η ξαστεριά θαρθεί το Σαββατόβραδο

Τότε λησμονάς τα μαρτύρια των δρόμων

Της Μεγάλης Παρασκευής της ζωής μας.

Ερμηνευτικά σχόλια

Πάντα την Μεγάλη Παρασκευή: Μιλούμε για την πιο πένθιμη ημέρα του χρόνου. Το τραγούδι αυτό ξεκινά από το μήνυμα της ημέρας και των παθών του Κυρίου και περνά στη δική μας ζωή, η οποία έχει πολλές μεγάλες Παρασκευές. Δοκιμασίες, θλίψεις, δυσκολίες και εμπόδια, αποτυχίες, προβλήματα είναι γεγονότα που μας βρίσκουν πολύ συχνά, πολλές φορές και μόνιμα. Αυτά όχι μόνο στην καθημερινή μας ζωή, αλλά κυρίως στην πνευματική ζωή. Ο άνθρωπος που θέλει να νηστέψει, να αγωνιστεί, να αγαπήσει, να συγχωρήσει, βρίσκει ένα σωρό εμπόδια που τον δυσκολεύουν αφάνταστα, πειρασμούς.

Μόνος σαν το Χριστό: Συγκλονιστική σκηνή. Ο Κύριός μας μόνος, εγκαταλελειμμένος από όλους, από τους αγαπημένους του μαθητές, από τους ανθρώπους που τον ακολουθούσαν, να ακούει τα «άρον, άρον σταύρωσον» και τα «ουκ οίδα τον άνθρωπο» και την ώρα της σταυρώσεως κανένας να μην του συμπαραστέκεται, μονάχα ο ληστής και δυο τρεις γυναίκες, η μητέρα του και ο Ιωάννης. Έτσι είναι και η ζωή μας. Στις επιτυχίες και τους θριάμβους μας έχουμε πολλούς κοντά μας, στον πόνο μας βιώνουμε την μοναξιά (παράδειγμα οι ηλικιωμένοι, οι ξένοι, οι διαφορετικοί)

Το τελευταίο καρφί, το ξύδι τη λόγχη: τα σημάδια του πάθους. Οι δοκιμασίες προέρχονται από τους δικούς μας ανθρώπους, από το περιβάλλον μας, την ίδια τη ζωή, επιτρέπει ο Θεός (το παράδειγμα του Ιώβ)

Τις ζαριές…στο μοίρασμα των υπαρχόντων σου: το μαρτύριο του Χριστού ήταν η πλήρης ισοπέδωση της αξιοπρέπειάς Του, του προσώπου Του. Όλα τα μοιράστηκαν, τον κατεξευτέλισαν, και όλα τα ανέχτηκε γιατί αγάπησε τον καθέναν από μας. Διανομείς γινόμαστε όλοι εμείς κάθε φορά που αμαρτάνουμε, μοιάζουμε με τους σταυρωτές του Χριστού, τον σταυρώνουμε με τον πόνο που προκαλούμε σ’  Αυτόν με την αμαρτία. ¨όμως όλα τα ανέχεται, ίνα ημάς κερδήση!

Βλαστήμιες, προκλήσεις, αδιαφορία: Τρεις εχθρικές στάσεις απέναντι στο Χριστό. Η βλαστήμια- η απροκάλυπτη εχθρότητα, η πρόκληση-η απιστία, η αδιαφορία, η κατεξοχήν ανθρώπινη κατάσταση απέναντι στο Πάθος του Χριστού (μπορούμε να θυμηθούμε τα λόγια του Αγγέλου στον Επίσκοπο της Αποκάλυψης, ότι «όφειλες να  ήσουν θερμός ή ψυχρός και όχι χλιαρός»)

Ατάραχα: Η στάση του Χριστού ατάραχη, ακριβώς διότι η καρδιά Του ήταν γεμάτη εμπιστοσύνη στο Θεό – Πατέρα, αγάπη για τον πλανημένο και πεπτωκότα άνθρωπο. Όταν αγαπάς, παλεύεις στις δοκιμασίες σου (Ιώβ)

Πριν τη Παρασκευή δεν έρχεται η Κυριακή: Χωρίς τα Πάθη, τη Σταύρωση, δεν έρχεται η Ανάσταση, αλλά πάντοτε θα έρθει. Όσους μας ενδιαφέρει να ζήσουμε πνευματικά, η Ανάσταση του Κυρίου μας είναι η ελπίδα μας!

Λησμονάς τα μαρτύρια των δρόμων:  Μετά την Ανάσταση έρχεται η χαρά της λύτρωσης και της ελπίδας, ξεχνάμε τα βάσανα, τις θλίψεις και τις δοκιμασίες. Ο θάνατος δεν είναι σωματικός μόνο. «Ένεκά σου θανατούμεθα όλην την ημέραν, ελογίσθημεν ως πρόβατα σφαγής», λέει η Γραφή. Κάθε δοκιμασία, κάθε θλίψη, είναι πρόγευση του θανάτου!

Μην ξαφνιασθείς μη φοβηθείς στ’  απρόσμενο σουρούπωμα: Πολλές φορές η έκλειψη ηλίου που έγινε στα Πάθη του Χριστού, συμβαίνει και στη ζωή μας, την περίοδο ιδίως της μεγάλης έντασης. Όταν τα πράγματα πλέον φαίνονται ότι δεν έχουν διέξοδο, δεν πρέπει να απογοητευόμαστε και απελπιζόμαστε, αλλά να προσμένουμε την Ανάσταση.

Οι μπόρες του ουρανού δεν στερεύουν: οι μπόρες της αγάπης του Θεού δεν στερεύουν ποτέ!

Η ξαστεριά θα ‘ρθει το Σαββατόβραδο: Το Σάββατο, το τέλος της δημιουργίας και η κατάπαυση των έργων και του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη, η κατάπαυση  των έργων του Χριστού στην Καινή Διαθήκη (μπορούμε να δούμε το ωραιότατο Δοξαστικό των Αίνων του Όρθρου: «Την σήμερον μυστικώς…»). Με την Κυριακή ξεκινά η νέα ημέρα, ο όγδοος αιώνας, η καινή κτίση, η εποχή της Ανάστασης! 

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις:

1.     Η Μεγάλη Εβδοομάδα αποτελεί τη συγκλονιστικότερη πνευματική εμπειρία του χρόνου, γιατί μας δηλώνει τον λόγο για τον οποίο ο Χριστός ήρθε στον κόσμο. Ο λόγος αυτός είναι ο Σταυρός. Δεν ήρθε για να διακονηθεί, αλλά για να διακονήσει. Ήρθε να πεθάνει για τις αμαρτίες των ανθρώπων, αποκαθιστώντας τη σχέση ανθρώπου-Θεού και δίνοντας στον άνθρωπο το νόημα της ζωής που δεν είναι άλλο από την αγάπη.

2.    Η Εκκλησία δεν απευθύνεται στο συναίσθημα μόνο του ανθρώπου, αλλά στην όλη του ζωή. Γι’ αυτό και η Μεγάλη Εβδομάδα αποτελεί την σπουδαιότερη πνευματική ευκαιρία για εσωτερική ανακαίνιση του ανθρώπου, για προβληματισμό στη ζωή, για τη γέννηση της ελπίδας ότι ο θάντος δεν είναι το τέρμα

3.    Χωρίς το Πάθος, δεν έρχεται η Ανάσταση. Αυτό είναι ένα σπουδαίο μήνυμα για τον άνθρωπο που θεωρεί ότι ακατανόητη κάθε δοκιμασία και ότι εύκολα θα κερδίσει τη χαρά και την ευτυχία

4.    Γιατί μένουμε στα εξωτερικά στοιχεία των ημερών της Μ. Εβδομάδας (συγκίνηση, λουλούδια, επιτάφιος, εκκλησιασμός, τυπική Θεία Κοινωνία); Πώς μπορούμε να βιώσουμε τον Χριστό του Πάθους και της Ανάστασης; (Μέσα από την καθαρή ψυχή, τη μετανοημένη, την ψυχή και το σώμα της Ευχαριστίας)

5.    Ποια στοιχεία της ζωή μας μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε στοιχεία της Μ. Παρασκευής; Βιώνουμε στιγμές απογοήτευσης και απελπισίας ιδίως κατά τις αποτυχίες μας;

6.    Έχουμε σκεφτεί ποτέ το βαθύτερο νόημα των Παθών και της Αναστάσεως; Ποιο είναι αυτό; (Η σωτηρία εξ αγάπης, η συμφιλίωση Θεού και Ανθρώπου, η Χαρά της Αιωνιότητας που ξεκινά απ’   αυτή τη ζωή)

Βοηθητικά Κείμενα:

Α. Ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ χαιρετούσε όποιον έβλεπε με τη φράση: «Χριστός Ανέστη, χαρά μου»

Β. «Την σήμερον μυστικώς ο μέγας Μωϋσής προδιετυπούτο λέγων^. και ευλόγησεν ο Θεός την ημέραν την εβδόμην^. τούτο γαρ εστι το ευλογημένον Σάββατον, αύτη εστίν η της καταπαύσεως ημέρα^. εν η κατέπαυσεν από πάντων των έργων αυτού ο μονογενής Υιός του Θεού, δια της κατά τον θάνατον οικονομίας, τη σαρκί σαββατίσας ^. και εις ό ην, πάλιν επανελθών, δια της Αναστάσεως, εδωρησατο ημίν ζωήν την αιώνιον, ως μόνος αγαθός και φιλάνθρωπος» (το Δοξαστικό των Αίνων του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου, το οποίο ψάλλεται και στον Εσπερινό το Μέγα Σάββατο το πρωί).

 

Θέμα 6: Άντρες και γυναίκες στην Εκκλησία

Στοχοθεσία: Α. Να καταλάβουν τα παιδιά στοιχεία από την θεολογία της Εκκλησίας μας σχετικά με το πρόσωπο της Παναγίας

Β. Ο κόσμος μας, στην  προσπάθειά του να τονίσει την ισότητα άνδρα και γυναίκας, έχει ξεχάσει την έννοια της διαφορετικότητας και της αλληλοσυμπλήρωσης των δύο φύλων

Τη Υπερμάχω

(Μουσική Σταμάτης Σπανουδάκης, απόδοση Μανώλης Μητσιάς, από τον δίσκο Ημέρα Τρίτη)

Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα Νικητήρια

Ως λυτρωθείσα των δεινών, ευχαριστήρια,

Αναγράφω σοι η Πόλις σου, Θεοτόκε,

Αλλ' ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον

Εκ παντοίων με κινδύνων ελευθέρωσον

Ίνα κράζω σοι, χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.

Ερμηνευτικά Σχόλια:

Τη Υπερμάχω: είναι ένας ύμνος αφιερωμένος στην Παναγία, μετά τη διάσωση της Κωνσταντινούπολης από τους Αβάρους τον 7^ο αιώνα, όπου οι άνθρωποι έβλεπαν στα τείχη της Πόλης την Παναγία να βοηθά τους λίγους υπερασπιστές της. Ονομάζεται και τροπάριο του Ακαθίστου Ύμνου (γιατί οι άνθρωποι έψαλαν τους γνωστούς Χαιρετισμούς χωρίς να καθίσουν όλη τη νύχτα)

Στρατηγώ: Η Παναγία χαρακτηρίζεται ως η Στρατηγός που νικά σε όλες τις μάχες, και τις υλικές και τις πνευματικές. Η Παναγία είναι ένα πολύτιμο όπλο και οι μεσιτείες της μας βοηθούν να αντιμετωπίσουμε τους πειρασμούς της καθημερινής μας ζωής ή και μεγαλύτερες δοκιμασίες, αλλά και ταυτόχρονα προστατεύει το λαό μας (πρόσφατο παράδειγμα ο πόλεμος του 1940)

Νικητήρια: Είναι ο νικητήριος ύμνος που αναπέμπουμε στην Παναγία ως ευχαριστώ γιατί λύτρωσε την Πόλη της, αλλά και όλους εμάς από τα δεινά και τις συμφορές που εξαπολύουν οι εχθροί και ο διάβολος. Ο καθένας μας αντιμετωπίζει στη ζωή του πόλεμο από τον εαυτό του, τον διάβολο και τον κόσμο και η προσευχή στην Παναγία είναι πολύτιμη δύναμη

Αναγράφω σοι: Η Πόλη αφιερώνει αυτή τη γραφή, αυτό τον ύμνο, σημάδι ευγνωμοσύνης

Αλλ' ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον: Όλα αυτά γίνονται γιατί η Παναγία κρατά και το κράτος και όλους μας ακαταμάχητους, πάντα νικητές

Ελευθέρωσον: Το ζητούμενο και στην πνευματική και στην άλλη ζωή είναι η ελευθερία από τους κινδύνους, εξωτερικούς και εσωτερικούς (πειρασμοί)

Χαίρε Νύμφη, ανύμφευτε: Είναι μια πολύ όμορφη θεολογική φράση. Η Παναγία, καίτοι έγινε Νύμφη, δηλαδή νύφη του Χριστού, γέννησε το Χριστό κι έγινε νύφη Θεού, παραμένει ανύμφευτος, δεν παντρεύτηκε όπως όλοι οι άνθρωποι, αλλά έζησε το θαύμα και το μυστήριο της σωτηρίας μέσα της, με την κυοφορία του Χριστού

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις

1.     Η Εκκλησία, στο πρόσωπο της Παναγίας τιμά κάθε γυναίκα. Η Παναγία δεν είναι ένα μαγικό πρόσωπο, το οποίο επενεργεί στη ζωή μας. Είναι η υπερτέρα των Αγίων, αλλά τη δύναμή της τη χρωστά στην αγάπη του Θεού και τη δική της προσπάθεια να ζήσει την αρετή. Μεσιτεύει για μας στον Χριστό, αρκεί να την παρακαλούμε. Είναι ταυτόχρονα προστάτις των μοναχών και των μοναστηριών, διότι σ' αυτήν και στο Χριστό αφιερώνουν οι μοναχοί τη ζωή τους

2.    Η Εκκλησία τονίζει την ομορφιά της Παναγίας, εξωτερική και εσωτερική, όπως επίσης και το γεγονός ότι το σώμα της δεν εφθάρη, αλλά μετέστη στους ουρανούς τρεις ημέρες μετά την κοίμησή της. Η Παναγία πέθανε, διότι ήταν άνθρωπος. Η ρωμαιοκαθολική Εκκλησία υποστηρίζει ότι η Παναγία γεννήθηκε από τον Ιωακείμ και την Άννα άσπιλα και ότι ουσιαστικά ήταν θεός, γι' αυτό και τη λατρεύουν (Μαριολατρία). Για την Ορθόδοξη Εκκλησία η Παναγία παίζει μεγάλο ρόλο στη σωτηρία μας, την σεβόμαστε και την τιμούμε, δεν την υψώνουμε όμως σε θεότητα

3.    Η Παναγία κυοφόρησε το Χριστό. Αυτό ήταν το Βάπτισμά της στη ζωή της Εκκλησίας και η άρση του προπατορικού αμαρτήματος μέσα της. Αυτό μας καλεί κι εμάς η Εκκλησία, να κυοφορήσουμε στις καρδιές μας το Χριστό με την επίκληση του ονόματός Του, αλλά και με τη Θεία Κοινωνία, ιδίως τώρα την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής Μια ωραία προσευχή που μπορούμε να λέμε καθημερινά είναι το "Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς"

4.    Η Εκκλησία δεν υποτιμά την γυναίκα, επειδή δεν της επιτρέπει να γίνει ιερέας ή να μπει στο ιερό ή να μπει στο Άγιον Όρος. Η ιερωσύνη πρωτίστως είναι γενική. Την παίρνουμε όλοι ως δώρο στο Βάπτισμα. Η ειδική ιερωσύνη, που έχει να κάνει με τον κλήρο, είναι θέμα παράδοσης. Ο Χριστός έδωσε την διαδοχή Του στους Αποστόλους που ήταν άνδρες και για ιστορικούς λόγους (κανείς εκείνα τα χρόνια δεν θα δεχόταν μια πίστη που θα την δίδασκαν γυναίκες), αλλά και γιατί η ειδική ιερωσύνη είναι η διακονία του Λόγου. Ο άνδρας είναι η εικόνα του Λόγου. Η γυναίκα της φύσης. Η ειδική ιερωσύνη είναι η δια του Λόγου υπέρβαση της φύσης του ανθρώπου και η οδήγησή της στο καθ’  ομοίωσιν σε κάθε Θεία Λειτουργία. Η ιερωσύνη είναι η προσφορά του κόσμου στο Θεό. Η προσφορά γίνεται από όλους τους πιστούς, με επικεφαλής τον ιερέα. Επομένως, η όποια παράδοση δεν αποκλείει την γενική  ιερωσύνη από τις γυναίκες, περιορίζει όμως τη ειδική στους άντρες.  Στο ιερό δεν μπορεί κανείς να μπαίνει, όχι μόνο γυναίκα, αλλά ούτε και άντρας, παρεκτός εάν έχει ειδική ευχή από τον Επίσκοπο ή μπαίνει για κάποιο λόγο διακονίας στην Εκκλησία. Άβατα είναι και γυναικεία μοναστήρια, στα οποία δεν μπαίνουν άντρες. Επομένως, κι εδώ είναι θέμα παράδοσης.

5.    Η γυναίκα στην Εκκλησία βοηθά ως κατηχήτρια, στη φιλανθρωπία, σε κάθε εκκλησιαστικό έργο, στην ψαλτική, ως επίτροπος. Ο φεμινισμός θέλει να δείξει ότι δεν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα φύλα, κάτι που δεν είναι αληθές. Διαφορές υπάρχουν στους ρόλους και τα χαρίσματα. Ανώτερα και κατώτερα όντα δεν υπάρχουν. Η γυναίκα συμπληρώνει τον άντρα και ο άντρας τη γυναίκα, όπως ο βιβλικός λόγος της Γενέσεως «ποιήσωμεν βοηθόν κατ’ αυτόν»

6.    Γιατί υπάρχει αυτή η τάση να αποδίδονται στην Εκκλησία τάσεις υποτίμησης της γυναίκας;

7.    Ποια είναι τελικά η γνώμη σας για το άβατον του Αγίου Όρους;

Θέμα 7: Τι ζητάμε από το Θεό;

Στοχοθεσία: Α. Η προσευχή δεν είναι ένα τυπικό καθήκον του χριστιανού, αλλά πράξη και ανάσα ζωής. Ο άνθρωπος βγάζει τον εσωτερικό του κόσμο στη σχέση με το Θεό, την ώρα της προσευχής

Β. Να βοηθηθούν τα παιδιά να καταλάβουν ότι δεν προσευχόμαστε μόνο όταν έχουμε ανάγκες ή το αισθανόμαστε, αλλά με τάξη και συνεχώς

Προσευχή

(Μουσική, στίχοι και τραγούδι Χάρις Αλεξίου από το δίσκο Οδός Νεφέλης 88)

Δώσ’  μου ένα σύνορο να περπατώ

Δώσ’  μου ένα όνομα να μη χαθώ

Δώσ’  μου ένα όνειρο να κρατηθώ

Δώσ’  μου ένα όραμα να αντισταθώ

Δώσ’  μου ένα παιδί να εξομολογηθώ

Δώσ’  μου ένα φιλί να πλύνω το κακό

Ξύπνησέ με το πρωί μ’  έναν σκοπό

Που να λέει χαλάλι στη ζωή που ζω!

Ερμηνευτικά σχόλια

Δώσ’ μου: Η προσευχή έχει χαρακτήρα προσωπικό, μιλά ο άνθρωπος με το Θεό. Είναι απαιτητική, παρακλητική, αλλά και ουσιαστική. Ο Χριστός λέει ότι όποιος ζητά λαμβάνει και όποιος ψάχνει βρίσκει από το Θεό!

Σύνορο: το πιο ουσιαστικό σημείο του ανθρώπου στη σχέση του με το Θεό, το όριο που μπορεί να το περπατήσει, να το υπερβεί, αν και η παρουσία του Θεού στη ζωή του ανθρώπου δεν έχει όρια, αγάπη χωρίς όρια! «Αγάπα και κάνε ό,τι θες», λέει ο Ιερός Αυγουστίνος.

Όνομα: Ο Θεός μας δίνει το όνομα, όνομα έχει αυτός που αναφέρεται σε κάποιο, σχετίζεται μαζί του! Όποιος έχει  όνομα σε σχέση με το Θεό, δεν χάνεται!

Όνειρο: Η πίστη μας στο Θεό μας κάνει να ονειρευόμαστε, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την αξιοπρέπεια, την αγάπη! Αυτό όλα μας κρατάνε όρθιους!

Όραμα: Η προσευχή στο Θεό μας γεμίζει οράματα, και η ζωή κοντά στο Θεό μας κάνει να αντιστεκόμαστε στο κακό, την αμαρτία, την αναξιοπρέπεια του κόσμου!

Παιδί: Η εξομολόγηση κάνει την ψυχή μας να καθαρίζει σαν του παιδιού, γινόμαστε αγνοί!

Φιλί: Με την αγάπη και τη φιλία ξεπλένεται το κακό και η αμαρτία!

Σκοπό: Η πίστη στο Θεό, η προσευχή και η πνευματική ζωή δίνουν νόημα στη ζωή μας και σκοπό!

Χαλάλι στη ζωή που ζω: Είναι σπουδαίο να έχει η ζωή μας αξία και νόημα κι αυτό υπάρχει χάρη στην αγάπη και το Θεό. Αν ζητά κανείς τη βασιλεία των ουρανών, τα πάντα του κόσμου θα μας δοθούν!

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1. Η προσευχή είναι το μεγαλύτερο όπλο του ανθρώπου στη ζωή του. Με την προσευχή ο άνθρωπος πλησιάζει το Θεό. Με την προσευχή ο άνθρωπος τηλεφωνεί απ’ ευθείας στο Θεό!
2. Υπάρχει η νοερά προσευχή, το «Κύριε ημών Ιησού Χριστέ ελέησόν με, τον αμαρτωλό». Υπάρχουν κι άλλες προσευχές. Χαρακτηριστικό το σημείο του σταυρού.
3. Η προσευχή είναι η προσωπική, που γίνεται από τον καθένα μας προς το Θεό, και η λειτουργική προσευχή, αυτή που γίνεται στο ναό (πρόγραμμα ακολουθιών, Μεσονυκτικό, Όρθρος, Ώρες, Εσπερινός, Απόδειπνο). Η κορύφωση της προσευχής είναι στη Θεία Λειτουργία.
4. Η προσευχή δεν είναι ίδιον των μοναχών και των ιερέων, αλλά εντολή του Θεού για τον κάθε άνθρωπο. Ο Απόστολος Παύλος μας προτρέπει «αδιαλείπτως προσεύχεσθε».
5. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής καθιστά την προσευχή πάρεργο ή συνήθεια της παιδικής μας ηλικίας. Η προσευχή  δεν είναι κίνηση εξόδου από την όπια ανάγκη μας, αλλά στάση ζωής.
6. Πόσο προσευχόμαστε στη ζωή μας; (θα ήταν σπουδαίο τουλάχιστον το πρωί και το βράδυ να ξεκινάμε και να κλείνουμε την ημέρα μας ανφερόμενοι στο Θεό)
7. Πόσο προσευχόμαστε στο Θεό να δώσει νόημα στη ζωή μας;

Βοηθητικό κείμενο

Ρώτησαν κάποτε τον Αββά Μακάριο πώς πρέπει να προσευχόμαστε. Ο γέροντας τους λέγει: « Δεν χρειάζονται περιττά λόγια, αλλά να απλώνετε τα χέρια και να λέτε: Κύριε, όπως θέλεις και όπως γνωρίζεις, ελέησέ με. Και όταν έρχεται πειρασμός, να λέτε: Κύριε, βοήθησέ με. Εκείνος γνωρίζει τι είναι καλό για μας και μας ελεεί»! (Γεροντικό)

 

Θέμα 8: Σπουδή στην μετάνοια

 

Στοχοθεσία: Α. Να καταλάβουν τα παιδιά ότι το αληθινό νόημα της αμαρτίας είναι η αποτυχία του ανθρώπου να αγαπήσει το Θεό και η επιλογή άλλων ειδών «αγάπης»  που τον παραδίδουν στα πάθη

Β.  Ο Θεός περιμένει πάντοτε τον άνθρωπο να επιστρέψει, γιατί ουδέποτε μειώνεται η αγάπη Του προς τον πεπτωκότα  

Τύψεις

(Μουσική και τραγούδι Μάνος Χατζιδάκις, ποίηση Ντ. Χριστιανόπουλος, από τον δίσκο Μ. Χατζιδάκις 2000 μ.χ.)

Όσες περνούν οι μέρες και μακραίνει

η ηλικία της σεμνότητας, αισθάνομαι

τις ανεπαίσθητες ραγισματιές εντός μου

από νύχτα σε νύχτα να πληθαίνουν:

δρόμοι που πήρα με χαμηλωμένα μάτια,

φώτα που πέσαν πάνω μου ανελέητα,

λόγια πιο πρόστυχα κι απ’  τις χειρονομίες-

μα πιο πολύ, η όψη της μητέρας μου,

όταν γυρνώ αργά το βράδυ και τη βρίσκω

μ’  ένα βιβλίο στο χέρι να προσμένει

βουβή, ξαγρυπνισμένη και χλομή.

Ερμηνευτικά σχόλια

Μακραίνει η ηλικία της σεμνότητας: Είναι ένα τραγούδι που μιλάει για την αποτυχία του ανθρώπου να ζήσει, για την αμαρτία και τις τύψεις που προκαλεί αυτή στον άνθρωπο, κυρίως μέσα από τα πρόσωπα που αγαπούμε. Η ηλικία της σεμνότητας αποτελεί την νεανική ηλικία του ανθρώπου, την ηλικία της αγνότητας και της αθωότητας που δυστυχώς στη ζωή μας μακραίνει, ξεφεύγουμε απ’  αυτήν…

Αισθάνομαι τις ανεπαίσθητες ραγισματιές: Η αμαρτία αφήνει ραγισματιές στην ψυχή του ανθρώπου, δεν του επιτρέπει να είναι όπως ήταν. Μάλιστα, αυτές οι ραγισματιές είναι ανεπαίσθητες, ο άνθρωπος δεν τις συνειδητοποιεί εύκολα, αλλά λειτουργούν στο υποσυνείδητό του, με αποτέλεσμα να τον αρρωσταίνουν, να περνούν ως λογισμοί, να μην ξέρει τι του συμβαίνει και δεν είναι ευτυχισμένος…

Δρόμοι-φώτα-λόγια: Είναι εικόνες από τη ζωή του ανθρώπου, οι δρόμοι που παίρνει, για τους οποίους δεν είναι σίγουρος ή δεν αποφασίζει ο ίδιος γι’ αυτούς, αλλά άλλοι του τους επιβάλλουν, τα φώτα που πέφτουν επάνω του, το γλέντι, η διασκέδαση ή ό,τι κάνει για να φανεί ο εγωισμός του, αλλά, κυρίως τα λόγια, που πληγώνουν τους άλλους, που είναι ψεύτικα, όπως και το ήθος του ανθρώπου. Λόγια, εγωισμός και πράξεις, οι τρόποι με τους οποίους δουλεύει η αμαρτία στη ζωή μας…

Η όψη της μητέρας μου: Η αμαρτία συνειδητοποιείται από τον άνθρωπο όταν ενοχλεί αυτούς που αγαπάει και κυρίως, αυτούς που τον αγαπάνε! Η αμαρτία ενοχλεί και το Θεό, ωστόσο ο Θεός περιμένει , όπως η μητέρα του τραγουδιού, με αγωνία την επιστροφή του πλανημένου, αγωνία γιατί αγαπά τον καθέναν μας προσωπικά!

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1.     Ο άνθρωπος αποτυγχάνει στη ζωή του να αγαπήσει το Θεό και τον συνάνθρωπο. Αντιθέτως, βλέπει τον εαυτό του να παραδίδεται στα πάθη, τις εξαρτήσεις, τον εγωισμό, με αποτέλεσμα η εσωτερική του κατάσταση να μην του επιτρέπει να αισθάνεται ευτυχισμένος. Ικανοποιεί τις επιθυμίες του ή έχει απωθημένα όταν δεν μπορεί να το κάνει, αλλά διαπιστώνει πως όσο κι αν χρησιμοποιεί την ελευθερία του όπως θέλει, δεν μπορεί να γευθεί την αληθινή χαρά. Μόνο εκτονώνεται, χωρίς να έχει η χαρά του μόνιμη ισχύ στην καρδιά του.

2.    Έρχονται στιγμές που ο άνθρωπος διαπιστώνει τα λάθη του, όπως επίσης και ότι δεν είναι πραγματικά ελεύθερος. Τότε νιώθει τύψεις κι ενοχές, ιδίως όταν διαπιστώνει ότι έχει στενοχωρέσει αυτούς που αληθινά τον αγαπούν. Εκείνες τις στγιμές είναι σπουδαίο ο άνθρωπος να βρει το δρόμο της μετάνοιας, της αλλαγής νου και τρόπου ζωής, της επιστροφής

3.    Η Εκκκλησία έχει ορίσει το μυστήριο της μετάνοιας και εξομολόγησης, όχι απλώς για να τακτοποιήσει ο άνθρωπος τις ενοχές και τις τύψεις του, λαμβάνοντας άφεση αμαρτιών, αλλά για να γευτεί την αγάπη του Θεού και να επιστρέψει στην οικία του Πατέρα Του που είναι η Εκκλησία. Γι’ αυτό ο άνθρωπος εξομολογείται, από την άποψη ότι αναφέρει τα λάθη του, τους προβληματισμούς του, ό,τι τον κάνει να ντρέπεται στον πνευματικό πατέρα, που είναι ο εντεταλμένος από τον Θεό και την Εκκλησία ιατρός της ψυχής, για να αναγνωρίσει ενώπιόν του τα λάθη του και να ταπεινωθεί γλυκά, επιστρέφοντας στην αγάπη του Θεού

4.    Ο πνευματικός δεν απορρίπτει κανέναν. Συζητά με ολους και δεν αλλάζει γνώμη για τον άνθρωπο ό,τι κι αν έχει κάνει. Τον αγαπά ακόμη περισσότερο μετά την εξομολόγηση και του δίνει να κατανοήσει την σημασία της πατρότητας. Δεν είναι ψυχολόγος και ψυχαναλυτής, παρότι συζητά και γνωρίζει τι λένει οι δύο αυτές επιστήμες για την ανθρώπινη ψυχή. Είναι πρωτίστως πατέρας και συμπάσχει με τον αμαρτωλό, καθότι και ο ίδιος εξομολογείται και ο ίδιος έχει αμαρτίες

5.    Πρακτικά σημεία της εξομολόγησης: ποια είναι η αξία της, ποια η σημασία του ρόλου του πνευματικού στη ζωή μας, πώς μπορεί κανείς να εξομολογηθεί;

6.    Τι θέλει ο Θεός από μας; Υπάρχουν αμαρτίες που δεν συγχωρούνται; Αισθανόμαστε τύψεις για τον τρόπο ζωής μας;

Βοηθητικό κείμενο

«Ασχολήθηκες σήμερα με ένα σωρό λεπτομέρειες, ενώ παρέλειψες το κυριότερο πράγμα, δηλαδή δεν ανέφερες τις πιο βαρειές απ’ όλες τις αμαρτίες, γιατί δεν παραδέχθηκες, ούτε έγραψες εις το χαρτί, ότι δεν αγαπάς τον Θεό, ότι μισείς τον πλησίον σου, ότι δεν πιστεύεις εις τον Λόγον του Θεού, και ότι είσαι γεμάτος από υπερηφάνεια και φιλοδοξία, γεγονότα που αποτελούν την τετραπλή μάζα του κακού και τα οποία είναι η αιτία όλων των άλλων αμαρτημάτων μας. Αυτά είναι οι τέσσαρες κυριώτερες ρίζες, από τις οποίες φυτρώνουν όλα τα άλλα αμαρτήματα ειςτα οποία πέφτουμε όλοι»

(Οι Περιπέτειες ενός προσκυνητού, Εκδ. Αστέρος, Αθήνα 1999, σ. 166)

Β’ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΝΟΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΥΣΗΣ

Θέμα 9: Σπουδή στη σύγχυση της εποχής μας

Στοχοθεσία: Α. Να καταλάβουν τα παιδιά ότι η εποχή μας λειτουργεί τελείως αντιφατικά. Από την μια αμφισβητεί κι από την άλλη δεν προτείνει ουσιαστικά τίποτα, μόνο μια αλλοπρόσαλλη σχέση με τον κόσμο και τον άνθρωπο, με βάση τα δικαιώματά μας

Β. Η Εκκλησία προτείνει ως βάση της ζωής μας το «εμείς», το ν’ αφήσουμε πίσω τον εαυτό μας και να σκεφτούμε ότι μόνο με τους άλλους μπορούμε να ζήσουμε

Μοιάζουμε

(Μουσική και Τραγούδι Μιχάλης Χατζηγιάννης, στίχοι Ελεάνα Βραχάλη, από τον δίσκο «Μιχάλης Χατζηγιάννης LIVE»)

Πες μου τι θες δεν κυνηγάω πια σκιές και με τρομάζουν οι αλλαγές

δεν είναι η αγάπη ένα παιχνίδι ασφαλές

Τέτοιες βραδιές μπαίνουμε μέσα σε φωτιές σ’ ένοχες σκέψεις μυστικές

λόγια κουβάρια που τυλίγουν τις καρδιές

Άλλα λέω, άλλα κάνω κι άλλα εννοώ

μια τολμάω να πεθάνω μια σκοτώνω εγώ

Άλλα λες κι εσύ καρδιά μου κι άλλα εννοείς

αν κοιτάξεις  πιο βαθιά μου, μοιάζουμε, θα δεις...

Δύσκολα αφήνεσαι, δίνεις, δε δίνεσαι, ας πλησιάσουμε κι ας μην τρομάζουμε

γίναμε καρδιά μου ίδιοι μες στο ίδιο μας παιχνίδι

μοιάζουμε, πόσο μοιάζουμε...

Τέτοιες βραδιές τι λεν τα βλέφαρά μας πες που ‘ναι γεμάτα αστραπές

δεν έχει η αγάπη μόνο όψεις τρυφερές

Εγωισμοί, δειλές κι αμήχανες σκηνές, δικές μας άμυνες σκληρές

δεν είναι η αγάπη ένα παιχνίδι ασφαλές 

Άλλα λέω, άλλα κάνω κι άλλα εννοώ

μια τολμάω να πεθάνω μια σκοτώνω εγώ

Άλλα λες κι εσύ καρδιά μου κι άλλα εννοείς

αν κοιτάξεις  πιο βαθιά μου, μοιάζουμε, θα δεις...

Ερμηνευτικά Σχόλια

Δεν κυνηγάω πια σκιές: το τραγούδι μιλά για τη σύγχυση που ζούμε οι νέοι άνθρωποι σήμερα, αλλά και ο κόσμος μας, καθώς δεν μας είναι εύκολο να διακρίνουμε ποιες είναι οι βασικές αξίες που ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας προβάλλει. Αυτή η σύγχυση έχει περάσει έντονα και στις σχέσεις μας με τους άλλους, με αποτέλεσμα ούτε εμείς να ξέρουμε τι θέλουμε από αυτούς ούτε οι άλλοι από μας. Βασικό στοιχείο η αναζήτηση της σταθερότητας στη ζωή μας. Ακόμα κι αν δεν περνάμε καλά είτε στη σχολική τάξη είτε στην κατεύθυνση που διαλέγουμε είτε στην σχολή που περάσαμε είτε στη σχέση, την παρέα, τη φιλία, οι αλλαγές μας τρομάζουν. Και ξέρουμε ότι ούτε η αγάπη είναι ένα ασφαλές παιχνίδι, γιατί έχουμε να πάρουμε και να δώσουμε, και το δόσιμο μας φοβίζει, είτε γιατί πρέπει να δούμε κατά πρόσωπο τον χαρακτήρα μας είτε γιατί αισθανόμαστε ότι δεν έχουμε να δώσουμε και πολλά. Επομένως, αγκιστρωνόμαστε στους άλλου και περιμένουμε να πάρουμε τα ψίχουλα  που μας δίνουν ή μένουμε προσωρινά ευχαριστημένοι που μας δίνουν την εξωτερική εμφάνιση, την προσοχή, την απόλαυση

Άλλα λέω, άλλα κάνω κι άλλα εννοώ: ένας στίχος που αποτυπώνει κατά τον καλύτερο τρόπο την κατάσταση των περισσότερων από μας. Άλλα λέμε, άλλες είναι οι πράξεις μας και άλλα θα θέλαμε να δείξουμε στους άλλους. Η σύγχυση είναι πρωτίστως εσωτερική, στον εαυτό μας, στον μέσα κόσμο μας κι αυτό γιατί δεν διαθέτουμε ταυτότητα ούτε μας λένε ότι χρειάζεται να αποκτήσουμε

Μια τολμάω να πεθάνω μια σκοτώνω εγώ: η σύγχυσή μας  έχει ως αποτέλεσμα να πεθαίνουμε ή να σκοτώνουμε, να εγκαταλείπουμε τον εαυτό μας στη σχέση, στην αγάπη, στους δρόμους της ζωής ή και να είμαστε σκληροί, να σκοτώνουμε τα αισθήματα των άλλων, προκειμένου να επιβιώσουμε ή να περάσουμε καλά εμείς

Άλλα λες κι εσύ καρδιά μου...μοιάζουμε: το πρόβλημα δεν είναι μόνο δικό μας, είναι όλων. Γι’ αυτό μοιάζουμε ως παιδιά του σύγχρονου πολιτισμού

Εγωισμοί, δειλές κι αμήχανες σκιές, δικές μας άμυνες σκληρές: η μόνη αντίδραση στην σύγχυσή μας οι εγωισμοί μας, οι σκιές που υπάρχουν στην ύπαρξή μας, αυτό που θα θέλαμε κι αυτό που δεν έχουμε, η άμυνά μας όταν ο άλλος μας αγαπάει και θέλει να μας δώσει μηνύματα, ελπίδα, τον εαυτό του. Φοβόμαστε να μας αγαπήσουν για να μην πληγωθούμε ή για να μην αναγκαστούμε να αποκαλύψουμε τον εαυτό μας, δηλαδή να δούμε ότι δεν είμαστε τέλειοι

Συμπεράσματα-Ερωτήσεις

1. Ο πολιτισμός μας στηρίζεται στη σύγχυση. Χωρίς να το καταλαβαίνουμε μας περνάει αντιφατικές και αλληλοσυγκρουόμενες αξίες. Παράδειγμα, η ανάγκη για αγάπη, μοίρασμα, κοινή ζωή που την εντοπίζει όμως μόνο στην απόλαυση, στην προσωρινότητα, στην αποφυγή ανάληψης πολλών ευθυνών με την αίσθηση ότι δεν είμαστε έτοιμοι, άρα, φόβος απέναντι στη ζωή και όχι ρίσκο αγάπης.  Αξία έχει να μπορείς να καταναλώνεις, από προϊόντα, διακοπές, διασκέδαση, μέχρι ανθρώπους. Τα πάντα είναι αναλώσιμα. Όταν όμως δεν βρίσκεις χαρά κι ευτυχία σ’ αυτά η λύση δεν είναι να δεις τα δικά σου λάθη, αλλά για όλα φταίνε οι άλλοι. Τα πάντα, ακόμη, στη ζωή μετριούνται με το χρήμα, το συμφέρον και την ιδιοτέλεια. Ακόμη και η πίστη στο Θεό και τις θρησκείες. Πιστεύω, γιατί με κάνει να αισθάνομαι καλύτερα και μόνο όταν αισθάνομαι καλύτερα

2. Κέντρο του κόσμου είναι το εγώ μας. Λύση όμως δεν υπάρχει στο πρόβλημα, γιατί συνήθως η μοναξιά μας περιμένει, όταν κοιτάμε μόνο τον εαυτό μας. Το πρόβλημα είναι ότι μας φαίνεται δύσκολο να ξεπεράσουμε τον εγωισμό μας, τις σκιές μας, τις σκληρές μας άμυνες. Μοιάζουμε όλοι

3. Η Εκκλησία προτείνει ως λύση το «εμείς». Το να βρούμε τον εαυτό μας στη σχέση μας με το Χριστό, αλλά και με τους άλλους. Μέσα από τις σχέσεις ανακαλύπτουμε κατ’ αρχάς ποιοι είμαστε. Και τότε, αντί να μελαγχολήσουμε ή να τα φορτώσουμε στους άλλους για να επιβιώσουμε, καλούμαστε με γενναιότητα να  κάνουμε μερικά βήματα. Να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας, τις ελλείψεις του χαρακτήρα μας και να προχωρήσουμε σε μετάνοια κι αγώνα για περισσότερη αγάπη

4. Την ταυτότητά μας θα τη βρούμε όταν σκεφτούμε όχι μόνο τι θα μας κάνει ευτυχισμένους σε σχέση με τον εαυτό μας, αλλά, κυρίως, όταν καταλάβουμε τι είναι οι άλλοι για μας

5. Πώς σχολιάζετε την άποψη ότι το «ποιοι είμαστε φαίνεται μέσα από τις σχέσεις μας»;

6. Προσπαθούμε να έχουμε ολοκληρωμένη άποψη για την κριτική μας έναντι του κόσμου, της κοινωνίας, της Εκκλησίας ή βολευόμαστε απορρίπτοντας και χωρίς να έχουμε συγκεκριμένες προτάσεις που να μας κάνουν να παλεύουμε μέσα και όχι απ’ έξω;

7. Πόσο θα άξιζε να είμαστε υπεύθυνοι όχι μόνο για τον εαυτό μας, αλλά και για όσους σχετίζονται μαζί μας;

 

Θέμα 10: Η φυγή δεν είναι λύση ή μήπως είναι;

Στοχοθεσία: Α. Να σπουδάσουμε τι βρίσκουν τα παιδιά στην λατρεία της μηχανής, του αυτοκινήτου, της συνεχούς βόλτας, της εξόδου από την αγχωτική καθημερινότητα

Β. Να μιλήσουμε στα παιδιά για την πρόταση της Εκκλησίας να παλεύουν τα προβλήματά τους με υπευθυνότητα και να χαίρονται ό,τι τους δίνεται από το Θεό και την εποχή μας, χωρίς να τα θεοποιούν

Το Διθέσιο

(Μουσική Ν. Αντύπας, στίχοι Λ. Νικολακοπούλου, τραγούδι Άλκηστις Πρωτοψάλτη, από τον δίσκο Σαν ηφαίστειο που ξυπνά)

Ακριβό μου διθέσιο, καλό μου αμάξι

που περνάς απ’  τα’ απαίσιο ξυστά

Κινητήρα και πλαίσιο στα  ‘χω πειράξει

Για να τη βγεις πιο μπροστά

Τη στιγμή που σ’  αγόραζα για να τριπάρω,

το κενό μου εξαγόραζα δειλά

Την καρδούλα που χώριζα ίσως να πάρω

σ’  άλλη ζωή, πιο καλά

Μην με πας απ’  το σπίτι, τ’ ακούς, στο Θεό να με πας

Μυρωδιά καταλύτη, εσύ μοναχά μ’  αγαπάς

Α ρε χρόνε  αλήτη π’ ανθρώπους κι αγάπες σκορπάς

Μη με φέρνετε σπίτι – τ’  ακούς Κάπου αλλού να με πας

Στον λευκό σου αερόσακο θα ξαγρυπνήσω

μ’ αφημένο το πρόσωπο σκοπιά

Σ’  ένα πάρκινγκ απρόσωπο θ’  αποφασίσω

 ποιον εαυτό θα ‘χω πια.

Θα γυαλίζουν οι ζάντες σου με το φεγγάρι

Δοκιμή στις αβάντες σου μικρό

Το μηδέν στο διακόσια μας  ποιος θα το πάρει

 μ’  όλη τη γη στο φτερό;

Μην με πας απ’ το σπίτι…

Ερμηνευτικά σχόλια

Ακριβό μου διθέσιο: ένα πολύ δυνατό τραγούδι, το οποίο μας βοηθά να προβληματιστούμε πάνω στο αίσθημα της φυγής από την πραγματικότητα, που είναι σήμα κατατεθέν της εποχής μας, ιδίως για τους νέους ανθρώπους. Αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες, Φόρμουλα 1, τηλεοπτικές διαφημίσεις, εφημερίδες, περιοδικά, μιλούν για τα τροχοφόρα που αποτελούν προέκταση του εαυτού μας. Ιδίως γι’ αυτούς που έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν ακριβά μοντέλα, τα τροχοφόρα αποτελούν τον ίδιο τον εαυτό τους. Αλλά κι όσοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα για τέτοιες αγορές, δεν παύουν να ονειρεύονται τέτοιες επιδείξεις

Καλό μου αμάξι: το αμάξι αυτό είναι γεμάτο από όλα τα αξεσουάρ που το κάνουν πλούσιο, γρήγορο, κατάλληλο για όποια επίδειξη, μοντέρνο, με τον αερόσακο, τον καταλύτη, τις ζάντες του, με δυνατό κινητήρα, διθέσιο, έχει τα πάντα που το κάνουν κάτι ξεχωριστό, πειραγμένο για να τρέχει πιο πολύ

Το κενό μου εξαγόραζα δειλά: Το αμάξι ταυτίζεται με όσα έχουμε, ο άνθρωπος σήμερα είναι ό,τι έχει, ό,τι φορά, ό,τι φαίνεται, ακόμα και στις ανθρώπινες σχέσεις, ακόμα και στην αγάπη. Κι επειδή αυτό δεν φέρνει ευτυχία, ο άνθρωπος εξαγοράζει το κενό του με ό,τι φαίνεται, με την επίδειξη, το τρέξιμο, την φυγή τελικά, χωρίς και πάλι να βρίσκει λύση

Μυρωδιά καταλύτη εσύ μοναχά μ’ αγαπάς: Παρά τα όσα έχουμε, τελικά ζούμε την απόλυτη μοναξιά. Το αμάξι μας αγαπά γιατί δεν έχει αισθήματα, δεν μπορεί να μας πληγώσει, δεν το φοβόμαστε και δεν μας φοβάται. Γι’ αυτό οι άνθρωποι αγαπούν σήμερα τα αυτοκίνητα, τα μηχανάκια, τους θορύβους, τις εξατμίσεις, τους υπολογιστές, ακριβώς γιατί τίποτε απ’ αυτά δεν τους πληγώνουν. Ακόμα και στις καφετέριες, οι νέοι πηγαίνουν για να κάνουν παρέα μέσα στους ήχους της μουσικής, συζητούν χωρίς νόημα αλλά με πολύ κουτσομπολιό, για να μην ακούν το κενό που πολλές φορές νιώθουνε

Ποιον εαυτό θα ‘χω πια: αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα για τους νέους. Ποιος είναι τελικά ο εαυτός τους, τι θέλουν από τους άλλους, τι μπορούν να προσφέρουν στην κοινωνία. Γιατί κάνουν καταλήψεις ή αδιαφορούν για το σχολείο, για τη ζωή, γιατί ενώ δεν μπορούν εύκολα να κουβεντιάσουν τους αρέσει ν’  ακούν; Ίσως γιατί δεν έχουν αποφασίσει ποιον εαυτό θα ’χουν πια και δεν παίρνουν τη ζωή στα χέρια τους. Αντίθετα, καθημερινά αναλώνονται σε μικροκαβγάδες και μικροενασχολήσεις χωρίς ουσία. Η ταχύτητα και η φυγή αποτελούν προσπεράσεις του κομβικού ερωτήματος της προσωπικής ταυτότητας

Α ρε χρόνε αλήτη που ανθρώπους κι αγάπες σκορπάς: Πολλές φορές νιώθουμε αδύναμοι μπροστά στο χρόνο που περνά και μας κάνει να συνειδητοποιούμε ότι οι άνθρωποι με τους οποίους σχετιζόμαστε και οι αγάπες που νομίζουμε ότι ζούμε δεν χαρακτηρίζονται από γνησιότητα, θυσία, ωριμότητα  συνειδητοποιούμε  ο άλλος τι είναι και τότε τρομάζουμε μπροστά του, τον απορρίπτουμε και πάμε γι’  άλλες πολιτείες. Τι γίνεται όμως όταν τρομάξουμε με τον εαυτό μας;

Στο Θεό να με πας: Στην Εκκλησία διασώζεται η γνησιότητα των ανθρώπινων σχέσεων που συνίσταται στην ανοχή στις αδυναμίες του άλλου, που δίνει προτεραιότητα όχι στο «έχειν», αλλά στο «είναι». Ο άνθρωπος της Εκκλησίας δεν μπορεί να είναι κλεισμένος στον εαυτό του, αλλά ψάχνει να βρει το Θεό στο πρόσωπο του Άλλου, με λογική και ωριμότητα, ανοχή και διάθεση προσφοράς. «Μονάχα όσα έδωσες, αυτά για πάντα είναι δικά σου», λέει ένα άλλο τραγούδι. Ο άνθρωπος δεν διαλέγει τότε την φυγή με τα τροχοφόρα ως επιστροφή στον ουρανό δια του θανάτου, αλλά επιστρέφει ολόκληρος, ως ψυχοσωματική ύπαρξη στον αληθινό Θεό, κατανοώντας ότι μόνο Εκείνος τον αγαπά. Γιατί αν δεν αγαπήσεις το Θεό, δεν μπορείς να αγαπήσεις τον συνάνθρωπο ούτε τον εαυτό σου. Και όλη αυτή η αγάπη βιώνεται δια της επιστροφής στην Εκκλησία

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1.  Μια μηχανή κι ένα αυτοκίνητο, εκτός από μέσα εξυπηρέτησης για το σχολείο, το πανεπιστήμιο, τη δουλειά, είναι και μέσα που μας κάνουν να εξαγοράζομε τα κενά μας. Τα τροχοφόρα εμπνέουν τους νέους, χωρίς να το καταλαβαίνουν, γιατί τους δίνουν την αίσθηση της ταχύτητας, της φυγής, της απομάκρυνσης από το το άγχος της ζωής

2. Παράλληλα, η μηχανή, το αυτοκίνητο, ο υπολογιστής,τα καλά ρούχα, η διασκέδαση που μπορούμε να εξαγοράσουμε, μας κάνουν να αισθανόμαστε κάποιοι, να βρίσκουμε ένα πρόσωπο, να έχουμε ταυτότητα. Σημασία άλλωστε σήμερα έχει «ό,τι έχεις», όχι «ό,τι είσαι». Γι’ αυτό εντυπωσιάζουμε τους άλλους, γι’ αυτό έχουμε επιτυχίες στις σχέσεις μας μαζί τους, γι’ αυτό γινόμαστε αποδεκτοί. Μας προσέχουν και αισθανόμαστε ότι μπορούν να μας αγαπήσουν

3. Το πιο δύσκολο είναι να υποτάξουμε το χρόνο, που σκορπά ανθρώπους κι αγάπες.  Εκεί, στο χωρισμό, στην αίσθηση της ματαιότητας, στην προδοσία και την εγκατάλειψη το μέσο επίδειξης και ταυτότητας είναι αυτό μόνο που μας αγαπά, γιατί είναι ακίνδυνο. Αν μας πάει στο Θεό, δηλαδή μπορέσουμε δια της φυγής να ξεπεράσουμε την ψευτιά στην οποία ζούμε, θα ήταν σπουδαίο. Αυτό σημαίνει ότι μέσα από τη φυγή θα ψάξουμε τον εαυτό μας

4. Η Εκκλησία μιλά για την αγάπη στο Θεό και τον συνάνθρωπο, που ανοίγει δρόμους για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε. Όταν δεν κρατάς για τον εαυτό σου αυτό που έχεις (άλλωστε ο Θεός ή σου το έδωσε ή επέτρεψε να το έχεις), τότε αρχίζεις να βρίσκεις το πραγματικό σου πρόσωπο. Όταν μοιράζεσαι τη ζωή σου, τα αισθήματά σου, τις ιδέες σου, τα όνειρά σου, ακόμη και τις αμαρτίες σου, τότε σπάει η μοναξιά σου.

5. Η φυγή μπορεί να είναι προσωρινή λύση, αν δεν συνοδεύεται από μοίρασμα της ζωής. Μπορεί όμως να γίνει αφορμή για δημιουργία, αν συνοδεύεται από ησυχία, προβληματισμό, σκύψιμο στον εαυτό μας. Γι’ αυτό και οι όποιες διακοπές, εκδρομές, βόλτες είναι σπουδαίο να έχουν και λίγη συζήτηση για τη ζωή μας

6.  Στην αναζήτηση του εαυτού μας βοηθά η καλή μουσική, η μελέτη και πρωτίστως, η προσευχή

7. Στην εφηβεία που βρισκόμαστε ποιες είναι οι προτεραιότητές μας, ποιοι είναι οι στόχοι μας;

8. Σε ποια βάση κινείται ο κόσμος μας, ο πολιτισμός μας, η κοινωνία μας; Μας ενδιαφέρει ο άλλος ή είμαστε ευχαριστημένοι με το να περνάμε εμείς καλά;

9. Η όποια φυγή μαρτυρεί δίψα γι’ αγάπη και ζωή. Αξίζει να το ψάξουμε στο άγχος του διαβάσματος και στην καθοδήγηση της ζωής από τα ΜΜΕ;

Βοηθητικό κείμενο

«Έλεγε ο αββάς Πέτρος για τον αββά Μακάριο: Πήγε κάποτε σε έναν αναχωρητή και τον βρήκε άρρωστο. Τον ρώτησε τι θα προτιμούσε να του φέρει να φάει, γιατί τίποτε δεν υπήρχε στο κελλί. Κι όταν του είπε «παστέλι», δεν δίστασε ο καρτερόψυχος εκείνος άνδρας να πάει ως την Αλεξάνδρεια και να το φέρει στον ανήμπορο αδελφό. Και το θαυμαστό: δεν το έμαθε κανείς το γεγονός αυτό».

(Ησυχαστήριον «Το Γενέσιον της Θεοτόκου», Μέγα Γεροντικό, τόμος Δ’, σελ. 251)

Θέμα 11: Η αναζήτηση νοήματος στη ζωή μας

Στοχοθεσία: Α. Κριτική του σύγχρονου life-style και ένα μήνυμα ότι ο άνθρωπος έχει δίψα και για κάτι άλλο στη ζωή του

Β. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο δικαιώματα, απολαύσεις, διασκέδαση, χρήμα, αλλά έχει και μέσα εαυτό

Δίψα

(Μουσική, Στίχοι, Τραγούδι Νίκος Πορτοκάλογλου από τον δίσκο του Δίψα)

Δεν είν’ η Κίρκη, η μάγισσα, του σεξ η θεά,

η Καλυψώ, η Ναυσικά με του μπαμπά τα λεφτά

Δεν είν’ η θάλασσα, ο ήλιος, τα χαμένα νησιά

Δεν είναι τίποτα απ’ όλα κι είναι όλα αυτά...

Είν’ η κρυφή σου, η ατέλειωτη δίψα,

είν’ η δίψα που σε κρατά ζωντανό

Είν’ η κρυφή σου, η ατέλειωτη δίψα,

είν’ η δίψα για καθαρό ουρανό

Δεν είν’ οι φίλοι, ξενύχτια, τσιγάρα, ποτά

οι μουσικές, οι μουσικές γύρω απ’ την ίδια φωτιά

Παλιά σου όνειρα, ταξίδια με καινούρια πανιά

Δεν είναι τίποτα απ’ όλα κι είναι όλα αυτά...

Είν’ η κρυφή σου, η ατέλειωτη δίψα...

Παλιές σου νίκες και ήττες και λάθη σωστά

Η ξενιτιά, η ξενιτιά του γυρισμού η χαρά

κι αυτός ο Κάποιος που σου γνέφει απ’ το λιμάνι μακριά

Δεν είναι τίποτα απ’ όλα κι είναι όλα αυτά...

Είν’ η κρυφή σου, η ατέλειωτη δίψα...

Για ουρανό που χρώματα αλλάζει

 και σαν ποτάμι μοιάζει, σα νερό

Σαν το νερό που σκύβεις και το πίνεις

μα τη φωτιά δε σβήνεις,

δεν σβήνεις τον καημό για ουρανό...

 Είν’ η κρυφή σου, η ατέλειωτη δίψα...

Ερμηνευτικά σχόλια

Δίψα: Ένα δυνατό τραγούδι που μιλά για τον κόσμο και την εποχή μας, τα όνειρα που δεν είναι πάντοτε δικά μας, μέσα από την Οδύσσεια του Ομήρου. Νέοι και μεγαλύτεροι κάνουμε το ταξίδι της ζωής ψάχνοντας την Ιθάκη μας. Μόνο που αυτή είναι η σχέση μας με τον ουρανό.

Κίρκη, Καλυψώ, Ναυσικά: Τρία μυθικά πρόσωπα από την Οδύσσεια του Ομήρου. Αποτελούν τρία σύμβολα της εποχής μας. Η Κίρκη θα μπορούσε να συμβολίζει την τηλεόραση και το σύγχρονο life-style που μαγεύουν τα νέα παιδιά, αλλά και όλους, και μας μεταμορφώνει από ανθρώπους (δηλαδή όντα που επικοινωνούν με το συνάνθρωπό τους, τις παρέες τους, τη ζωή, το Θεό) σε γουρούνια (δηλαδή υπάρξεις που ασχολούνται μόνο με τις απολαύσεις, την ευκολία, την προχειρότητα). Η Καλυψώ συμβολίζει τους δρόμους που παίρνουμε στη ζωή μας χωρίς να τους διαλέγουμε (τον συμβιβασμό, το ψεύτικο που νομίζουμε αληθινό, το επάγγελμα που διαλέγουμε μόνο για να βγάλουμε χρήματα ή να καταξιωθούμε κοινωνικά χωρίς να το επιθυμούμε πραγματικά), και μας κρατούν καθηλωμένους, μας κάνουν να ξεχνούμε ποιος είναι ο σκοπός και το όνειρο στη ζωή που δίνει αλήθεια (όπως η Καλυψώ κράτησε τον Οδυσσέα για πολλά χρόνια καθηλωμένο στο μυθικό νησί της Ωγυγίας). Η Ναυσικά συμβολίζει τον τρόπο ζωής ο οποίος στηρίζεται στη γνώμη των άλλων, στα λεφτά του μπαμπά, όταν δεν αναπτύσσουμε την δική μας προσωπικότητα, αλλά καθοδηγούμαστε από το κύμα της εποχής και το περιβάλλον μας.

Η θάλασσα, ο ήλιος, τα χαμένα νησιά:  ό,τι είναι όμορφο για τους πολλούς, αυτός ο τρόπος ζωής που δεν μας αφήνει να διαλέξουμε τι είναι όμορφο για μας.

Δεν είναι τίποτα απ’ όλα κι είναι όλα αυτά: τα πάντα αξίζουν και τίποτα δεν αξίζει. Ένα παραδοξολόγημα. Αξίζουν τα πάντα γιατί είμαστε άνθρωποι που ζούμε μέσα στον κόσμο. Δεν αξίζει τίποτα απ’ αυτά όταν δεν είναι επιλογή μας. Αλλά και πάλι δεν αξίζουν γιατί αλλού είναι το σημαντικό.

Είν’ η κρυφή σου η ατέλειωτη δίψα: η δίψα για τον ουρανό, για το Θεό, το ανώτερο, το ξεχωριστό, για την αληθινή μας πατρίδα, η δίψα για την αγάπη, τις αξίες, την ομορφιά, η δίψα για την γνήσια κοινωνία με το Θεό και τον συνάνθρωπο, όπου ο καθένας μας θα είναι ο εαυτός του, θα παίρνει αλλά και θα δίνει, θα δίνει ακόμη κι αν δεν παίρνει, η αναζήτηση της Ιθάκης που δίνει νόημα στη ζωή μας και κάνει το ταξίδι στον κόσμο ουσιαστικό. Άρα, τώρα που είμαστε έφηβοι, χρειάζεται να ψάξουμε να βρούμε την ταυτότητά μας, τον εαυτό μας, τι θέλουμε από τη ζωή μας, ακούγοντας τους άλλους και την πραγματικότητα, αλλά και κάνοντας τις δικές μας επιλογές.

Φίλοι, ξενύχτια, τσιγάρα, ποτά, μουσικές, φωτιά, παλιά όνειρα, ταξίδια με καινούρια πανιά, παλιές σου νίκες και ήττες και λάθη σωστά: Ό,τι κάνει τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστό, τα πάθη του, τα λάθη του, τα μικρά του και μεγάλα ενδιαφέροντα, τα όνειρά του. Ο άνθρωπος που ζει με το πνεύμα του κόσμου στέκεται σ’ αυτά και θεωρεί ότι μέχρις εκεί έχει νόημα η ζωή του. Ο άνθρωπος που πιστεύει στο Θεό κάνει ένα βήμα παραπέρα. Όλα τα βάζει στην προοπτική της σχέσης με το Θεό. Πιστεύει, αγωνίζεται, αγαπά κι αυτή η σχέση του δίνει νόημα.

Η ξενιτιά: Η Εκκλησία λέει ότι ο χριστιανός ζει στον κόσμο αλλά είναι ξένος από το πνεύμα του κόσμου. Ντύνεται όπως οι άλλοι, εργάζεται, κάνει οικογένεια, χαίρεται και λυπάται με τις χαρές και τις λύπες της ζωής, αλλά ταυτόχρονα ξεχωρίζει, γιατί πιστεύει και η πίστη τον μεταμορφώνει.

Ο Κάποιος που σου γνέφει: Στον Οδυσσέα ήταν η Πηνελόπη. Σε μας είναι ο Χριστός που στέκεται φίλος, αδελφός και αγαπημένος και μας γνέφει στις χαρές και τις λύπες μας να στραφούμε κοντά Του και να είμαστε βέβαιοι ότι μας αγαπά και ότι μας σκέφτεται και μας φροντίζει.

Για ουρανό, σαν το νερό που σκύβεις και το πίνεις μα τη φωτιά δε σβήνεις: μπορείς να ξεγελάσεις τη δίψα σου για τον ουρανό, αλλά δεν θα μπορέσεις να τη σβήσεις ό,τι κι αν πιεις, με τα υποκατάστατα τη Κίρκης, της Καλυψώς, της Ναυσικάς. Την δίψα για τον ουρανό, για το Θεό, για κάτι ανώτερο, γιατί αυτή είναι δώρο του Θεού και καημός στην κάθε ανθρώπινη ύπαρξη.

 

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις

1. Μέσα στην εφηβεία θα ήταν σπουδαίο να καταλάβουμε ότι τα πρότυπα ζωής που η τηλεόραση και τα reality, το σταρ-σύστεμ και ό,τι μας προβάλλεται ως σπουδαίο, δεν μπορούνε να σβήσουνε τη δίψα του ανθρώπου για το Θεό, την αγάπη, τη γνήσια κοινωνία.

2. Χρειάζεται να έχουμε στόχους στη ζωή μας, να ψάξουμε κάτι άλλο, να βρούμε τον αληθινό εαυτό μας, να μπορούμε να δίνουμε και να μη θέλουμε μόνο να παίρνουμε και να μην ξεχνούμε αυτό που είναι σημαντικό: ότι είμαστε πλασμένοι για τον ουρανό!

3. Η Εκκλησία δεν μας θέλει εκτός τόπου και χρόνου, να ζούμε σε μιαν άλλη κοινωνία. Μας θέλει να αγωνιζόμαστε, να κρίνουμε, να προσπαθούμε να είμαστε ελεύθεροι στις επιλογές μας, πάνω απ’ όλα να παλεύουμε να γίνουμε πρόσωπα, με όνειρα, ελπίδες, στόχους και όρεξη για ζωή. Να μην ξεχνάμε όμως ότι στην ύπαρξη του ανθρώπου υπάρχει βαθιά ριζωμένη η δίψα για το Θεό, για τον ουρανό, η επιθυμία για σχέση μαζί Του. Κι αυτή η σχέση πετυχαίνεται με την αναζήτηση του Χριστού στη ζωή μας. ΝΑΙ στη γνώση, την παιδεία, την πρόοδο, ΝΑΙ στην προτεραιότητα του Θεού, γιατί Αυτός μας γνέφει, Αυτός είναι η Ζωή και Αυτός μας δίνει ζωή!

4. Όταν η Εκκλησία μας λέει ότι ο άνθρωπος είναι πλασμένος «κατ’ εικόνα του Θεού και ομοίωση», τι θέλει να μας πει για τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου;

5. Τι είδους «ταξίδια» καλούμαστε να κάνουμε στη ζωή μας; Πόσες «Ιθάκες» φτιάχνουμε και πόσες αληθινά μας περιμένουν;

 

 

Θέμα 12: Η πρόταση ζωής της Εκκλησίας στο νέο

Στοχοθεσία: Α. Η Εκκλησία δεν λέει όχι στη χαρά, την αγάπη και τη ζωή, αλλά συνδέει τα πάντα με το Χριστό, για να τους δώσει την γνησιότητα που αλλιώς τους λείπει

Β. Το κοσμικό πνεύμα κατηγορεί την Εκκλησία ότι θέλει τον νέο με «όχι» και «απαγορεύσεις», εκτός της ζωής και της πραγματικότητας. Η Εκκλησία θέλει τον νέο ζωντανό άνθρωπο, προσωπικότητα, που να μπορεί να αντισταθεί και να κάνει τις δικές του επιλογές, χωρίς να αρνείται να συζητήσει με την εποχή του

Για σένα

(Στίχοι Ελεάνα Βραχάλη, μουσική και τραγούδι Μιχάλης Χατζηγιάννης, από τον δίσκο Ακατάλληλη Σκηνή)

Κι αν γίναν πολλά, εγώ έχω κι άλλη αντοχή

κι αν είδα πολλά, βλέπω και άλλη μια αρχή

αν, όπως κι αν ζεις, κάτι σου λείπει απ’ τη ζωή

κάτι σε κουράζει πολύ

κι ίσως στο βάθος σ’ εξαντλεί

εγώ το έχω φανταστεί...

Άσε με λοιπόν να δούμε αν μπορώ τη διάθεσή σου να φτιάξω

για το λόγο αυτό για σένα τραγουδώ όσα δεν μπορώ να φωνάξω

Μ’ ένα τρυφερό τραγούδι σαν κι αυτό τη διάθεσή σου ν’ αλλάξω.

Ν’ ανεβείς ψηλά, να γελάς συχνά.

Να τολμάς ξανά, να ζεις...

Κι αν όπως κι εσύ, δεν ξέρω πώς να αισθανθώ

κι αν ψάχνω να βρω, πώς να χαρείς για να χαρώ

κι αν θέλω να δεις τον ουρανό που βλέπω εγώ

πρέπει να σου πω σ’ αγαπώ

κι είναι η αγάπη μου βουνό

κρυμμένη μέσα μου καιρό

 Άσε με λοιπόν να δούμε αν μπορώ τη διάθεσή σου να φτιάξω

για το λόγο αυτό για σένα τραγουδώ όσα δεν μπορώ να φωνάξω

Μ’ ένα τρυφερό τραγούδι σαν κι αυτό τη διάθεσή σου ν’ αλλάξω.

Ν’ ανεβείς ψηλά, να γελάς συχνά.

Να τολμάς ξανά, να ζεις...

Ερμηνευτικά σχόλια

Κι αν γίναν πολλά: είναι ένα από τα πιο αισιόδοξα και ζεστά νεανικά τραγούδια που έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι μνημείο καλλιτεχνικής έκφρασης, ούτε μεγάλο τραγούδι, αλλά γίνεται πραγματικά διασκεδαστική τέχνη, γιατί χωρίς να μιλάει με τον συνηθισμένο τρόπο για το αιώνιο θέμα των σύγχρονων τραγουδιών (που είναι ο έρωτας), σου δημιουργεί μια χαρούμενη διάθεση και προτείνει αυτό που είναι η τέχνη και η ζωή: αφορμή για ένα συνεχές νέο ξεκίνημα.

Αντοχή- αρχή- κάτι σου λείπει απ’ τη ζωή- εγώ το έχω φανταστεί: Οι εμπειρίες της ζωής μας περιλαμβάνουν και την αποτυχία είτε στις σχέσεις είτε στα μαθήματά μας είτε στα όνειρά μας. Συνήθως αυτό που μας λείπει από  τη ζωή μας είναι κάποιος να ασχοληθεί μαζί μας, να μας αγαπήσει και να τον αγαπήσουμε, κι αυτό ξεκινά από την εφηβική μας ηλικία. Είτε γιατί οι γονείς μας δεν μας καταλαβαίνουν είτε γιατί οι φίλοι μας μάς σπρώχνουν, αναζητούμε κάποιον να δημιουργήσει μια σχέση μαζί μας. Το πιο φυσικό βέβαια είναι η αποτυχία, διότι η ανωριμότητα της ηλικίας δεν επιτρέπει να μπούνε σωστά κριτήρια ούτε από την μία ούτε από την άλλη πλευρά. Αυτό που χρειάζεται είναι πάντως η διάθεση για μια νέα αρχή. Η Εκκλησία μας το λέει «βαλείν αρχήν μετανοίας», δηλαδή κάθε στιγμή να ξεκινάμε από την αρχή  να αλλάζουμε μυαλό!

Για σένα τραγουδώ όσα δεν μπορώ να φωνάξω: η φωνή ενός ερωτευμένου ανθρώπου, η φωνή αυτού που δεν θέλει να κρατήσει την αλήθεια, την διάθεση για ζωή, την αγάπη μόνο για τον εαυτό του εκδηλώνεται με το τραγούδι. Να ένας ωραίος σκοπός για την αληθινή τέχνη!

Τη διάθεσή σου ν’ αλλάξω: είναι σπουδαίο τώρα που είμαστε έφηβοι, αλλά και κάθε στιγμή της ζωής μας να θέλουμε να αλλάξουμε τη διάθεση των άλλων, να τους βοηθούμε να βρίσκουν χαρά, να τους στηρίζουμε στη λύπη τους, να κάνουμε πράξη αυτό που ο Απόστολος Παύλος λέει για τους χριστιανούς: «να χαιρόμαστε μ’ αυτούς που χαίρονται και να λυπόμαστε μ’ αυτούς που λυπούνται».

Ν’ ανεβείς ψηλά, να γελάς συχνά, να τολμάς ξανά, να ζεις: τέσσερα πολύ όμορφα μηνύματα. Ν’ ανεβείς ψηλά, δηλαδή να μην στέκεσαι στο ψεύτικο, το συνηθισμένο, το πρόσκαιρο, το χωμάτινο, αλλά να ψάχνεις το όμορφο, το ουράνιο, το αιώνιο, το ξεχωριστό. Είμαστε ξεχωριστές προσωπικότητες, είτε έχουμε μεγάλα χαρίσματα είτε όχι και πρέπει να κοιτάμε ψηλά. Να γελάς συχνά, να μην το βάζεις κάτω, να θέλεις τη χαρά στη ζωή σου και να διώχνεις τη μιζέρια (η χαρά είναι καρπός του Αγίου Πνεύματος). Να τολμάς ξανά, να μη στέκεσαι στις αποτυχίες σου, να μη βολεύεσαι, να μη συμβιβάζεσαι με την ήττα σου, αλλά να παλεύεις για να πετύχεις, να ρισκάρεις, να ζεις με έναν άλλο αέρα στη ζωή σου. Να ζεις, δηλαδή να χαίρεσαι τη ζωή σου, να μην κολλάς στο τσιγάρο, στα ναρκωτικά, στο ψέμα, στην αποτυχία, στην τηλεόραση, αλλά να ψάχνεις τη ζωή!

Πώς να χαρείς για να χαρώ κι αν θέλω να δεις τον ουρανό που βλέπω εγώ: Καλά όλα όσα λέμε, αλλά πώς να γίνουν πράξη; Πάντως, δεν μπορούν να γίνουν με το κλείσιμο στον εαυτό μας, αλλά με το να ανοιχτούμε στον άλλον με κριτήριο την αγάπη

Πρέπει να σου πω σ’ αγαπώ κι είναι η αγάπη μου βουνό κρυμμένη μέσα μου καιρό: γιατί η αγάπη που ισοδυναμεί με την ανοχή στον άλλο, την υπομονή, την προσφορά, το δόσιμο, είναι αυτή που μας βοηθά να πετύχουμε τα τέσσερα σημεία. Ακόμα κι αν  είναι η αγάπη κρυμμένη μέσα μας, αξίζει να την ανακαλύψουμε και να την κάνουμε στόχο ζωής!

Συμπεράσματα - Ερωτήσεις

1.  Η πρόταση ζωής της Εκκλησίας είναι για τους εφήβους, αλλά και για τον κάθε άνθρωπο, η αγάπη που μας κάνει να ανεβαίνουμε ψηλά, να ξεπερνούμε την κακία των άλλων και τον εγωισμό μας, να βρίσκουμε τη χαρά, το γέλιο και την δροσιά που η ηλικία μας και η νιότη μας επιβάλλουν, να τολμούμε και να μην συμβιβαζόμαστε (σα να είμαστε γέροι) και να ζούμε πραγματικά.

2.  Η Εκκλησία μας θέλει ζωντανούς και δημιουργικούς, όχι κατσούφηδες και μίζερους, μας θέλει να ξαναπροσπαθούμε διορθώνοντας τα λάθη μας, να βάζουμε τη σχέση μας με το Χριστό μπροστά, και με τη βοήθεια του πνευματικού μας αλλά και όσων μας αγαπούνε αληθινά να βρίσκουμε τον εαυτό μας, να έχει η ζωή μας νόημα.

3. Κι αν χάσουμε στη ζωή μας, να τολμήσουμε ξανά. Να αποφύγουμε μελαγχολίες, ναρκωτικά, εκδίκηση, ψέμα, κακία και να πάρουμε κουράγιο. Αυτό μας το δίνει η σχέση μας με το Θεό και η βεβαιότητα ότι μας αγαπά τόσο, ώστε να φτάσει μέχρι το θάνατο για μας, για τη σωτηρία μας, για να μας γίνει για μας  Ζωή και να μας δώσει Ζωή. Αρκεί να είμαστε στην Εκκλησία, αρκεί να θέλουμε αυτή τη Ζωή που μας προτείνει!     

4. Γιατί βολεύει τόσο τον κόσμο, όσο και πολλούς από τους φίλους και συυνομηλίκους να θεωρούν ότι η Εκκλησία καταπιέζει το νέο;

5. Γιατί η Εκκηλσία αποτυγχάνει να περάσει το μήνυμα του Ευαγγελίου, που είναι μήνυμα χαράς, μετάνοιας, αγάπης, αιώνιας ζωής στο νέο;

6. Γιατί η Θεία Λειτουργία δε γίνεται χώρος συνάντησης των νέων και φανέρωσης του μηνύματος της Βασιλείας του Θεού; 

Θέμα 13: Μάσκες και πρόσωπα

Στοχοθεσία: Α. Ο κόσμος μας προβάλλει την ασχήμια ως ομορφιά, γιατί δεν αποκαλύπτει το αληθινό του πρόσωπο, αυτό της αμαρτίας και της αμετανοησίας. Η Εκκλησία βλέπει στον κάθε άνθρωπο όχι την μάσκα της ψεύτικης ομορφιάς, αλλά την αμαυρωθείσα εικόνα του Θεού, που είναι αληθινά όμορφη όταν πιστεύει, μετανοεί, αγαπά, γίνεται παιδί

Β. Η Εκκλησία ζητά από τους νέους να αντισταθούν στον μασκαρεμένο κόσμο

Καθρέφτης

(Μουσική, στίχοι, ερμηνεία Αλκίνοος Ιωαννίδης, από τον δίσκο Ο δρόμος, ο χρόνος, ο πόνος)

Μια μέρα ήρθε στο χωριό η γυναίκα ταραντούλα και όλοι τρέξαν να τη δουν.

Άλλος της πέταξε ψωμί κι άλλοι της ρίξαν πέτρα, απ’ την ασχήμια να σωθούν.

Κι ένα παιδί της χάρισε ένα κόκκινο λουλούδι, ένα παιδί.

Ένα παιδί της ζήτησε να πει ένα τραγούδι, ένα παιδί.

Κι είπε :

Ποτέ σου μην τους πεις τι άσχημοι που μοιάζουν

αυτοί που σε σιχαίνονται, μα στέκουν και κοιτάζουν.

Κι είπε :

Ποτέ σου μην κοιτάς τον άλλο μες στα μάτια,

Γιατί καθρέφτης γίνεσαι κι όλοι σε σπαν’  κομμάτια.

Μια μέρα ήρθε στο χωριό άγγελος πληγωμένος. Τον φέρανε σ’  ένα κλουβί.

Κι έκοβε εισιτήριο ο κόσμος αγριεμένος, την ομορφιά του για να δει.

Κι ένα παιδί σα δάκρυ ωραίο αγγελούδι, ένα παιδί.

Ένα παιδί του ζήτησε να πει ένα τραγούδι, ένα παιδί.

Κι είπε :

Αν θέλεις να σωθείς από την ομορφιά σου,

Πάρε τσεκούρι και σπαθί και κόψε τα φτερά σου.

Κι είπε :

Ποτέ σου μην κοιτάς τον άλλο μες στα μάτια,

Γιατί καθρέφτης γίνεσαι κι όλοι σε σπαν’  κομμάτια.

Ερμηνευτικά σχόλια

Η γυναίκα ταραντούλα: Είναι ένα τραγούδι που μιλάει για την αποτυχία του ανθρώπου να δει τον άλλο ως πρόσωπο, να ξεφύγει από την μάσκα της εξωτερικής εμφάνισης, της ιδέας που έχει γι’ αυτόν με βάση τις προκαταλήψεις του, της αδυναμίας να δει τον άλλο κατά πρόσωπον και να τον αγαπήσει. Η άσχημη γυναίκα –αράχνη έχει εσωτερική ομορφιά που δεν την προσέχει κανείς. Όλοι μένουν στην ασχήμια.

Όλοι τρέξαν να τη δουν: Όλοι παρασυρόμαστε από αυτό που είναι μόδα. Σπεύδουμε, όπου πάνε οι πολλοί. Το ίδιο και τις Απόκριες, μάσκες οι πολλοί, μάσκες κι εμείς. Διασκέδαση και ξεφάντωμα οι πολλοί, το ίδιο κι εμείς. Το πρόβλημα είναι ότι φοβόμαστε να έχουμε πρόσωπο, να φανούμε διαφορετικοί ακολουθώντας τις ιδέες μας

Ένα παιδί: Ένα παιδί που είναι αθώο και αγνό, όταν δηλαδή κανείς έχει αθωότητα στην ψυχή του και μπορεί να διακρίνει την ειλικρίνεια του άλλου και τι κρύβει πίσω από όσα φαίνονται, τότε έχει προσωπικότητα. Το παιδί χαρίζει το κόκκινο λουλούδι, την απόλυτη ομορφιά στην απόλυτη ασχήμια και ζητά ένα τραγούδι, δηλαδή την ομορφιά του να αισθάνεσαι άνθρωπος από την άσχημη γυναίκα.

Ποτέ σου μην τους πεις: Η αλήθεια ενοχλεί. Δεν είμαστε έτοιμοι να τη δεχτούμε γιατί θίγει ό,τι πιστεύουμε. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο μας ενδιαφέρει η μάσκα, το προσωπείο, το ψέμα. Ακόμα κι αν αυτοί που μας αγαπούνε μας λένε την αλήθεια, θίγεται ο εγωισμός μας και αντιδρούμε, μένοντας στο ψέμα.

Ποτέ σου μην κοιτάς: Το να είσαι γνήσιος και αληθινός κρύβει πολλούς κινδύνους, όμως είναι προτιμότερο κανείς να σπάει κομμάτια από τη γνησιότητα του καθρέφτη που είναι η καρδιά του, παρά να κοροϊδεύει τον εαυτό του και τους άλλους.

Άγγελος πληγωμένος: Η απόλυτη ομορφιά. Δεν προκαλεί το ενδιαφέρον από αγάπη, ούτε θεραπεύει τις πληγές το ενδιαφέρον, αλλά μόνο η περιέργεια είναι το κίνητρο. Ένας φωτισμένος άνθρωπος που θα κάνει λάθος είναι βορά στην κατάκριση και την ισοπέδωση των άλλων. Ο κόσμος αγριεμένος ενδιαφέρεται για το θέαμα, την εξωτερική εμφάνιση και όχι για το τι κρύβει ο άλλος στην καρδιά του. Εδώ είναι και η αποτυχία των ωραίων ανθρώπων ή των ανθρώπων με ικανότητες, όταν δεν τους αγαπούνε για το μέσα τους, αλλά μονάχα για το έξω τους (η τραγωδία των μοντέλων)

Πάρε τσεκούρι και σπαθί: Φαίνεται κάπως απότομη και βάναυση λύση, αλλά τελικά αν ο άνθρωπος αυτοκολακεύεται με τα χαρίσματα που έχει, καλύτερα να τα χάσει και να γίνει άνθρωπος ξανά, παρά να καταστρέφεται από αυτά…

Καθρέφτης: Παίζουμε όλοι ένα παιχνίδι. Προσποιούμαστε. Αυτό ίσως κάπου να χρειάζεται, όμως όταν γίνεται «δευτέρα φύσις» και το πρόσωπό μας αλλοτριώνεται, τότε έχουμε πρόβλημα. Όταν ανακαλύπτουμε ανθρώπους που μας αγαπούνε αληθινά, θα πρέπει να μάθουμε να δίνουμε το αληθινό μας πρόσωπο!

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1. Η εποχή μας βιώνει την βασιλεία της μάσκας και της υποκρισίας. Οι γνήσιοι άνθρωποι περιορίζονται. Κανείς δεν θέλει να φανερώνει τον πραγματικό του εαυτό είτε για να μην απορριφθεί από τους άλλους  ειτε για να μη γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από αυτούς. Όλοι σχεδόν παίζουμε το παιχνίδι της υποκρισίας, προσποιούμαστε, ονομάζουμε όμορφο το άσχημο, κρύβουμε τον εαυτό μας

2. Η Εκκλησία βλέπει στον καθένα άνθρωπο την εικόνα του Θεού. Δεν την νοιάζει ο χαρακτήρας του ανθρώπου, τα πάθη του και οι αμαρτίες του, αλλά αυτό που μπορεί να ξαναγίνει, δηλαδή παιδί του Θεού, μέσα από τη φανέρωση του αληθινού εαυτού του, την ταπείνωση και την μετάνοιά του

3. Τι σημαίνουν οι όροι «πρόσωπο», «μάσκα», «υποκρισία», «ειλικρίνεια»;  Γιατί ο άνθρωπος, και ο νέος ακόμη, προτιμά την μάσκα, από την αλήθεια;

4. Πρέπει στις σχέσεις μας με τους άλλους να φανερώνουμε το αληθινό μας πρόσωπο ή μονάχα σ’ αυτούς που αγαπάμε; Πρέπει να κατακρίνουμε τους άλλους, όπισθεν τους;

5. Πόσο σπουδαίο είναι να είμαστε προσωπικότητες, ξεχωριστές οντότητες, που κάνουν τις δικές τους επιλογές σε κάθε τι, στο επάγγελμα, στη σχέση, στο ντύσιμο, τη διασκέδαση; Γιατί η Εκκλησία στέκεται επιφυλακτικά απέναντι στη μόδα;

Βοηθητικό κείμενο

Ο Χριστός δέχεται τον άνθρωπο όπως είναι. “Οι τελώναι και αι πόρναι προάγουσιν υμάς εις την βασιλείαν των ουρανών”, έλεγε στους Φαρισαίους. Γιατί;

Γ’ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ & ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Θέμα 14: Τα Ναρκωτικά

Στοχοθεσία: Α. Τα ναρκωτικά δεν αποτελούν εκδίκηση στην διάλυση της οικογένειας και την αδικία της κοινωνίας, ούτε καινούρια εμπειρία- αντίδοτο στην έλλειψη νοήματος στη ζωή, αλλά ήττα του νέου ανθρώπου, που παραιτείται από τη ζωή του

Β. Η Εκκλησία δεν είναι ειδική στο να απεξαρτήσει τους νέους από τα ναρκωτικά. Τους προτείνει όμως τη σχέση με το Χριστό που αναμορφώνει τη ζωή τους και τους βοηθά να έχουν μια στέρεη βάση ώστε να παλέψουν εναντίον των δαιμόνων που τους ποτίζουν καινούριες ζάλες

Καινούρια Ζάλη

(Μουσική, στίχοι, τραγούδι Τρύπες, από το δίσκο Ένα κεφάλι γεμάτο χρυσάφι )

Ο χρόνος είναι ο χειρότερος γιατρός, σε καίει, σε σκορπάει και σε παγώνει,

Μα εσύ σε λίγο δεν θα βρίσκεσαι εδώ, κάποιοι άλλοι θα παλεύουν με τη σκόνη!

Θέλεις ξανά ν’ αποτελειώσεις μοναχός ένα ταξίδι που ποτέ δεν τελειώνει,

Κάτω απ’ τα ρούχα σου ξυπνάει ο πιο παλιός Θεός,  μες στις βαλίτσες σου στριμώχνονται όλοι οι δρόμοι!

Ποιοι χάρτες σου ζεστάνανε ξανά το μυαλό, ποιες θάλασσες στεγνώνουν στο μικρό σου κεφάλι,

Ποιος άνεμος σε παίρνει πιο μακριά από δω, πες μου ποιο φόβο αγάπησες πάλι;

Σε ποιο όνειρο σε ξύπνησαν, βρεμένο λειψό, ποιοι δαίμονες ποτίζουν την καινούρια σου ζάλη,

Ποιος έρωτας σε σπρώχνει πιο μακριά από δω, πες μου ποιο φόβο αγάπησες πάλι;

Το όνειρο που σε ‘φερε μια μέρα ως εδώ σήμερα καίγεται, σκουριάζει και σε διώχνει

Μια σε κρατάει στη γη, μια σε ξερνάει στον ουρανό, το ίδιο όνειρο σε τρώει και σε γλιτώνει!

Θέλεις ξανά ν’ αποτελειώσεις μοναχός ένα ταξίδι που ποτέ δεν τελειώνει,

Κάτω απ’ τα ρούχα σου ξυπνάει ο πιο παλιός Θεός,  μες στις βαλίτσες σου στριμώχνονται όλοι οι δρόμοι!

Ποια νήματα σ’ ενώνουν με μιαν άλλη θηλιά, ποια κύματα σε διώχνουν απ’ αυτό το λιμάνι,

Ποια μοίρα σε φωνάζει από την άλλη μεριά, πες μου ποιο φόβο αγάπησες πάλι;

Ποια σύννεφα σκεπάσαν τη στεγνή σου καρδιά, ποια αστέρια τραγουδάνε την καινούρια σου ζάλη

Ποιο ψέμα σε κρατάει στην αλήθεια κοντά, πες μου ποιο φόβο αγάπησες πάλι;

Ποιες λέξεις μέσα σου σαπίζουν και δε θέλουν να βγουν, ποια ελπίδα σ’ οδηγεί στην πιο γλυκιά αυταπάτη

Ποια θλίψη σε κλωτσάει πιο μακριά από παντού, πες μου ποιο φόβο αγάπησες πάλι;

Ποιοι χάρτες σου ζεστάνανε ξανά το μυαλό, ποιες θάλασσες στεγνώνουν στο μικρό σου κεφάλι,

Ποιος άνεμος σε παίρνει πιο μακριά από δω, πες μου ποιο φόβο αγάπησες πάλι;

Σε ποιο όνειρο σε ξύπνησαν βρεμένο λειψό, ποιοι δαίμονες ποτίζουν την καινούρια σου ζάλη,

Ποιος έρωτας σε σπρώχνει πιο μακριά από δω, πες μου ποιο φόβο αγάπησες πάλι;

Ποιες λέξεις μέσα σου σαπίζουν και δε θέλουν να βγουν, ποια ελπίδα σ’ οδηγεί στην πιο γλυκιά αυταπάτη,

Ποια θλίψη σε κλωτσάει πιο μακριά από παντού, πες μου ποιος φόβος σε νίκησε πάλι;

Ερμηνευτικά σχόλια

Καινούρια Ζάλη: πρόκειται για ένα συγκλονιστικό τραγούδι, ίσως από τα ακλύτερα που έχουν γραφτεί για τις εξαρτήσεις από τις ουσίες. Βλέπει τον εξαρτημένο ως νέο με όνειρα και διάθεση για πάλη κι αντίσταση, απογοητευμένο από την πραγματικότητα. Δεν είναι βέβαια πάντοτε αυτή η βάση της χρήσης ναρκωτικών, ωστόσο αρκετοί ψάχνουν μια ζωή με άλλη ποιότητα

Ο χρόνος είναι ο χειρότερος γιατρός: Τον νέο που είναι μπλεγμένος στα παιχνίδια των ουσιών δεν τον βοηθά ο χρόνος, γιατί αντί να καλυτερεύει, χειροτερεύει…

Κάτω απ’ τα ρούχα σου: Η μοίρα του χρήστη είναι ο θάνατος. Οι ουσίες κάνουν να ξυπνά μέσα του ό,τι πιο ωραίο σκεπτόταν στο παρελθόν, τα όνειρά του, όλοι οι δρόμοι που ακολούθησε….

Ποιος άνεμος σε παίρνει πιο μακριά από δω: Οι ουσίες είναι ένα ταξίδι, όλα στριφογυρίζουν μέσα στον εγκέφαλο του ανθρώπου, η απεραντοσύνη της θάλασσας στεγνώνει μπροστά στο χάος του νου του χρήστη, τίποτε δεν μπορεί να τον κάνει να ζει φυσιολογικά και να εκτιμά την πραγματικότητα, όπως αυτή είναι

Πες μου ποιο φόβο αγάπησες πάλι: εδώ είναι το κλειδί της χρήσης της ουσίας. Φόβος για το αύριο, φόβος για την αποτυχία, φόβος για την έλλειψη επικοινωνίας με τους γονείς, με το περιβάλλον, με τις ιδέες, με το όνειρο. Δεν υπάρχει πλέον εχθρός για τους νέους, αλλά κάτι το απροσδιόριστο. Οι νέοι δεν έχουν κάτι για να παλέψουν εναντίον του, αλλά ζουν μέσα στη ρουτίνα. Αυτή η ρουτίνα δημιουργεί ανασφάλεια και ασυνείδητους προβληματισμούς, δημιουργεί τελικά τον φόβο. Παλιότερα υπήρχαν εχθροί, υπήρχε ο πυρηνικός πόλεμος, υπήρχε ο συντηρητισμός της κοινωνίας, υπήρχε η ιδεολογική αντίθεση, υπήρχε ακόμη και η θρησκεία ως όποιο του λαού (Μαρξ). Σήμερα;

Το όνειρο που σε ’φερε μια μέρα ως εδώ: Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την απώλεια του ονείρου, το όνειρο της δικαιοσύνης, το όνειρο της ανθρωπιάς, το όνειρο της αλλαγής του κόσμου. Οι νέοι είχαν μέσα τους επαναστατικότητα και εκδήλωναν την αντίθεσή τους στην κοινωνία. Σήμερα υπάρχει μια αβάσταχτη προσγείωση στην πραγματικότητα, με αποτέλεσμα οι χρήστες, άτομα ευαίσθητα στην πλειοψηφία τους, να ονειρεύονται με τις ουσίες…

Σε ξερνάει στον ουρανό: Ο χρήστης νιώθει ότι βρίσκει τον Παράδεισο μέσα από την ουσία, το ίδιο το όνειρο τον τρώει (σώμα) και τον γλιτώνει (ψυχή)…

Καινούρια ζάλη:  η στροφή που κάνει ο νους του ανθρώπου, η ζάλη που του φέρνουν οι ουσίες, το διαρκές παιχνίδι με το θάνατο, η ταχύτητα που κάνει τον νου να τρέχει, οδηγούν στη ζάλη των ουσιών, στη ζάλη της απαλλαγής από το ψέμα του κόσμου

Ποιες λέξεις μέσα σου σαπίζουν: ό,τι πνίγει τον άνθρωπο, που ο καθωσπρεπισμός και η υποκρισία της κοινωνίας δεν τον αφήνει να βγάλει και να ξεσπάσει…

Ποια ελπίδα σ’  οδηγεί στην πιο γλυκιά αυταπάτη: το ερώτημα αφάνταστο σκληρό. Η ελπίδα της ουσίας που οδηγεί στην γλυκιά αυταπάτη. Η αμαρτία δεν είναι έτσι, που ενώ στην αρχή φαίνεται γλυκιά, στην ουσία είναι πικρή και στυφή, σαν τα ξυλοκέρατα της παραβολής του ασώτου υιού…

πες μου ποιος φόβος σε νίκησε πάλι; το τέρμα του ανθρώπου που έμπλεξε με τις ουσίες είναι η απόλυτη ήττα από το φόβο. Του αξίζει η συμπάθεια, η προσευχή και η αγάπη μας, αλλά το μόνο φάρμακο είναι η μετάνοια…

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1. Τα ναρκωτικά είναι ουσίες οι οποίες επηρεάζουν τον ανθρώπινο οργανισμό και καθιστούν τον άνθρωπο εξαρτημένο. Το περιεχόμενό τους είναι τοξικό. Αυτό σημαίνει ότι δημιουργούν εθισμό, καθώς επηρεάζουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο και ιατρικά ο άνθρωπος τις ζητά. Είναι μύθος η διάκριση ανάμεσα σε μαλακά και σκληρά ναρκωτικά, καθώς κάθε ναρκωτικό είναι εξαρτησιογόνα ουσία.

2. Οι αιτίες διάδοσης των ναρκωτικών βρίσκονται στο οικογενειακό περιβάλλον και στον τρόπο που μεγαλώνει ο άνθρωπος. Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αποφυγή ανάληψης ευθυνών από την μία, έλλειψη αξιών και πνευματικών στηριγμάτων από την άλλη οδηγούν στην αναζήτηση Παραδείσων ή τρόπων αυτο-επιβεβαίωσης. Οι παρέες και η ανάγκη της μαγκιάς συμβάλλουν σ’ αυτό, όπως και το ότι οι γονείς δεν έχουν μάθει να λένε όχι στα παιδιά. Παράλληλα, η απογοήτευση πολλών νέων ανθρώπων, όπως φαίνεται και από το τραγούδι, από την κατάσταση της κοινωνίας. Τέλος, το κύκλωμα  διοχέτευσης ναρκωτικών είναι τεράστιας δύναμης, καθώς είναι ένα παγκόσμιο εμπόριο (μετά τα όπλα έρχονται τα ναρκωτικά)

3. Σε περίπτωση που κάποιος φίλος μας μπλέξει με τα ναρκωτικά δεν πρέπει να του δίνουμε χρήματα, να τον σπρώχνουμε ώστε να να τον δει κάποιος ειδικός, να προσευχόμαστε γι’ αυτόν και να προσέξουμε να μην μπλέξουμε κι εμείς μαζί του. Ας μην ξεχνούμε ότι δεν θέλει μόνο αυτός απεξάρτηση, αλλά και οι γονείς του

4. Η στάση της Εκκλησίας απέναντι στους εξαρτημένους είναι φιλάνθρωπη, προσευχητική, αγαπητική (σκληρή αγάπη, όχι χάιδεμα). Η επαφή και κοινωνία με το Χριστό, δίνει την δυνατότητα στο νέο που θέλει να ξεμπλέξει, να αποκτήσει δύναμη και να προσπαθήσει. Η Εκκλησία λειτουργεί στον τομέα της πρόληψης με τις αξίες που προτείνει

5. Το τραγούδι είναι καταπληκτικό, με στίχους αξεπέραστα δυνατούς. Μπορούμε να το ζήσουμε στην τραγικότητά του; Ποια είναι τα δικά μας όνειρα τελικά;

6.  Μπορούμε να έχουμε χρήστες ναρκωτικών ως φίλους; Μας ενδιαφέρει η κοινωνική τους επανένταξη;

7. Ποιοι λόγοι οδηγούν τους νέους στα ναρκωτικά; (οικογένεια, μπούχτισμα από τα  πάντα, περιέργεια, μαγκιά)

8. Ποια είναι η σημασία της μετάνοιας για να βγει ο άνθρωπος από την αυταπάτη της αμαρτίας;

Βοηθητικό κείμενο

«Έλεγε ο αββάς Παμβώ: Εάν έχεις καρδιά, μπορείς να σωθείς»!

(Ησυχαστήριον «Το Γενέσιον της Θεοτόκου», Μέγα Γεροντικό, τόμος Α’, σελ. 110)

Θέμα 15: Το ψέμα στη ζωή μας

Στοχοθεσία: Α. Ο κόσμος και η ζωή μας στηρίζονται στο ψέμα που βαφτίζεται αλήθεια και δικαίωμα του ανθρώπου. Το ψέμα ευχαριστεί, η αλήθεια μας δυσκολεύει

Β. Η Εκκλησία προτείνει να ελέγχουμε τα μηνύματα της εποχής μας, αλλά και να μάθουμε να είμαστε ειλικρινείς τόσο έναντι του εαυτού μας όσο και στις σχέσεις μας. Κριτική, αλήθεια κι αγάπη είναι οι απντήσεις στο ψεύτικο που μοιάζει αληθινό

 

Άγγελος Εξάγγελος

(Μουσική Μπόμπ Ντύλαν, στίχοι και τραγούδι Διονύσης Σαββόπουλος, από τον δίσκο Το Ξενοδοχείο)

Άγγελος Εξάγγελος μας ήρθε από μακριά γερμένος πάνω σ’  ένα δεκανίκι

Δεν ήξερε καθόλου μα καθόλου να μιλά και είχε γλώσσα μόνο για να γλύφει!

Τα νέα που μας έφερε ήταν όλα μια ψευτιά μα ακούγονταν ευχάριστα στ’ αυτί μας

Γιατί έμοιαζε μ’ αλήθεια η κάθε του ψευτιά και ακούγοντάς τον ησύχαζε η ψυχή μας!

Έστησε το κρεβάτι του πίσω από την αγορά και έλεγε καλαμπούρια στην ταβέρνα

Μπαινόβγαινε κεφάτος στα κουρεία και στα λουτρά και χάζευε τα ψάρια μες στη στέρνα!

Και πέρασε ο χειμώνας κι ήρθε η καλοκαιριά κι ύστερα πάλι ξανάρθανε τα κρύα

Ώσπου κάποιο βραδάκι, βρε τι του ‘ρθε ξαφνικά, κι άρχιζε να φωνάζει με μανία:

«Τα πόδια μου καήκανε σ’ αυτή την ερημιά η νύχτα εναλλάσσεται με νύχτα.

Τα νέα που σας έφερα σας χάιδεψαν τ’ αυτιά, μ’ απέχουνε πολύ απ’ την αλήθεια».

Αμέσως καταλάβαμε τι πήγαινε να πει και του  ‘παμε να φύγει μουδιασμένα.

Αφού δεν είχε νέα ευχάριστα να πει καλύτερα να μη μας πει κανένα!

Ερμηνευτικά σχόλια

Άγγελος Εξάγγελος: Είναι ένα τραγούδι του Μπόμπ Ντύλαν, διάσημου αστέρα της ροκ, με αρκετό κοινωνικό προβληματισμό στο στίχο και την μουσική του, ο οποίος τα τελευταία  χρόνια έχει κάνει βήματα προσέγγισης με την πίστη και τη θρησκεία. Το τραγούδι μας μιλά για το πόσο ωραία ακούγονται τα ψέματα στη ζωή μας. Ο άγγελος και ο εξάγγελος είναι όροι της αρχαίας τραγωδίας. Ο άγγελος είναι αυτός που έρχεται από έξω από τη ζωή μας, άρα εδώ είναι οι άλλοι, ενώ ο εξάγγελος ο μέσα από τη ζωή μας, άρα εδώ ο εαυτός μας!

Γερμένος πάνω σ’ ένα δεκανίκι: Το ψέμα δεν μπορεί να περπατήσει από μόνο του, χρειάζεται δεκανίκι!

Μιλά…γλύφει: Η ομιλία προϋποθέτει γνώση και πνεύμα, το γλύψιμο κολακεία και υποτέλεια. Ο αληθινός μιλά, ο ψεύτικος γλύφει!

Τα νέα…ησύχαζε η ψυχή μας: Με το ψέμα ο άνθρωπος ευχαριστιέται, δεν θίγεται η ζωή του , ο εγωισμός του, δεν ανησυχεί, αλλά πλάθει έναν φανταστικό κόσμο. Αυτό μπορεί να έχει σχέση με συγκεκριμένα γεγονότα ή με τον ίδιο μας τον εαυτό, που πολλές φορές είναι ψεύτικος (θυμηθείτε την πολύ ωραία ταινία «Κάλπικη Λίρα» με το Χορν και τη Λαμπέτη)

Έστησε…στέρνα: Το ψεύτικο μας κάνει να επαναπαυόμαστε και να περνά ο καιρός χωρίς να κάνουμε τίποτα ουσιαστικό, ώσπου έρχεται μια στιγμή που ο εαυτός μας βαριέται τα ψέματα και φανερώνεται η αλήθεια!

Τα πόδια μου…αλήθεια: Η αποκάλυψη της αλήθειας μας βρίσκει ανίκανους να τη δεχτούμε! Θυμίζει την ιστορία του Αισώπου με το βοσκό που φώναζε «λύκος» κι όταν ήρθε ο λύκος κανείς δεν τον πίστευε!

Αφού δεν είχε νέα…κανένα: Προτιμούμε το ψεύτικο και διώχνουμε την αλήθεια, προτιμούμε το διάβολο, τον πατέρα του ψεύδους και διώχνουμε το Θεό, την όντως Αλήθεια!

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1. Για την Εκκλησία το ψέμα προέρχεται από τον διάβολο. Ψέματα λέμε για να τύχουμε της τιμής και της επιδοκιμασίας των ανθρώπων ή για να αποφύγουμε την ταπείνωση

2. Μεγάλο πρόβλημα είναι τα ψέματα στην τηλεόραση και την πολιτική. Οι δημοσιογράφοι, ιδίως στα δελτία ειδήσεων, μεγεθύνουν κακές συμπεριφορές, λένε ψέματα για ανθρώπους για να συκοφαντήσουν, προβάλλουν το ψέμα ως αλήθεια, μας κάνουν να ζούμε σε έναν ψεύτικο κόσμο. Εξυπηρετούν συμφέροντα οικονομικά (όλων αυτών που ελέγχουν τα σύγχρονα πρότυπα ζωής) ή πολιτικά (αυτών που θέλουν να βλάψουν τους πολιτικούς αντιπάλους τους) ή αποσκοπούν στην προσωπική τους δόξα. Υπάρχει, βλεβαια, και η καλή δημοσιογραφία. Αυτή που αγωνίζεται για την αλήθεια, ελέγχει την εξουσία, προβάλλει τα αιτήματα των καθημερινών ανθρώπων, ενημερώνει και δεν συκοφαντεί.  Όλα είναι θέμα επιλογής στάσης ζωής.

3. Η Εκκλησία θεωρεί ότι ψέματα μπορούμε να πούμε μόνο όταν χρειάζεται να απαλλάξουμε κάποιον άνθρωπο από κίνδυνο της ζωής του ή όταν θέλουμε να δώσουμε αγάπη και να αποφύγουμε τον σκανδαλισμό των άλλων. Κατά τα άλλα, μας καλεί σε αγώνα αλήθειας, δηλαδή να παλεύουμε να είμαστε γνήσιοι και ειλικρινείς.

4. Το ψέμα είναι κάτι ασυνήθιστο στη ζωή μας;  Για ποιους λόγους λέμε ψέματα;

5. Μήπως μια ψεύτικη εικόνα που έχουμε κατασκευάσει για τον εαυτό μας είναι ό,τι χειρότερο;

6.  Ποια είναι η επίδραση του ψέματος στις ανθρώπινες σχέσεις;

Βοηθητικά κείμενα

«Τίποτε δεν είναι πιο αδύνατο από το ψέμα, έστω κι αν το σκεπάζουν με αμέτρητα πολυτελή παραπετάσματα και ωραία λόγια. Γιατί με την ίδια ευκολία που θριαμβεύει, με την ίδια και καταρρέει» ( Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος)

Θέμα 16: Το νόημα της εργασίας σήμερα

Στοχοθεσία: Α. Η εργασία σήμερα από μέσο για την επιβίωση του ανθρώπου έχει μετατραπεί σε αυτοσκοπό, προκειμένου ο άνθρωπος να πλουτίσει. Παράλληλα, υπάρχει φοβερή εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο στο χώρο της εργασίας

Β. Η Εκκλησία θεωρεί την εργασία ευλογία του Θεού στον άνθρωπο, μέσο επιβίωσης και αφορμή ευχαριστίας στο Θεό. Ο άνθρωπος που μόνο εργάζεται χωρίς να αφήνει χρόνο για να χαρεί τη ζωή, τους συνανθρώπους του και να δώσει ό,τι αναλογεί στο Θεό, αδικεί τον εαυτό του και δεν μπορεί να ευτυχήσει. Το ίδιο κι αυτός που εκμεταλλεύεται τον άλλο στην εργασία

Για ένα κομμάτι ψωμί

(Μουσική, στίχοι και τραγούδι Χ. & Πάνος Κατσιμίχας, από τον δίσκο Ζεστά Ποτά)

Για ένα κομμάτι ψωμί δε φτάνει μόνο η δουλειά

Για ένα κομμάτι ψωμί πρέπει να δώσεις πολλά

Δε φτάνει μόνο το μυαλό σου, δε φτάνει μόνο το κορμί σου

Το πιο σπουδαίο είν’  η ψυχή σου δικέ μου

Έχει τους νόμους  αυτή η ιστορία, δε φτάνει μόνο η δουλειά!

Θα σου κρεμάσουνε μια μπάλα και θα τραβιέσαι μ’ αυτή μέρα νύχτα

Έχεις κανάλι πολύ να τραβήξεις μέχρι πρέπει να πάψεις να λες «μα τι τρέχει;»

Έχει τους νόμους της αυτή η ιστορία, δε φτάνει μόνο η δουλειά!

Για ένα κομμάτι ψωμί δε φτάνει μόνο η δουλειά

Για ένα κομμάτι ψωμί θα πιεις φαρμάκια πολλά!

Θα σε πετάνε από δω κι από κει, θα λαχανιάζει η ψυχή σου

Θα φτύσεις αίμα απ’ το στόμα δικέ μου

Έχει τους νόμους της αυτή η ιστορία, δε φτάνει μόνο η δουλειά!

Για ένα κομμάτι ψωμί θα ‘χεις ξεχάσει πολλά

Για ένα κομμάτι ψωμί θα  ‘χεις πληρώσει ακριβά!

Και κάποια μέρα θα σε λύσουν, μα θα φοβάσαι να φύγεις θα τρέμεις

Θα σε  κλωτσάνε και θα σ’  αρέσει δικέ μου,

Σα το σκυλί τους θα σε έχουν δικέ μου

Μα δε θα έχεις ψυχή να το νιώσεις, θα είναι για σένα αργά…

Ερμηνευτικά σχόλια

Για ένα κομμάτι ψωμί: Το τραγούδι είναι από τα πιο δυνατά της δεκαετίας του ’80, καθώς μιλάει προφητικά για τον 21^ο αιώνα, τον αιώνα του θριάμβου της εργασίας. Το κομμάτι ψωμί υποδηλώνει την επιβίωση μέσω της εργασίας. Η εποχή μας, με την ανεργία και τα σοβαρά προβλήματα στον εργασιακό χώρο, δίνει την αίσθηση ότι ακόμα κι αυτό το κομμάτι ψωμί είναι δύσκολο να αποκτηθεί.

Δε φτάνει μόνο η δουλειά: Η εργασία είναι δώρο του Θεού στον άνθρωπο. Ο Θεός έβαλε τον άνθρωπο στον Παράδεισο να εργάζεται και να τον φυλάει. Μετά την πτώση η εργασία έγινε ιδρώτας και κόπος για τον άνθρωπο, καθώς έπαψε να βιώνει την αγάπη και την κοινωνία με το Θεό. Η εργασία έγινε μέσο πλουτισμού και όχι χαρά της ζωής.

Το πιο σπουδαίο είν’  η ψυχή σου: η εργασία δεν απαιτεί μόνο μυαλό και κορμί, απαιτεί και ψυχή. Δεν εννοεί τη χαρά της δημιουργίας, όπου συμμετέχει και η ψυχή του ανθρώπου, αλλά προχωρά στην απώλεια της ψυχής, που σημαίνει την αλλοτρίωσή της. Ο άνθρωπος, μέσα από το άγχος της δουλειάς χάνει τον εαυτό του, την ισορροπία του, την ψυχή του…

Έχει τους νόμους της αυτή η ιστορία: Νόμοι κανονισμένοι από άλλους, αυτούς που εκμεταλλεύονται τον τρόπο ζωής. Άλλωστε, όσο και να κερδίζουμε από τη δουλειά που κάνουμε, κάποιοι πάντοτε θα κερδίζουν περισσότερα. Υπάρχει η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, ιδίως στην εργασία.

Μέχρι να πάψεις να λες «μα τι τρέχει;»: Το σταμάτημα της δεύτερης άποψης είναι ο σκοπός ενός συστήματος το οποίο αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως μάζα και αριθμό, ως στοιχείο παραγωγικότητας και όχι ως προσωπικότητα με τη δική του ιδιαιτερότητα.

Θα φτύσεις αίμα απ’ το στόμα δικέ μου: Το άγχος, η αγωνία, η έλλειψη σεβασμού από το σύστημα, όλα αυτά οδηγούν στο «ξεζούμισμα» του ανθρώπου και την ρομποτοποίησή του. Ο άνθρωπος δεν έχει χρόνο για τον εαυτό του, και ό,τι ελεύθερο του απομένει το ξοδεύει κατά τις επιταγές του συστήματος (στημένη διασκέδαση, το άγχος της Κυριακής, η φυγή, η τηλεόραση κτλ.)

Μα δε θα έχεις ψυχή να το νιώσεις: Ο άνθρωπος ταυτίζεται με το σύστημα. Ακόμα κι αν τον αφήνουν ελεύθερο, δεν μπορεί να το δεχτεί. Επιζητεί την ασφάλεια της δουλείας του. Η ελευθερία είναι δύσκολο να γίνει αντικείμενο διαχείρισης σωστής από τον άνθρωπο, ο οποίος επιστρέφει εκεί που νιώθει την ασφάλεια. Είναι δύσκολο κανείς να είναι ελεύθερος και υπεύθυνος…

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις

Η Εκκλησία θέλει την εργασία και όχι την τεμπελιά. Δεν συμφωνεί με την εκμετάλλευση.  Αν η εργασία γίνει αυτοσκοπός, μέσο πλουτισμού και ο άνθρωπος καταπνίγεται, τότε γινόμαστε δούλοι της.

Το σχολείο είναι σχολείο αποστήθισης, άγχους και ωφελιμισμού (είσοδος στο Πανεπιστήμιο). Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι αληθινή σχολική εργασία είναι η γνώση , αλλά και η άσκηση της κριτικής.

Καλό θα είναι να διαμορφώνουμε ελεύθερες συνειδήσεις και να επιλέγουμε δημιουργικούς τρόπους  αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου μας.

Σπουδαία βοήθεια στη δουλειά μας είναι η εμπιστοσύνη στο Θεό και η προσευχή μας σ’  Αυτόν.

Ποια σχέση έχει το σύστημα εργασίας με το εκπαιδευτικό σύστημα, με τον τρόπο που εμείς σπουδάζουμε;

Είναι εύκολο να είναι κανείς ελεύθερος στον τρόπο εργασίας του, σπουδής, μάθησης; Είναι εύκολο να διαχειρισθεί σωστά αυτή την ελευθερία;

Η εργασία είναι απαραίτητη στη ζωή μας; Ποιο πιστεύετε ότι είναι τελικά το πραγματικό νόημά της;

Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης (σωστή κατανομή πλούτου, πρόνοια για τους αδύναμους);

Θα θέλατε να υπάρχει ελευθερία στο σχολείο, στο διάβασμα σε όλα, να μην υπήρχε πρόγραμμα συγκεκριμένο, αλλά το σχολείο να ενθάρρυνε τους μαθητές σε κριτική γνώση και ελεύθερη μάθηση;

Θέμα 17: Η οικολογική κρίση

Στοχοθεσία: Α. Η Εκκλησία πιστεύει ότι κύρια αιτία του οικολογικού προβλήματος είναι η αμαρτία, η αποξένωση του ανθρώπου από τον Θεό, τον συνάνθρωπο, τον κόσμο και η έλλειψη ευχαριστιακής διάθεσης, δηλαδή δοξολογίας του Θεού για ό,τι όμορφο μας έχει προσφέρει, τον κόσμο και τη ζωή

Β. Η Εκκλησία δεν αρνείται την ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον. Θεωρεί όμως ότι αν δεν αλλάξουμε στάση ζωής, τότε ό,τι κι αν κάνουμε θα είναι ημιτελές

I ‘m calling earth

(Μουσική, στίχοι, τραγούδι  Χ. & Πάνος Κατσιμίχας, από τον δίσκο Της αγάπης μαχαιριά)

Είδα ένα όνειρο, όνειρο κι αυτό… Άκουγα κάτι παράξενα τραγούδια

Σε γκρίζες παραλίες ανάβανε ηλεκτρικά λουλούδια

κι ένας άνεμος ζεστός με τύλιγε , θυμάμαι…

Λουλούδια που ‘ παιρναν τις λάμψεις τους από τα πλοία των απάνω ωκεανών

Θάλασσας, θάλασσες βουβές. Μέσα στην ερημιά,

Μέσα στην ερημιά, μέσα στη μοναξιά του τίποτα

Περαστικοί μετεωρίτες διασταυρώνουνε τροχιές

Με θαλαμίσκους του ’60, με πεθαμένους αστροναύτες

Με θαλαμίσκους του ’60 ξεχασμένους

Το S.O.S. ακόμα αναμμένο.

Do you read me? Do you read me? Do you read me down there?

I ‘m calling earth!

Ερμηνευτικά σχόλια

Είδα ένα όνειρο: Το τραγούδι είναι από τα πιο δυνατά των αδερφών Κατσιμίχα, μολονότι δεν έχει ακουστεί πολύ. Μας μιλά για την αποξένωση και την εγκατάλειψη της φύσης, όπως επίσης και την καταστροφή της, αλλά και, ταυτόχρονα, για το πόσο εκτός κόσμου ζει ο άνθρωπος όταν δεν αγαπά τη φύση και το περιβάλλον, είναι ένα τραγούδι οικολογικής αφύπνισης, που μας βοηθά να συζητήσουμε για το οικολογικό πρόβλημα. Αφορμή ένα όνειρο παράξενο, συνηθισμένη μέθοδος για να μιλήσει κάποιος γι’  αυτό που πρόκειται να συμβεί.

Σε γκρίζες παραλίες ανάβανε ηλεκτρικά λουλούδια: Ο άνθρωπος έχει φτάσει στο σημείο να καταστρέφει τον κόσμο σήμερα. Γκρίζες είναι οι παραλίες από το γεγονός ότι δεν κυριαρχεί το φως που δίνει ο ήλιος, η ομορφιά της φύσης, αλλά το νέφος, η μόλυνση, η ρύπανση. Ηλεκτρικά λουλούδια είναι η κυριαρχία των κάθε λογής κτισμάτων, που βρίσκουμε σήμερα παντού, αυθαίρετα, πολυκατοικίες, καταστροφή των δασών και χτίσιμο παράνομων εξοχικών σπιτιών, μεγάλων ή μικρών νυχτερινών κέντρων διασκέδασης, ό,τι είναι αφύσικο και έξω από τη λογική της φύσης…

Κι ένας άνεμος ζεστός: ο άνεμος και η ατμόσφαιρα δε δροσίζουν πια, αλλά κυριαρχεί ο καύσωνας και η υπερβολική ζέστη του θερμοκηπίου που περιτριγυρίζει τη γη (καταστροφή του όζοντος, άνοδος της θερμοκρασίας, λιώσιμο των παγετώνων κ. ο. κ.)

Από τα πλοία των απάνω ωκεανών: Το πέταγμα του αεροπλάνου φωτίζει την περιοχή, γεμίζοντάς την θόρυβο και αλλοτριώνοντας το φυσικό περιβάλλον για μια ακόμη φορά!

Θάλασσες βουβές…μέσα στη μοναξιά του τίποτα: Απουσιάζει για την ώρα ο ανθρώπινος παράγοντας, σ’  ένα φυσικό περιβάλλον όπου τα πάντα έχουν αλλοτριωθεί από την επέμβαση του ανθρώπου με τρόπο ξένο σε σχέση με  την αισθητική της φύσης, αλλά και την ομορφιά της, υπάρχει μια απέραντη μοναξιά…

Περαστικοί μετεωρίτες…αναμμένο: Τα ναυάγια της ανθρώπινης προόδου μολύνουν ακόμα περισσότερο το περιβάλλον. Ο άνθρωπος διαλύει τη γη και ξεχνά τον ουρανό, ακριβώς διότι έχει πάψει ν’  αγαπά τη φύση, έχει πάψει να αγαπά γνήσια και αληθινά τη ζωή, το νόνο που απομένει είναι ένα SOS ζωής, ο άνθρωπος να ξαναβρεί την επαφή του με τη γη, την επαφή με τη ζωή, κι αυτό δεν μπορεί να γίνει παρεκτός αν στρέψει γνήσια και αληθινά το πρόσωπό του προς τον ουρανό!

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις

1. Η Εκκλησία πιστεύει ότι το οικολογικό πρόβλημα είναι καρπός της αλλοτρίωσης του ανθρώπου από το Θεό, τον συνάνθρωπο και το περιβάλλον. Επειδή δεν αγαπούμε το Θεό, δεν αγαπούμε και τα δημιουργήματά Του, που είναι ο άνθρωπος και η φύση. Αιτία της οικολογικής κρίσης είναι ο ανθρώπινος εγωισμός που χρησιμοποιεί τη φύση για να εκπληρώσει τα συμφέροντά του. Επομένως, δεν μπορούμε να μιλούμε για αντιμετώπιση του οικολογικού προβλήματος, αν δεν ξαναδούμε γενναία τη σχέση μας με τον εαυτό μας, το Θεό, τον συνάνθρωπο, αν δεν υπερβούμε τον εγωισμό μας.

2. Η Εκκλησία δεν αρνείται τις οικολογικές πρωτοβουλίες. Τις θεωρεί όμως αποσπασματικές. Είναι χρήσιμες γιατί καλλιεργούν μια στάση ζωής με σεβασμό απέναντι στη φύση, αλλά δεν μπορούν να επιλύσουν το πρόβλημα, το οποίο έγκειται στη δομή του κόσμου μας. Χρειάζεται να αλλάξει όλος ο τρόπος σκέψης μας και αντιμετώπισης της ζωής, της οικονομίας, της φύσης, για να αλλάξει η στάση μας έναντι της φύσης. Αυτό σημαίνει «μετάνοια», όπερ δύσκολο.

3. Η Εκκλησία θεωρεί ότι ο άνθρωπος που ζει την πίστη αγκαλιάζει την κτίση. Την αγαπά και τη φροντίζει ως δημιουργία του Θεού. Η Εκκλησία μιλά για την ευχαριστιακή χρήση του κόσμου στο «Τα Σα εκ των σων» της λειτουργίας, όπου ο ιερέας προσφέρει το ψωμί και το κρασί για να μεταβληθούν σε Σώμα και Αίμα Χριστού, προσφέρει τα δώρα του Θεού (τα δικά σου, το ψωμί και το κρασί τα οποία ανήκουν στα δημιουργήματα του Θεού, «εκ των σων») ολοκληρωτικά και ευχαριστώντας Τον για ό,τι μας χαρίζει («κατά πάντα και δια πάντα»). Η Εκκλησία βλέπει το περιβάλλον ως αφορμή δοξολογίας του Θεού και δεν μπορεί παρά να σταθεί με αγάπη προς αυτό.

4. Ποιες είναι οι αιτίες του οικολογικού προβλήματος στην εποχή μας; Ποια σχέση έχει με την κυριαρχία των συμφερόντων στη ζωή του ανθρώπου;

5. Πώς κρίνετε τα κινήματα προστασίας του περιβάλλοντος, την Green peace, τις  άλλες περιβαλλοντικές ομάδες, την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση; Λύνουν τελικά το πρόβλημα;

6. Είναι δύσκολο να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος βλέπει τη ζωή και να υπερβούμε τα συμφέροντά μας. Μπορούμε να προσπαθήσουμε ενεργά ή μάλλον τα αποτελέσματα είναι προδιαγεγραμμένα;

Βοηθητικά κείμενα

«Οι εφτά άγγελοι που κρατούσαν τις εφτά σάλπιγγες ετοιμάστηκαν να σαλπίσουν. Σάλπισε ο πρώτος κι ήρθε χαλάζι και φωτιά ανακατωμένα με αίμα και ρίχτηκαν πάνω στη γη. Και κατακάηκε το ένα τρίτο της γης και το ένα τρίτο των δέντρων και κάθε χλωρό χορτάρι.

Σάλπισε κι ο δεύτερος άγγελος. Και κάτι σαν μεγάλο βουνό που καιγόταν ρίχτηκε στη θάλασσα. Το ένα τρίτο της θάλασσας έγινε αίμα, το ένα τρίτο από τα ζωντανά πλάσματα που είναι στη θάλασσα πέθανε και καταστράφηκε το ένα τρίτο από τα πλοία.

Σάλπισε κι ο τρίτος άγγελος. Κι έπεσε από τον ουρανό ένα μεγάλο αστέρι που καιγόταν σαν λαμπάδα. Έπεσε στο ένα τρίτο από τα ποτάμια και τις πηγές. Το όνομα του αστεριού  ήταν Αψιθιά, και πίκρισε το ένα τρίτο των νερών και πολλοί άνθρωποι πέθαναν γιατί το νερό έγινε φαρμάκι…

Σάλπισε κι ο πέμπτος άγγελος κι είδα ένα αστέρι να πέφτει από τον ουρανό στη γη. Του δόθηκε το κλειδί του πηγαδιού που οδηγεί στην άβυσσο. Το αστέρι άνοιξε το πηγάδι της αβύσσου απ’ όπου βγήκε καπνός, σαν τον καπνό που βγάζει ένα αναμμένο καμίνι. Ο ήλιος και η ατμόσφαιρα σκοτείνιασαν από τον καπνό του πηγαδιού, απ’ τον οποίο βγήκαν ακρίδες πάνω στη γη. Σ’ αυτές δόθηκε η εντολή να μην πειράξουν το χορτάρι της γης, αλλά τους ανθρώπους που ζούσαν μακριά από το Θεό. Οι ακρίδες έμοιαζαν στην εμφάνιση με άλογα έτοιμα για πόλεμο. Πάνω στα κεφάλια τους είχε κάτι σαν στεφάνια που έμοιαζαν χρυσά και τα πρόσωπά τους ήταν σαν πρόσωπα ανθρώπων. Είχαν θώρακες που έμοιαζαν με σιδερένιους και το πλατάγισμα των φτερών τους έμοιαζε με θόρυβο πολλών αρμάτων που πηγαίνουν στη μάχη. Είχαν ουρές σαν των σκορπιών και κεντριά. Στις ουρές τους βρισκόταν η δύναμή τους».

(Αποκάλυψη του Ιωάννη, κεφ. 8, στίχοι 6-13)

«Ο μοναχός ζει συμφιλιωμένος με την κτίσι, αντιμετωπίζοντάς την ευχαριστιακά καί λειτουργικά, διότι γνωρίζει ότι είναι έργο Θεού καί γι' αυτόν υπάρχει όχι δια να την υποτάσσει αλλά δια να την αναφέρει στο Θεό! Χαρακτηριστικόν είναι το παράδειγμα του Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτου, ο οποίος εβίωνε και δίδασκε ότι "το Πνεύμα του Θεού διδάσκει τη συμπόνοια για όλη την κτίση, ώστε να μην κόβουμε ούτε τα φύλλα του δένδρου χωρίς ανάγκη". Και έλεγε χαρακτηριστικά: Νά, ένα πράσινο φύλλο πάνω στο δέντρο, και συ το έκοψες χωρίς ανάγκη. Αν και δεν είναι αμαρτία, πώς να το πω, προκαλεί οίκτο. Η καρδιά που έμαθε ν' αγαπά, λυπάται όλη τήν κτίση". (Αρχιμ. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης)

Θέμα 18: Κλωνοποίηση και προσωπικότητα

Στοχοθεσία: Α. Ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδική προσωπικότητα και δεν έχει αντίγραφο, ακόμη κι αν κάποιος του μοιάζει απόλυτα. Η διαφορά έγκειται στην ψυχή

Β. Οι γονείς σήμερα λειτουργούν υπερπροστατευτικά και θέλουν παιδιά αντίγραφά τους, χωρίς προσωπικότητα, αλλά ενεργούμενα από αυτούς

Γ. Η Εκκλησία δεν αρνείται την επιστημονική πρόοδο, αλλά  την αλαζονεία της

Νανούρισμα

(Μουσική και Τραγούδι Μιχάλης Σταυρακάκης, Στίχοι Δημήτρης Αποστολάκης από τον δίσκο των Χαϊνηδων, Ο Ξυπόλητος Πρίγκηπας)

Κοιμάται ο ήλιος στα βουνά κι η πέρδικα στα δάση

Κι εσύ πανσέ και γιασεμί , κλείσε τα μάτια μια στιγμή ο ύπνος να σε πιάσει!

Μετάξι από τη Βενετιά και μάλαμα απ’  την Προύσα τα όνειρά σου να ντυθούν

Σαν τα δικά μου μη χαθούν που τόσο αγαπούσα!

Σ’ αυτό τον τόπο οι καιροί φέρνουνε καταιγίδες, μα σώζονται όταν ξεσπούν

Από καρδιές που αγαπούν τα όνειρα κι οι ελπίδες.

Κι είναι κραυγή και προσταγή και πάθος του χωμάτου

Απ’ τον καρπό του, άμα φας, σα μεγαλώσεις , ν’ αψηφάς τα βέλη του θανάτου.

Δώσε καρδιά μου στο παιδί τον πιο γλυκό σου χτύπο,

Για να του κάνει συντροφιά μες σε βροχή και συννεφιά, όταν εγώ θα λείπω.

Και δε με νοιάζει αν θα χαθώ, αφού θα ζεις για μένα.

Είναι της φύσης ο σκοπός κι είσαι του έρωτα καρπός και μιας αγάπης γέννα.

Ερμηνευτικά σχόλια

Κοιμάται ο ήλιος: Το τραγούδι είναι ένα σύγχρονο νανούρισμα, γραμμένο από ένα σπουδαίο μουσικό παραδοσιακό συγκρότημα, του Χαϊνηδες της Κρήτης. Θα μας δώσει την αφορμή να δούμε κάποια από τα στοιχεία του ερχομού ενός ανθρώπου στον κόσμο, και ταυτόχρονα να περάσουμε σ’ ένα πολύ σπουδαίο ζήτημα τα εποχής μας που είναι η κλωνοποίηση.

Κι η πέρδικα στα δάση:  Η άντληση εικόνων από τη φύση είναι χαρακτηριστικό των νανουρισμάτων των δημοτικών μας τραγουδιών. Υποδηλώνει αυτή τη φυσική ένταξη και λειτουργία του ανθρώπου, που ρυθμίζει τη ζωή του με βάση τη φύση. Όπως η φύση, έτσι κι ο άνθρωπος ησυχάζει. Η εποχή μας βέβαια έχει διαστρέψει αυτή τη φυσική ζωή και προβάλλει ως πρότυπο τη ζωή που ξεκινά μετά τα μεσάνυχτα. Μάλιστα, όσοι διασκεδάζουν αυτές τις μεταμεσονύκτιες ώρες θεωρούνται ότι είναι στην πραγματικότητα, ενώ όσοι κοιμούνται, μάλλον θεωρούνται οπισθοδρομικοί (εξ ου και οι καυγάδες για το ωράριο επιστροφής των παιδιών στο σπίτι, μετά τη διασκέδαση)

Σαν τα δικά μου μη χαθούν: Παλιά και διαδεδομένη αντίληψη. Τα παιδιά καλούνται να εκπληρώσουν τα όνειρα των γονιών τους. Είναι μια υπερπροστατευτική αντίληψη, η οποία δεν επιτρέπει την ελεύθερη ανάπτυξη της παιδικής προσωπικότητας. Ωστόσο, εδώ το τραγούδι λειτουργεί σωστά, ο γονιός προστατεύει τα όνειρα του παιδιού του και δεν θέλει να πικραθεί

Καταιγίδες: Μέσα από τις δυσκολίες της ζωής τα παιδιά θα σωθούν, αν αγαπούν τα όνειρα και τις ελπίδες, γιατί αυτά θα τους δώσουν τη δύναμη να νικήσουν

Από τον καρπό του: Ο άνθρωπος ξεπερνά τη σκέψη του θανάτου, γιατί ζει με πάθος τη ζωή του. Αυτό είναι μια υπόμνηση για όλους τους νέους, να ζούμε με πάθος (όχι με πάθη) τη ζωή μας

Όταν εγώ θα λείπω: Το παιδί πρέπει να μάθει να ζει με τους χτύπους της καρδιάς, δηλαδή με την αγάπη, ακόμα κι αν ο γονιός θα λείψει. Η απουσία δεν συνεπάγεται μόνο το θάνατο, αλλά το μεγάλωμα και το κάλεσμα του παιδιού από τη ζωή να πορευτεί μόνο του…

Και δε με νοιάζει αν χαθώ: Το παιδί εξασφαλίζει την αθανασία στο γονιό, καθώς διασώζει το πρόσωπό του, το όνομά του, την ταυτότητά του, τη ζωή του!

Είναι της φύσης ο σκοπός…του έρωτα καρπός και μιας αγάπης γέννα: Ο Θεός και η φύση ορίζουν τα παιδιά ως σκοπό της οικογένειας. Τα παιδιά όμως πρέπει να είναι καρπός του έρωτα και της κοινωνίας δύο προσώπων και επίσης αποτέλεσμα γέννας. Εδώ είναι που έρχονται τα ποικίλα ερωτήματα, εξαιτίας της επιστήμης

 

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις

1. Η Εκκλησία πιστεύει ότι ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδική προσωπικότητα. Δεν θεωρεί ότι υπάρχει μία μέθοδος ανατροφής του ούτε ότι το παιδί πρέπει να λειτουργεί σύμφωνα με τις επιθυμίες των γονέων του ή ως αντίγραφό τους. Χρειάζεται να μεγαλώνει με αξίες και το δικαίωμα της ελευθερίας. Παράλληλα, η αγάπη και η τρυφερότητα δημιουργούν ώριμους και ολοκληρωμένους ανθρώπους. Το ίδιο όμως και η καλλιέργεια της ευθύνης

2. Η εποχή μας αρέσκεται στην ομοιομορφία. Η μαζοποίηση από την μία και η κλωνοποίηση ανθρώπων από την άλλη αποσκοπούν στο να ισοπεδώσουν την ανθρώπινη προσωπικότητα, καθότι δεν υπάρχει σεβασμός στην διαφορετικότητα,. Ο κλωνοποιημένος άνθρωπος θα είναι αντίγραφο κάποιου άλλου και θα έρχεται στον κόσμο ή για να παρατείνεται στο πρόσωπό του η ζωή του δότη DNA ή για να γεννιούνται άνθρωποι με συγκεκριμένα, κατά παραγγελία,  χαρακτηριστικά  ή άνθρωποι χωρίς προσωπικότητα, δούλοι των ισχυρών. Η Εκκλησία δεν αρνείται την θεραπευτική κλωνοποίηση, την παραγωγή δηλαδή ελλειπόντων ιστών και ζωτικών οργάνων, όχι όμως ανθρώπων που θα θυσιασθούν για να ζήσουν άλλοι.

3. Η Εκκλησία δεν αρνείται την επιστημονική πρόοδο. Δεν απορρίπτει τις επιστημονικές μεθόδους, αρκεί αυτές να μην παραβιάζουν το θεμελιώδες αξίωμα και δόγμα της Εκκλησίας, που δεν είναι άλλο από το ΝΑΙ στη ΖΩΗ! Η Επιστήμη ενίοτε διακρίνεται από την αλαζονεία της παντοδυναμίας. Ο δρ. Σιντ, Αμερικανός γενετιστής, υποστήριξε ότι θα κλωνοποιήσει άνθρωπο και θα γίνει πιο ισχυρός από το Θεό! Ακόμα, πάντως, κι αν ο άνθρωπος κλωνοποιηθεί, με πολλούς κινδύνους, η Επιστήμη δε γίνεται ανώτερη από το Θεό, καθώς δημιουργεί από προϋπάρχουσα ύλη (το DNA). Ο Θεός ποίησε τον κόσμο εκ του μηδενός, κι αυτό το δέχεται και η επιστήμη

4. Πολλές φορές έχει συκοφαντηθεί η Εκκλησία εξαιτίας των ακροτήτων των Ρωμαιοκαθολικών, που προέβησαν σε διώξεις εναντίον των επιστημόνων για τα θέματα της κίνησης της γης ή του ήλιου, σχετικά με το αν η γη είναι επίπεδη ή σφαιρική κ.ο.κ. Στην Ορθοδοξία δεν είχαμε ποτέ διώξεις και θανατικές καταδίκες για θέματα που αφορούσαν την επιστημονική πρόοδο.

5. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η Αγία Γραφή συγκρούεται με την επιστήμη. Η Αγία Γραφή όμως δεν κάνει επιστήμη, αλλά απαντά στο Ποιος δημιούργησε τον κόσμο. Η Επιστήμη καλείται να απαντήσει στο πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος και να λύσει άλλα επιστημονικά προβλήματα.

6. Θεωρείτε ότι  μας ενδιαφέρει να γεννηθεί ένας άνθρωπος για φυσικούς λόγους ή δεν υπάρχει πρόβλημα, αν γεννηθεί και για τεχνητούς λόγους;

7. Είναι σωστό ηθικά να κλωνοποιούνται άνθρωποι για να αποκτήσουμε ένα παιδί που χάθηκε, ένα αγόρι ή ένα κορίτσι που επιθυμούμε ή για να παρασκευάσουμε  ένα παιδί χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα υγείας;

8. Είναι σωστή από ηθικής πλευράς η παρασκευή εμβρύων και η καταστροφή άλλων;

9. Γιατί η Εκκλησία στέκεται επιφυλακτικά έναντι της κλωνοποίησης, αλλά και άλλων επιστημονικών μεθόδων, όπως είναι η γενετική του σωλήνα, η αντισύλληψη ως τρόπος αποφυγής των ευθυνών του ανθρώπου κ.ο.κ.;

10. Να σχολιάσετε τους εξής στίχους από τον 103 Ψαλμό του Δαβίδ, τον λεγόμενο Προοιμιακό (διαβάζεται στον Εσπερινό) «…Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου , Κύριε, πάντα εν σοφία εποίησας… Ανοίξαντός σου την χείρα, τα σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος, αποστρέψαντος δέ σου το πρόσωπον, ταραχθήσονται…»

Θέμα 19: Η τηλεόραση τα λέει και τα δίνει όλα;

Στοχοθεσία: Α. Η τηλεόραση είναι όχι μόνο το κυρίαρχο μέσο ενημέρωσης, αλλά αυτή που διαμορφώνει κυριολεκτικά τη ζωή μας. Είναι απαραίτητη λοιπόν η κριτική τοποθέτησή μας έναντί της, αλλιώς γινόμαστε πιόνια του συστήματος

Β. Νέος σημαίνει αυτός που δεν υποτάσσεται σε προκαθορισμένους τρόπους ζωής, αλλά αντιστέκεται. Η Εκκλησία δεν αρνείται την τηλεόραση, η οποία εκ της φύσεως της δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή, αλλά ζητά από τους νέους να προσέχουν τη χρήση της

Ερώτηση- Κλειδί
(Μουσική, Στίχοι και Τραγούδι «Ξύλινα Σπαθιά», από τον δίσκο Ξεσσαλονίκη)

Κυρίες και κύριοι περάστε, οι πόρτες είν’  ανοιχτές

Είσοδος πάντα ελευθέρα, οθωνοψυχοφυλακές.

Μετράει ο χρόνος από τώρα, αλλά κανείς μην κουνηθεί

Ανακατοδιαφημίσεις, σε λίγο πάλι μαζί.

Συγχαρητήρια μαντάμ, τα καταφέρατε καλά

Έχετε λύσει όλους τους γρίφους, πού τα μάθατε όλ’ αυτά;

Αν απαντήσετε λοιπόν και στην ερώτηση – κλειδί

Όλα δικά σας, το χρήμα, η δόξα και η χλιδή.

Κυρίες και κύριοι περάστε, οι πόρτες είναι ανοιχτές

Σ’  αυτό το Γύρο του Θανάτου ο ίλιγγος που θες.

Το τρένο-φάντασμα σφυρίζει, ανέβα όσο είναι καιρός

Μα από το Σπίτι του Τρόμου δε βγαίνεις ζωντανός…

Γιατί δε φεύγεις τώρα;

Ερμηνευτικά σχόλια

Κυρίες και κύριοι περάστε: Το τραγούδι μας μιλά για τον γυάλινο κόσμο της τηλεόρασης, ο οποίος μας εγκλωβίζει μέσα του και μας δίνει την αίσθηση ότι όλα μας τα προσφέρει. Η τηλεόραση είναι ένας ανοιχτός κόσμος, όλα είναι ανοιχτά, πατάς απλώς ένα κουμπί και όλα τα βρίσκεις, η είσοδος είναι πάντοτε ελεύθερη, δεν χρειάζεται να πληρώσεις κάποιο εισιτήριο, γι’  αυτό ό,τι είναι ελεύθερο είναι ταυτόχρονα και προσιτό

Οθωνοψυχοφυλακές:  Μία παράξενη λέξη. Οι φυλακές του Όθωνα, ιδίως αυτή του Ναυπλίου που φυλακίστηκε ο Κολοκοτρώνης ήταν τόσο στενή, ώστε δύσκολα μπορούσε να μείνει άλλος άνθρωπος μέσα. Οι ψυχοφυλακές που μας βάζει η τηλεόραση και μας εγκλωβίζουν είναι κι αυτές ατομικές. Η τηλεόραση είναι συνήθως ατομικό γεγονός, δεν χρειάζεσαι παρέα για να την παρακολουθήσεις, όπως τον κινηματογράφο ή τον αθλητισμό, σου αρκεί η μοναξιά σου

Μετράει ο χρόνος από τώρα: Ο χρόνος είναι χρήμα στην τηλεόραση, όλα γίνονται όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, προκειμένου να ελκύσουν το ενδιαφέρον του τηλεθεατή. Δεν απομένει χρόνος για κριτική σκέψη και τοποθέτηση, αλλά όλα πρέπει να κινούνται με μια ταχύτητα προκειμένου ο άλλος να πειστεί να μην αλλάξει κανάλι. Αυτό σημαίνει ότι δεν προλαβαίνεις να σκεφτείς ουσιαστικά καθόλου, αλλά πρέπει να πηγαίνουν τα πάντα με την ταχύτητα της τηλεόρασης

Ανακατοδιαφημίσεις: Η βασιλεία της τηλεόρασης, με τη δύναμη της διαφήμισης σου υποβάλλει το μοντέλο του καταναλωτισμού που θριαμβεύει σήμερα, με αποτέλεσμα να εθίζεσαι σ’ αυτό

Συγχαρητήρια μαντάμ: Η τηλεόραση δίνει την ψευδαίσθηση της λαϊκότητας, ότι όλοι μπορούμε να γίνουμε πλουσιότεροι, να βρεθούμε στη θέση των ηρώων της, να ερωτευτούμε και να αλλάξουμε την κοινωνική μας κατάσταση. Αυτό βέβαια δεν είναι ουσιαστικό, αλλά μία ψευδαίσθηση. Αν στο θέατρο και στην αρχαία τραγωδία είχαμε την κάθαρση δι’  ελέου και φόβου, στην τηλεόραση έχουμε την κάθαρση δια της βίας, του πλουτισμού, της απιστίας, του υβρεολογίου (αρκεί κανείς να ρίξει μια ματιά στους τίτλους των σήριαλ)

Ερώτηση - κλειδί: Πάντοτε θα υπάρχει μία ερώτηση, ιδίως στα τηλεπαιχνίδια, αλλά και στις σειρές, η οποία θα αποκαλύπτει ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά

Γύρος Θανάτου- Τρένο φάντασμα: δύο χώροι του τσίρκου που πάντοτε προκαλούσαν αγωνία. Έτσι, μέσα από τον χλιδάτο κόσμο της τηλεόρασης αναδύεται η αγωνία τι γίνεται ο πραγματικός κόσμος. Οι ψευδαισθήσεις μπορεί να είναι καλές, γιατί μας βοηθούν να ξεφύγουμε για λίγο από την πραγματικότητα, το πρόβλημα όμως είναι η ίδια η πραγματικότητα. Εκεί τα ερωτήματα παραμένουν σκληρά, και ο όμορφος κόσμος της τηλεόρασης που λύνει τα πάντα, από μυστήρια, απαγωγές, εξαφανίσεις, σκάνδαλα, σε πληροφορεί για όλα τα ανούσια, δεν έχει επαφή με την πραγματικότητα που όλοι βιώνουμε καθημερινά, το άγχος μας, την ανεργία, τα ναρκωτικά. Χρειάζεται μια άλλη ματιά στην μαγεία της τηλεόρασης

Συμπεράσματα και ερωτήσεις

1. Η Εκκλησία θεωρεί ότι η τηλεόραση δεν είναι καλή ή κακή, αλλά ουδέτερη. Είναι εργαλείο προς χρήσιν και από τη χρήση εξαρτάται αν ωφελεί ή βλάπτει. Είναι γεγονός ότι η τηλεόραση συντροφεύει και τους μοναχικούς και τους αγχωμένους και τους κουρασμένους, και δεν ωφελούν οι κατάρες εναντίον της. Αυτό που χρειάζεται είναι κρίση.

2. Η κριτική σκέψη, που σημαίνει η δεύτερη ματιά, οι ερωτήσεις, η πολιτική στάση, είναι απαραίτητα σήμερα. Αλλιώς, θα πορευόμαστε δούλοι των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και αυτά δεν θα γίνουν Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης

3. Έχει και θετικά η τηλεόραση ή πρέπει να την κλείσουμε; Ποιο είναι το νόημα της κριτικής τοποθέτησης έναντι της τηλεόρασης;

4. Μήπως τα όσα αρνητικά προβάλλει η τηλεόραση ως πρότυπα καθιστούν επιτακτική ανάγκη να αναζητήσουμε γνήσια πρότυπα, που δεν θα μας ξεγελάσουν;

5. Να σχολιάσετε τα λόγια του Χριστού: «Με τι να παρομοιάσω αυτή τη γενιά; Μοιάζει με παιδιά που κάθονται στην αγορά, κι η μια ομάδα λέει στην άλλη τραγουδώντας: σας παίξαμε με τη φλογέρα χαρούμενα τραγούδια κι εσείς δεν χορέψατε». Σας τραγουδήσαμε μοιρολόγια, κι εσείς δεν κλάψατε». Το ίδιο κάνει  και αυτή η γενιά. Ήρθε ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, που δεν έτρωγε και δεν έπινε, και είπαν : «είναι δαιμονισμένος». Ήρθε ο Υιός του ανθρώπου, που τρώει και πίνει, και λένε: «Αυτός ο άνθρωπος είναι φαγάς και πότης, κάνει παρέα με τελώνες και αμαρτωλούς». Κι όμως δικαιώθηκε η σοφία του Θεού στο πρόσωπο των απεσταλμένων της» (Ματθ., 11, 16-19). Σας θυμίζει τίποτε από την στάση της τηλεόρασης απέναντι στην Εκκλησία σήμερα;

Θέμα 20: Ο κόσμος του κακού και ο περιθωριακός Χριστός

Στοχοθεσία: Α. Η εποχή μας απορρίπτει τους ανθρώπους με  κριτική σκέψη και τους εξισώνει με τους ανθρώπους του περιθωρίου. Ακόμη, αρνείται να δει την ουσία του κακού που χαρακτηρίζει τη ζωή μας

Β. Συναντούμε τον Χριστό σε κάθε ανθρώπινο πρόσωπο, ακόμα και το πιο περιθωριακό. Η Εκκλησία αρνείται τον ρατσισμό και την ξενοφοβία, όπως και την κοινωνική περιθωριοποίηση 

Εξέγερση

(Μουσική, στίχοι και τραγούδι Χ. και Π. Κατσιμίχας, από τον δίσκο Η Μοναξιά του Σχοινοβάτη)

Με τα μαντήλια και τους λοστούς

Μελανιασμένες βραχνές φωνές

Στις κρύες ταράτσες ανάβουν οι φωτιές

Καίνε τα στρώματα

Καίνε τις φυλακές. Μάνα…

Μέσα στον άδειο τον πανικό

Η πόλη κλειδωμένη ακούει κρυφά

Τον εαυτό της, τον άλλο της εαυτό

Το ματωμένο, το σκοτεινό,

Τον άλλο της εαυτό

Ερμηνευτικά σχόλια

Με τα μαντήλια: Είναι ένα συγκλονιστικό τραγούδι, το οποίο μας μιλά για την βία και την εγκληματικότητα, για τις φυλακές ως τόπους όπου υποτίθεται ότι θεραπεύεται το κακό και την κοινωνική αδιαφορία για το κακό

Και τους λοστούς: Αποτυπώνεται η εικόνα των γνωστών –αγνώστων, των νέων κυρίως, που δεν βρίσκουν άλλη διέξοδο στην καταπιεσμένη ζωή τους από την εξέγερση και την επανάσταση. Αιτίες αυτού του τρόπου της βίας μπορεί να είναι πολλές (η επίδειξη δύναμης σε μια κοινωνία που δεν ενδιαφέρεται για το νεανικό λόγο, αντίδραση για την αντίδραση, καθώς δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο αίτημα, η θέληση για μια ελευθερία χωρίς όρους και όρια, η προβληματική ανατροφή και η συντριβή των αξιών στη νεανική ζωή, που τους κάνει να ζούνε χωρίς σεβασμό, όπως επίσης και η αναζήτηση του εύκολου κέρδους που οδηγεί στη βία και την εγκληματικότητα

Στις κρύες ταράτσες ανάβουν οι φωτιές… καίνε τις φυλακές: ακόμα και οι φυλακές δεν βοηθούν τους ανθρώπους να σωφρονισθούν πραγματικά, γιατί κανείς ουσιαστικά δεν ενδιαφέρεται για το σωφρονισμό. Οι άνθρωποι ζούνε βέβαια σε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης απ’  ό,τι στο παρελθόν, ωστόσο τα προγράμματα επανένταξης και η ηθική καλλιέργεια απουσιάζουν. Κυριαρχεί η εργασία ως τρόπος εξόφλησης του κοινωνικού χρέους, κι αυτή όχι για όλους. Ο άνθρωπος επομένως, μάλλον χειρότερος βγαίνει και όχι καλύτερος

Μέσα στον άδειο τον πανικό: Η πόλη και η κοινωνία έχει καθαρίσει με τους κακούργους της και κοιμάται ήσυχη. Μόνο όταν εξεγείρονται όσοι πάνε ενάντια στο σύστημα (φυλακισμένοι, μαθητές, έφηβοι, αναρχικοί, χούλιγκανς, κλέφτες, πρεζόνια) τότε βιώνει τον πανικό, γιατί ακριβώς συνειδητοποιεί ότι δεν έχει ξεμπερδέψει μ’ αυτούς που περιθωριοποίησε και την ενοχλεί ότι αυτοί ξεπήδησαν από τα σπλάχνα της

κλειδωμένη: Κυριαρχεί ο φόβος και ο πανικός

Άλλο, ματωμένο, σκοτεινό εαυτό: Είναι η πραγματική εικόνα της κοινωνίας, η οποία δεν είναι τόσο αγγελικά πλασμένη, όσο θέλει να φαίνεται. Η ίδια η κοινωνία άλλωστε προκαλεί τη βία (τηλεόραση, παιχνίδια και ηλεκτρονικά και άλλα, ενθάρρυνση της αδικίας παντού)

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1. Η αδικία είναι κάτι δεδομένο στη ζωή μας. Η Εκκλησία μας πιστεύει ότι επιτρέπει ο Θεός να την υφιστάμεθα, για να ταπεινωνόμαστε, αλλά και να παιδαγωγούμαστε. Φάρμακα είναι η συνειδητοποίηση του πού έγκειται η αδικία, ποιο είναι το δικό μας μερίδιο ευθύνης, ο διάλογος ως τρόπος αντίστασης, η αναζήτηση της αλήθειας και η πνευματική αντίσταση δια της υπομονής και της προσευχής

2. Στα κοινωνικά προβλήματα (αδικία, κακία, υποδούλωση) χρειάζεται να αντιστεκόμαστε, χωρίς όμως να υπερβαίνουμε τα όρια. Υπάρχει η παθητική αντίσταση των Ινδών του Γκάντι (καθιστική διαμαρτυρία, διαδήλωση με ευπρέπεια), αλλά και  η λεκτική διαμαρτυρία, χωρίς όμως να χάνουμε το σεβασμό απέναντι στους θεσμούς.

3.  Ο Έλληνας δεν είναι ρατσιστής. Ωστόσο, όταν τα ΜΜΕ προβάλλουν διαρκώς αρνητικές περιπτώσεις ξένων που δρουν εγκληματικά, οι οποίοι όμως δεν είναι κανόνας, μεγεθύνουν την αρνητική συμπεριφορά και κάνουν τους ανθρώπους να φοβούνται. Η παράδοσή μας είναι χαρακτηρισμένη από τη φιλοξενία και το ανοιχτό σπίτι. Η εποχή μας οδηγεί στο κλειστό σπίτι και την κλειστή καρδιά.

4. Όλοι οι άνθρωποι είναι εικόνες Θεού, που σημαίνει ότι έχουν την ίδια αξία ενώπιον του Θεού. Άρα, το «είδες τον αδελφό σου, είδες Κύριον τον Θεόν σου», σημαίνει ότι έχουμε ευθύνη να φερόμαστε στους άλλους σα να επρόκειτο να δούμε το Χριστό. Ανοιχτή καρδιά, επικοινωνία, χωρίς να σημαίνει ότι θα δείχνουμε απόλυτη εμπιστοσύνη και να είμαστε αφελείς έναντι των άλλων. Μπορούμε  όμως να τους προσφέρουμε ό,τι δεν βλάπτει. Γι’ αυτό και η Εκκλησία επισκέπτεται τον φυλακισμένο, τον άρρωστο, περιθάλπει τον ξένο και ταϊζει τον φτωχό

5. Ο χριστιανός δεν εμφορείται από ρατσιστικές αντιλήψεις. Δεν υποτιμά τη γυναίκα, τον πρόσφυγα, τον ξένο, τον αλλοεθνή, αλλά χαίρεται που βλέπει ανθρώπους – παιδιά του Θεού. Ο χριστιανός δεν απορρίπτει τους περιωθριακούς, γιατί ξέρει πως το κακό είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας και πολεμά όλους τους ανθρώπους. Το κακό θεραπεύεται  με την μετάνοια και την αγάπη.

6. Γιατί οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει στην ιδέα του εγκλήματος σήμερα και δεν τους ενδιαφέρει το κακό;

7. Πώς κρίνετε το ρατσισμό και τον κοινωνικό αποκλεισμό των φυλακισμένων και των τοξικομανών;

8. Θα ήταν εύκολο να δεχτείτε στη δουλειά σας έναν πρώην κρατούμενο; Θα κάνατε παρέα μ’  ένα τέτοιο πρόσωπο;

Βοηθητικό κείμενο

Ο Απόστολος Παύλος θεωρεί ως χρυσό κανόνα των ανθρώπινων σχέσεων το «Ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη»

Θέμα 21: Υπάρχει μετενσάρκωση;

 

Στοχοθεσία: Α. Τηλεοπτικές εκπομπές, τραγούδια και διάφορα είδωλα του star-system προβάλλουν την άποψη ότι ο άνθρωπος είχε προηγούμενη ζωή, αλλά και ότι μετενσαρκώνεται. Η Εκκλησία μας απορρίπτει τέτοιες θεωρήσεις, διότι χάνεται η μοναδικότητα του ανθρώπινου προσώπου

Β. Έχουμε μία ζωή και καλούμαστε να την αξιοποιήσουμε ώστε να κερδίσουμε την αιωνιότητα

Ψυχές και σώματα

(Μουσική, Στίχοι και Τραγούδι Χάρις Αλεξίου, από το δίσκο Οδός Νεφέλης '88)

Στην προηγούμενη ζωή μου είχα φτάσει να σ' αγαπήσω, να σε νιώσω, να σε βρω

Κι ύστερα απ' αυτό μ' έχεις καταδικάσει ως την επόμενη ζωή να σ' αγαπώ.

Γι' αυτό κι εγώ ξαναγεννήθηκα μικρό μου, τι σημασία έχει από 'δω και εμπρός

Αν θα 'σαι συ που ορίζεις τ' όνειρό μου ή θα 'ναι η μοίρα χωριστά του καθενός.

Ψυχές και σώματα στο χρόνο γυρνάνε,

 αλλάζουν ονόματα και πάλι απ' την αρχή…

Η μοίρα τώρα από κοντά σου δεν με παίρνει, τίποτα δεν νικάει πια το παρελθόν

Κι όλο μια άγνωστη φωνή με γυροφέρνει, μου λέει τα μάτια μη σηκώσεις απ' αυτόν

Αυτός ο άνθρωπος θα σε καταδιώκει σαν ενοχή που δεν ξεπλήρωσες ποτέ

Κι αν στην επόμενη ζωή σου πεις το όχι,

 πάλι μπροστά σου θα τον βρεις θέλεις δε θες.

Ψυχές και σώματα στο χρόνο γυρνάνε,

 αλλάζουν ονόματα και πάλι απ' την αρχή…

Ερμηνευτικά σχόλια

Στην προηγούμενη ζωή: είναι ένα τραγούδι της Αλεξίου που έγινε επιτυχία, το τραγούδησε και σε συναυλίες της και σε ζωντανούς δίσκους και εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται να έχει κάτι. Όμως, αν κανείς δει καλά τους στίχους του θα διαπιστώσει ότι είναι μια έμμεση προπαγάνδα υπέρ της μετεμψύχωσης ή μετενσάρκωσης (διαλέγουμε και παίρνουμε, αν αλλάζουμε ψυχή ή αλλάζουμε σώμα), διότι όλο το τραγούδι στηρίζεται στο παιχνίδι με την προηγούμενη και την επόμενη ζωή

ξαναγεννήθηκα: η δύναμη του έρωτα λέει η τραγουδίστρια είναι τόσο μεγάλη, που μπορεί να κάνει τον άνθρωπο να πεθάνει και να ξαναγεννηθεί. Αυτό είναι μια συνηθισμένη υπερβολή στη λογοτεχνία, μόνο που εδώ δεν είναι απλώς μια υπερβολή, μπαίνει μέσα στη διαδικασία της μετενσάρκωσης

Μοίρα του καθενός: Δεν ορίζουμε εμείς την μοίρα μας, αλλά η μοίρα μας ορίζει. Στην ινδοϊστική φιλοσοφία η μοίρα ονομάζεται κάρμα (πεπρωμένο) και ο κάθε άνθρωπος πρέπει να κάνει τον κύκλο της σαμσάρα του (μετενσαρκώσεις), προκειμένου να καθαρθεί και να μηδενιστεί (νιρβάνα)

Ψυχές και σώματα στο χρόνο γυρνάνε: απλώς αλλάζουμε ονόματα και συνεχίζεται η πορεία μας

Τίποτα δε νικάει πια το παρελθόν: είμαστε ανίσχυροι μπροστά στη μοίρα και το παρελθόν, όλα προκαθορίζονται

Άγνωστη φωνή, ενοχή, επόμενη ζωή, θέλεις δε θες: Η παντοδυναμία του κάρμα, η αδυναμία του ανθρώπου μπροστά σ' αυτό που κανονίζει τη ζωή

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις

1. Η Εκκλησία δεν δέχεται την μετενσάρκωση, γιατί απορρίπτει την κυκλική πορεία της ιστορίας, η οποία εγκλωβίζει τον άνθρωπο (ο άνθρωπος επαναλαμβάνεται ο ίδιος είτε ως ζώο είτε ως φυτό είτε ξανά ως άνθρωπος). Αντίθετα, δέχεται την γραμμική πορεία που ξεκινά τον άνθρωπο από το Θεό και τον αφήνει να πορεύεται στον κόσμο, μοναδικά και ανεπανάληπτα. Ο άνθρωπος είναι μοναδικής αξίας, ενώ το σώμα δεν είναι η φυλακή της ψυχής, όπως έλεγαν οι αρχαίοι

2. Η μετενσάρκωση απαντάται στον Πλάτωνα, όπου το σώμα περιφρονείται, καθώς δεν μπορεί κανείς να προσεγγίσει μ’ αυτό τον κόσμο των ιδεών. Επίσης, απαντάται στις ανατολικές θρησκείες, οι οποίες αρνούνται την έννοια του Θεού και φυσικά, της κοινωνίας μαζί Του. Ο Ινδοϊσμός και ο Βουδισμός πιστεύουν ότι σκοπός του ανθρώπου είναι το μηδέν και μόνο αν μηδενιστούμε θα είμαστε ευτυχισμένοι (μπράχμαν, νιρβάνα)

3. Αν παραδεχτούμε την μετενσάρκωση-μετεμψύχωση, τότε η ζωή μας είναι προκαθορισμένη από τη μοίρα. Επομένως, δεν έχει νόημα να προσπαθούμε για τίποτα, αφού ό,τι είναι να έρθει, θα έρθει. Εκτός από αυτό, χάνεται η μοναδικότητα του προσώπου μας

4. Η Εκκλησία θεωρεί ότι έχουμε αξία και νόημα όταν κοινωνούμε το Θεό και από τη σχέση μας μαζί Του και με τον συνάνθρωπο αποκτά η ζωή μας ουσία. Για μας η ύπαρξή μας δεν σταματά να ζει με το θάνατο, αλλά συνεχίζει τη ζωή κοντά στο Θεό. Η ψυχή μας δηλαδή είναι αθάνατη, χάρις στην κοινωνία  με το Θεό και δεν θα μηδενισθεί ποτέ. Αλλά και το σώμα μας θα αθανατισθεί στη Δευτέρα Παρουσία. Η αθανασία είναι δώρο του Θεού στον άνθρωπο, ο οποίος δεν καταδικάζει τα πλάσματά του στην ανυπαρξία!

5. Γι' αυτό έχει νόημα και η ασκητική του σώματος στην Εκκλησία (νηστεία, αγρυπνία, εγκράτεια), γιατί μας βοηθά να αγαπήσουμε το Θεό πέρα από τα πάθη μας, αλλά και γιατί μας οδηγεί στην αιωνιότητα. Γι’ αυτό η ασκητική του Ινδοϊσμού και του βουδισμού δεν έχει αξία!

6. Ποια είναι τα στοιχεία της ανατολικής φιλοσοφίας της μετενσάρκωσης που περνούν μέσα από το τραγούδι; Βρίσκει μια τέτοια φιλοσοφία βάση στη ζωή μας; Γιατί;

7. Ποιο είναι το νόημα της προσπάθειάς μας όταν τα πάντα καθορίζονται από την μοίρα;

8. Τι πιστεύει η Εκκλησία μας για τη μεταθανάτιο ζωή; Μπορούμε ως ορθόδοξοι να δεχτούμε την μετενσάρκωση;

Θέμα 22: Υπάρχει καλή και κακή μαγεία;  

Στοχοθεσία: Α. Η μαγεία είναι συνδεδεμένη στη λαϊκή αντίληψη με τα παραμύθια. Μόνο που εκεί είναι στοιχείο της εξέλιξης του μύθου και τελικά, ακίνδυνη για τον άνθρωπο. Στην εποχή μας η μαγεία έχει συνδεθεί με τον αποκρυφισμό, ενώ οι άνθρωποι την χωρίζουν σε λευκή και μαύρη, αυτή που ωφελεί κι αυτή που κάνει κακό

Β. Η Εκκλησία απορρίπτει την μαγεία ως έργο του διαβόλου και των υπηρετών του και συνιστά να μην παρασυρόμαστε από λανθασμένες αντιλήψεις γι’ αυτήν. Ο εθισμός στη μαγεία με βιβλία και ταινίες τύπου Χάρι Πότερ χρειάζεται σκεπτικισμό και προσοχή

Ήρθε ένας Μάγος

(Μουσική & στίχοι Ν. Ζούδιαρης, τραγούδι Αλκίνοος Ιωαννίδης, από τον δίσκο Όπως μυστικά και ήσυχα)

Ήρθε ένας μάγος που έβγαζε ήλιους απ' τα μανίκια

Κι απ' το καπέλο του έπεφταν νησιά.

Έκλεισε μέσ' στη χούφτα του θαλασσινά χαλίκια

Την άνοιξες και πέταξαν πουλιά.

Κι έγινα κι εγώ ένα λαμπάκι πάνω απ' την υδρόγειο

Φεγγάρι να βουτήξω στη Μεσόγειο.

Μετά ο μάγος έσπασε δυο γυάλινα ποτήρια

Κι έφτιαξε από τα θρύψαλα νερό

Θα κόβεσαι, είπε, αν μόνη σου το ακουμπάς στα χείλια

Θα ξεδιψάς, σαν πίνετε κι οι δυο

Ερμηνευτικά σχόλια

Ήρθε ένας μάγος: Είναι ένα όμορφο τραγούδι, που μιλά για ένα αγαπημένο θέμα της ποίησης και του παραμυθιού, που είναι η μαγεία. Έχουμε την αίσθηση πως μαγεία είναι η ξαφνική αλλαγή του κόσμου στον οποίο ζούμε, είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο, μια πάλη των στοιχείων της φύσης, του Θεού και του διαβόλου, για το ποιος θα επικρατήσει, αλλά συνήθως στη λογοτεχνία, την μουσική και την ποίηση μένουμε στην καλή πλευρά των πραγμάτων

Ήλιους απ' τα μανίκια…: Εδώ το μαγικό βγάζει ομορφιά, φως, θάλασσα, ομορφιά της φύσης (νησί), ελευθερία (πουλιά). Είναι ό,τι ζητά ο άνθρωπος στην εσωτερική του ζωή

Έσπασε δυο γυάλινα ποτήρια…κι οι δυο: Εκτός από την εσωτερική ζωή ο άνθρωπος χρειάζεται αγάπη. Η αγάπη πληγώνει, αλλά χρειάζεται και θυσία για να ξεδιψάσει τον άνθρωπο. Όλα λοιπόν όσα ζητά ο άνθρωπος, έρχονται μαγικά, σαν σε όνειρο

Ένα λαμπάκι πάνω απ' την υδρόγειο: Ο καθένας μας μπορεί να γίνει ένα μικρό φως για όλο τον κόσμο, αλλά μεγαλύτερο για το περιβάλλον του, αν ζήσει όλα αυτά (Μεσόγειος: η περιοχή μας, υδρόγειος: όλος ο κόσμος)

Συμπεράσματα και ερωτήσεις

1. Η μαγεία είναι απορριπτέα από την Εκκλησία. Δεν μπορείς επικαλούμενος τον διάβολο να πετύχεις το καλό, γιατί πρόκειται για εξάρτηση εκ του κακού, αλλά και γιατί το καλό θα είναι πρόσκαιρο. Η μαγεία έχει δύναμη στους ανθρώπους που δεν εξομολογούνται και δεν κοινωνούν, δεν έχουν μυστηριακή ζωή δηλαδή.

2. Ο διάβολος δεν έχει δύναμη στον κόσμο, γιατί τότε θα ήταν ένας δεύτερος Θεός (αίρεση του μανιχαϊσμού ή του δυαλισμού). Έχει δύναμη όσο εμείς τον αφήνουμε να επιδρά πάνω μας. Γι' αυτό χρειάζεται πλήρης απομάκρυνση από κάθε τι το δαιμονικό.

3. Η περιέργεια είναι μία πνευματική κατάσταση η οποία μπορεί να μας οδηγήσει σε πολλά προβλήματα. Γι' αυτό χρειάζεται προσευχή και αγώνα και καμία ικανοποίησή της. Ιδίως, με βλακώδεις εκπομπές μαγείας, πνευματισμού και άλλων ανοησιών της τηλεόρασης, που κάνουν τον άνθρωπο να ασχολείται με το διάβολο.

4. Η πίστη στο Θεό δεν είναι μαγεία. Είναι καρπός της ελευθερίας μας και έχει σκοπό τη σωτηρία. Όχι την μαγική αντιμετώπιση των προβλημάτων μας, για τα οποία κι εμείς έχουμε ευθύνη.

5. Πολλές φορές τα ουσιώδη της ζωής μας θεωρούνται παραμύθι και καλούμαστε μαγικά να τα ζήσουμε. Είναι όμως πάντοτε ένα όνειρο ή αξίζει κανείς να αγωνιστεί γι' αυτά;

6. Πολλές φορές υπάρχει μαγική αντιμετώπιση και της πίστης. Ισχύει αυτό; Χρειάζεται μήπως να τα δούμε διαφορετικά;

7. Η πραγματική μαγεία διακρίνεται σε λευκή και μαύρη. Γιατί τη φοβόμαστε και γιατί πολλές φορές η περιέργειά μας μάς σπρώχνει σ' αυτήν;

8. Έχει ο διάβολος τόση δύναμη στον κόσμο;

Βοηθητικό κείμενο

«Διαβάζοντας τον Χάρι Πότερ μελαγχολούμε για τις σχηματοποιήσεις που η εποχή μας κάνει στον κόσμο. Η ελπίδα δεν βρίσκεται στην αγάπη και την πίστη, αλλά στην εφυιία, την μοίρα, την ικανότητα να ξεγελάς τον άλλο, αλλά και να παίρνεις από όλους. Ο ήρωας είναι ένα βήμα μπροστά, όχι γιατί έχει την γνώση, την σοφία, την δύναμη, αλλά γιατί είναι ο προορισμένος. Ο εκλεκτός. Ο διαφορετικός. Εκφράζει το καλό, χωρίς να υπάρχει καλό. Ο κακός δεν έχει ούτε ένα καλό στοιχείο επάνω του. 

Κι όλα αυτά μπλεγμένα σε μια σκοτεινή ατμόσφαιρα, γεμάτη από μαγεία. Όχι αυτή του παραμυθιού, αλλά του αποκρυφισμού. Αυτή που καθίσταται θεός στη θέση του Θεού. Οι παραδοσιακές αξίες της κοινωνίας (πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια) απορρίφθηκαν γιατί δεν άλλαξαν τον κόσμο. Όμως και αυτές που παίρνουν τη θέση τους στην ουσία είναι πιο συντηρητικές. Γιατί σε κάνουν να πιστεύεις ότι αληθινά ελεύθερος είσαι μόνο στο παραμύθι της μαγείας. Μόνο εκεί μπορείς να αγωνιστείς εναντίον του κακού και της αδικίας. Ακόμη κι αν αδικήσεις, ξεγελάσεις, κοροϊδέψεις. Αρκεί να έχεις έναν μανδύα που σε κάνει αόρατο. Ή την εύνοια του ισχυρού. Ο υπόλοιπος κόσμος, αυτός που ζούμε εμείς, δεν καταλαβαίνει τι κρύβεται πίσω από τις κουρτίνες. Κι αυτό ίσως είναι ένα από τα πιο ρεαλιστικά μηνύματα του Χάρι Πότερ, που αναδεικνύουν την τραγικότητα της εποχής μας. Γνωρίζουμε ότι ο κόσμος δεν αλλάζει. Ο Χάρι Πότερ μας αφαιρεί και την ελπίδα ότι αν αλλάξουμε εμείς, τουλάχιστον είναι ένα βήμα».

(από την νεανική έκδοση ΒΗΜΑΤΑ της Ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας)

Θέμα 23: Υπάρχει η δικιά μου Ελλάδα;

Στοχοθεσία: Α. Για την Παράδοσή μας η Εκκλησία, χωρίς να ταυτίζεται με την πατρίδα, την διασώζει ως στοιχείο της ταυτότητας του ανθρώπου και της ανάγκης του να ανήκει. Σε μια εποχή  που περιφρονεί ουσιαστικά την έννοια της πατρίδας, χάριν της παγκοσμιοποίησης και του αμερικάνικου τρόπου ζωής, όποιος πιστεύει στο Χριστό, διασώζει και το στοιχείο της φιλοπατρίας χωρίς να γίνεται φανατικός

Β. Η αγάπη για την πατρίδα δεν σημαίνει μίσος για τις πατρίδες των άλλων

Η δικιά μου

(Μουσική, στίχοι, ερμηνεία Ν. Πορτοκάλογλου, από τον δίσκο των Φατμέ Ταξίδι)

Δεν είναι το σχολείο και το Πολυτεχνείο, δεν είναι το εθνικό ωδείο!

Δεν είναι το Μουσείο, ιστορικό μνημείο, δεν είναι γραφικό τοπίο!

Δεν είναι τα Αρχαία, Θρησκευτικά και Νέα, δεν είναι η ένδοξη σημαία!

Δεν είναι εκείνη η όψη και του σπαθιού η κόψη,

Εγώ αλλιώς την έχω νιώσει!

Το μέτρο και το πάθος είναι η δικιά μου Ελλάδα,

Ούτε σωστό ούτε λάθος,

μια δροσερή λιακάδα, είναι η δικιά μου Ελλάδα!

Αθήνα κι επαρχία, τυφλή εργολαβία η εθνική ενδυμασία!

Χαμένες παραδόσεις κι ατέλειωτες πιστώσεις, το νεκρό πώς να τον σώσεις;

Το μέτρο και το πάθος είναι η δικιά μου Ελλάδα,

Ούτε σωστό ούτε λάθος,

μια δροσερή λιακάδα, είναι η δικιά μου Ελλάδα!

Ηλεκτρικά κλαρίνα, ουίσκι και ρετσίνα, απ’  όλα έχει η βιτρίνα!

Γιατί να με πειράζει, που ρούχα όλο αλλάζει, η ψυχούλα της με νοιάζει!

Το μέτρο και το πάθος είναι η δικιά μου Ελλάδα,

Ούτε σωστό ούτε λάθος,

μια δροσερή λιακάδα, είναι η δικιά μου Ελλάδα!

Ερμηνευτικά σχόλια:

Σχολείο – Πολυτεχνείο –εθνικό ωδείο: η σχολική, η πανεπιστημιακή, η εξωσχολική μόρφωση

Μουσείο –ιστορικό μνημείο –γραφικό τοπίο: Οι επισκέψεις για να μάθουμε την ιστορία και την ομορφιά του τόπου μας

Αρχαία, Θρησκευτικά, Νέα: Η ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού, την οποία μας προβάλλουν ως Ελλάδα οι μεγάλοι

Όψη –Κόψη: Οι γνωστοί στίχοι του Διονυσίου Σολωμού από τον εθνικό ύμνο, που μαθαίνουμε στο σχολείο, στις παρελάσεις, στα αθλητικά γεγονότα. Ούτε κι αυτοί οι στίχοι εξαντλούν την Ελλάδα!

Εγώ αλλιώς την έχω νιώσει: Μια διαφορετική εικόνα της Ελλάδας, η προσωπική Ελλάδα, η αίσθηση του ανήκειν σε μια χώρα που δεν περιορίζεται στο Fame Story και το Dream Show. Πόσοι από μας έχουν αίσθηση και ζητούν την προσωπική Ελλάδα;

Το μέτρο και το πάθος είναι η δικιά μου Ελλάδα: «Μέτρον άριστον» έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι. Το μέτρο είναι η μεσότητα, όχι η υπερβολή, ούτε το μίσος ούτε η εξάρτηση. Το πάθος είναι να αγαπάς τον χώρο στον οποίο ανήκεις, αλλά και κάθε τι το οποίο επιλέγεις, μια διαφορετική άποψη για την Ελλάδα

Ούτε σωστό ούτε λάθος: όχι το ορθό ή το λάθος όπως μας το παριστάνουν, αλλά αυτό που υπαγορεύει η πίστη μας, ο πολιτισμός μας, το ήθος μας

Μια δροσερή λιακάδα: η ομορφιά του φωτός, δροσίζει τις ψυχές, η αναζήτηση του φωτός (Ο Σεφέρης μιλά για την Ελλάδα ως φως, νερό και πέτρα)

Αθήνα κι επαρχία, τυφλή εργολαβία, η εθνική ενδυμασία: το πολιτιστικό χάσμα μεταξύ της Αθήνας και της επαρχίας που ενώνουν οι εργολάβοι! Η ανακατανομή του εθνικού πλούτου, που έχει κάνει την επαρχία πλούσια, ιδίως τους ανθρώπους του κάμπου ή του τουρισμού. Η ενδυμασία μας έργο εργολάβων, αυτή είναι η σημαία μας, το χρήμα

Παραδόσεις-πιστώσεις-νεκρός: Οι παραδόσεις των έργων, οι πιστώσεις από τα ευρωπαϊκά προγράμματα που δεν μπορούν να σώσουν την νεκρή αίσθηση του πολιτισμού μας και της παράδοσής μας. Ο πολιτισμός μας δεν είναι φολκλορισμός, δηλαδή κλαρίνα, ενδυμασίες και νησιώτικα τραγούδια, αλλά έχει ήθος και αξίες

Κλαρίνα –ουίσκι –ρετσίνα: Η αποθέωση της κακογουστιάς, του κιτς, της προχειρότητας, η μόδα που δεν έχει ήθος

Η ψυχούλα της με νοιάζει: Αυτό είναι το τελικό ζητούμενο, η ψυχή της πατρίδας μας, η προσωπική μας σχέση με την ψυχή της Ελλάδας, που δεν είναι άλλη από τις αξίες, την αγάπη, τη φιλοξενία, την αρχοντιά, το «Χαίρειν μετά χαιρόντων και κλαίειν μετά κλαιόντων», την αγάπη γα το ωραίο

Συμπεράσματα - Ερωτήσεις

1. Το πρόβλημα της εποχής μας σχετικά με την έννοια της πατρίδας είναι ότι την αγάπη γι’ αυτήν την ταυτίζουμε  με τον εθνικισμό –σωβινισμό, ενώ υπάρχει η έννοια της φιλοπατρίας. Δεν είναι κακό να αγαπά κανείς την πατρίδα του και να είναι περήφανος γι’ αυτή. Το πρόβλημα είναι μόνο όταν μισεί τις πατρίδες των άλλων και όταν δεν βλέπει τα σφάλματα της πατρίδας του.

2. Το πρόβλημα της εποχής μας είναι ότι δεν εμπνέει αγάπη για την πατρίδα μας, αλλά μιλά για ένα ευρύτερο μόρφωμα που ονομάζεται κοινωνία των πολιτών, στην οποία δεν υπάρχει η αίσθηση του ανήκειν, της ταυτότητας, της ομάδας. Έχει αξία να γνωρίζουμε τι αποτελεί την ουσία της πατρίδας, που είναι η κοινή ιστορία, η γλώσσα, η θρησκευτικότητα, τα έθιμα και οι παραδόσεις, αλλά και η κοινή πορεία προς την πρόοδο. Σκοπός μας είναι και η κατάθεση μιας πρότασης για όλο τον κόσμο, γιατί δεν παύουμε να έχουμε και παρελθόν και διαφορετικότητα

3. Η Εκκλησία δεν έχει χαρακτήρα εθνικό ή εθνοφυλετικό. Η ιδιότητα του χριστιανού προηγείται οιασδήποτε άλλης ιδιότητας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν δέχεται την έννοια της πατρίδας, ως στοιχείου της προσωπικής ταυτότητας του καθενός. Δεν την απολυτοποιεί. Την διασώζει, χωρίς να την θεωρεί το σημαντικότερο στοιχείο της ανθρώπινης ζωής

4. Η Εκκλησία ευλογεί τα όπλα για την πατρίδα μόνο όταν πρόκειται για αμυντικό πόλεμο

5. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα σε σχέση με την πατρίδα μας είναι και το πώς κατανοούμε την έννοια του πολιτισμού. Η πίστη, η γλώσσα, ο στοχασμός, η ιστορία, η λαϊκή τέχνη, το τραγούδι, ο χορός, τα έθιμα, αποτελούν πολιτισμό. Αυτό όμως σημαίνει στάση ζωής και όχι ανάμνηση του παρελθόντος. Η πίστη είναι ζωντανό στοιχείο, το ίδιο και ο πολιτισμός

6. Ποια είναι η δική μας σχέση με την πατρίδα μας; Έχουμε γνώση των αξιών της;

7. Η Εκκλησία διακατέχεται από εθνικιστικό πνεύμα;

8. Η Εκκλησία ευλογεί τα όπλα για την πατρίδα;

9. Τι νιώθουμε για τον πολιτισμό μας;

Βοηθητικό κείμενο

«Ο πολιτισμός περνάει, όπως το ιώδιο πάνω στις πονεμένες περιοχές για να τις ιάνει, έως ότου κάποιος καινούριος τραυματοποιός παρουσιαστεί και επαναληφθεί η ίδια η ιστορία, κι έχει ο Θεός. Επειδή άπαξ και κάποιος επέτυχε –στον πολιτισμό εννοώ-, δεν μπορεί παρά να επανέλθει. Μετά μυριάδες χρόνια θα επανέλθει»!

(Οδ. Ελύτη, Ο κήπος με τις αυταπάτες, σελ. 66)

Δ’ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΚΟΥΒΕΝΤΙΑΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ & ΤΟΥΣ ΓΥΡΩ ΜΑΣ

Θέμα 24: Υπάρχει αληθινή φιλία;

Στοχοθεσία: Α. Να δείξουμε στα παιδιά το αληθινό νόημα της φιλίας, αλλά και ότι οι παρέες, όταν δεν είναι επιλεγμένες, να μας οδηγήσουν σε άσχημους δρόμους 

Β. Η Εκκλησία προτείνει την αγιότητα ως φιλία με το Χριστό και την καλλιέργεια της σχέσης μαζί Του. Ο Χριστός είναι ο μεγάλος και έμπιστός μας φίλος

Χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια

(Στίχοι Μιχάλης Γκανάς, μουσική Δημήτρης Παπαδημητρίου, τραγούδι Γεράσιμος Ανδρεάτος, από τον δίσκο Λόγω Τιμής )

Στα ίδια μέρη θα ξαναβρεθούμε, τα χέρια θα περάσουμε στους ώμους,

Παλιά τραγούδια για να θυμηθούμε, ονόματα και βλέμματα και δρόμους.

Χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια που θυμάσαι και θυμάμαι,

Τίποτε δεν χάθηκε ακόμα όσο ζούμε και πονάμε.

Χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια μόνο τρόπο να κοιτάνε.

Κι αν άλλαξαν οι φίλοι μας λιγάκι, αλλάξαμε κι εμείς με τη σειρά μας

Χαθήκαμε μια νύχτα στο Παγκράτι, αλλά βλεπόμαστε στα όνειρά μας.

Χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια που θυμάσαι και θυμάμαι,

Τίποτε δεν χάθηκε ακόμα όσο ζούμε και πονάμε.

Χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια μόνο τρόπο να κοιτάνε.

Ερμηνευτικά σχόλια

Στα ίδια μέρη: Το τραγούδι μας μιλά για την φιλία και την παρέα των ανθρώπων και ιδίως των νέων. Η φιλία χτίζεται μέσα από τους τόπους που βρίσκεται ο καθένας, το σχολείο, το φροντιστήριο, τους δρόμους και τρόπους της διασκέδασης, στις εκδρομές, στις διακοπές. Ο τόπος συνδέει τους ανθρώπους μεταξύ τους, κι ακόμη κι αν χανόμαστε μεταξύ μας, μια επαναφορά στους παλιούς τόπους συνάντησης μας κάνει να ξαναθυμόμαστε τη σχέση μας. Επομένως, η φιλία είναι η σχέση του τόπου και της συνάντησης μεταξύ των ανθρώπων.

Τα χέρια να περάσουμε στους ώμους: απλότητα, αγάπη και ζεστασιά τα χαρακτηριστικά της φιλίας.

Παλιά τραγούδια για να θυμηθούμε: Η μουσική ενώνει τους ανθρώπους, τους θυμίζει συναισθήματα, εικόνες, λέξεις, παρέες κοινές

Ονόματα και βλέμματα και δρόμους: Ονόματα, πρόσωπα και μάτια και κοινούς δρόμους…

Χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια: Δεν μπορούν να αλλάξουν οι αναμνήσεις και οι εμπειρίες ζωής που ζούνε οι φίλοι μαζί, όσο κι αν περνάνε τα χρόνια, όσο κι αν ο άνθρωπος επανεκτιμά τη ζωή του και ωριμάζει…

Τίποτα δεν χάθηκε ακόμα όσο ζούμε και πονάμε: Η ελπίδα του ανθρώπου ότι θα παραμείνει νέος εξαρτάται από το αν ζει τη ζωή που ζει και δεν επιβιώνει απλώς, αλλά και όσο πονάει, όσο πληγώνεται, δηλαδή ζει με ευαισθησία και αγάπη…

Μόνο τρόπο να κοιτάνε:  Η ωριμότητα, οι εμπειρίες βοηθούν τον άνθρωπο να δει αλλιώτικα τη ζωή…

Κι αν άλλαξαν…αλλάξαμε:  Η αλλαγή χαρακτηριστικό σημείο της ζωής του ανθρώπου. Ο χρόνος απομακρύνει τους φίλους, η αλλαγή τόπου, οι φροντίδες και η ωριμότητα,

Αλλά βλεπόμαστε στα όνειρά μας:  Η αισιοδοξία ότι η αληθινή φιλία δεν μπορεί να χαθεί…

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1. Η φιλία είναι απαραίτητη στη ζωή μας. Χωρίς αυτήν ο άνθρωπος παραμένει μόνος του. Το ερώτημα είναι τι είδους φίλοι μας ταιριάζουν και πώς πρέπει να τους επιλέγουμε. Συνήθως διαλέγουμε φίλους αυθόρμητα, επειδή νομίζουμε πως ταιριάζουμε και ταιριάζουν μαζί μας. Δύσκολα κριτικάρουμε τους φίλους μας και σίγουρα δεν είναι τόσο η λογική που μας σπρώχνει να κάνουμε παρέες, αλλά η καρδιά και η συνήθεια.

2. Συχνά στην εφηβεία μπαίνει το δίλημμα: «φιλία ή έρωτας;». Η απάντησή μας να είναι «φιλία». Να μην πουλάμε τους φίλους μας για πρόσκαιρα αισθήματα, που δεν θα μας κάνουν ευτυχισμένους και γρήγορα θα μας απομακρύνουν από αυτούς που πραγματικά μας αγαπούν και αγαπούμε

3. Να έχουμε κριτήρια στο πώς επιλέγουμε τους φίλους μας. Υπάρχουν παρέες που μας απομακρύνουν από το Θεό, μας κάνουν και βγάζουμε έναν κακό εαυτό στο όνομα της ελευθερίας και της απόλαυσης της ζωής και κυρίως, δε μας δίνουν γνήσια χαρά

4. Όσοι πιστεύουμε στο Χριστό, Τον αισθανόμαστε ως εκείνο τον μεγάλο φίλο που ουδέποτε θα μας προδώσει. Κι αν τα καταφέρουμε και ζούμε με τον τρόπο που Αυτός θέλει, δηλαδή τη ζωή της Εκκλησίας, και, κυρίως πηγαίνουμε εκεί μαζί με τους φίλους μας, τότε θα έχουμε επιτύχει την καλύτερη φιλία.

5. Φίλοι του Θεού είναι και οι Άγιοι, λόγω της αρετής τους και της αγάπης στο Θεό. Γι’ αυτό και τα δικά μας πρότυπα στη ζωή της Εκκλησίας είναι αυτοί και όχι άλλοι.

6.  Ποια είναι τα κριτήρια, βάσει των οποίων πρέπει να διαλέγουμε τους φίλους μας;

7. Υπάρχουν κακές παρέες; Πώς τις διακρίνουμε και πώς μπορούμε να ξεφύγουμε απ’ αυτές;

8. Πότε διαλύεται μια φιλία;

9. Ποιες είναι οι θετικές συνέπειες της παρουσίας των φίλων στη ζωή μας;

Μπορεί ένα αγόρι να είναι φίλος με ένα κορίτσι και το αντίστροφο;

Βοηθητικό κείμενο

   «Κι αν ακόμη αναφέρεις άπειρους θησαυρούς, τίποτε δεν είναι αντάξιο με έναν γνήσιο φίλο... Εκείνα  που δεν τολμά ο άνθρωπος να τα πει για τον εαυτό του, θα του τα πει ο αληθινός φίλος... Όταν η ψυχή βρει κάποιον που έχει τα ίδια μ’ αυτή πνευματικά ενδιαφέροντα, αναπαύεται και αναπαύει... Αυτό είναι φιλία, εκείνος που αγαπάει κι εκείνος που αγαπιέται να μην είναι πλέον δύο χωριστοί άνθρωποι, αλλά ένας, όσον αφορά τις επιθυμίες και τα φρονήματα...

Μην κρατάς κοντά σου φίλους που είναι δάσκαλοι βλάβης. Μην κρατάς φίλους που είναι εραστές περισσότερο του φαγητού παρά της φιλίας. Γιατί όλοι οι φίλοι αυτού του είδους, αν θέσεις τέρμα στις απολαύσεις, διαλύουν και τη φιλία. Ενώ εκείνοι που σε συναναστρέφονται για την αρετή σου, μένουν συνεχώς κοντά σου, υπομένοντας κάθε δύσκολη περίσταση... Αν σε βλάπτουν οι φιλίες και σε παρασύρουν στη ζωή της ασέβειας, ακόμα κι αν φίλοι σου είναι οι ίδιοι οι γονείς σου, φύγε». 

(Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος)

Θέμα 25: Μικροί κι ανώριμοι ή μεγάλοι κι επικίνδυνοι;

Στοχοθεσία: Α. Συχνά οι νέοι παραπονιούνται ότι δεν τους κατανοούν οι μεγαλύτεροι, κυρίως σε ό,τι αφορά στις απαιτήσεις που έχουν από αυτούς. Η απάντηση είναι η παιδική ειλικρίνεια, να μπορούμε να συζητούνε  οι γενιές, κι αν οι μεγάλοι δεν το θέλουν ή δεν είναι έτοιμοι, ας προσπαθήσουν οι νεώτεροι

Β. Ο χρόνος είναι για τις περισσότερες οικογένειες εχθρός. Οι μικρότεροι βιάζονται να μεγαλώσουν, οι μεγαλύτεροι κατά βάθος αντιμετωπίζουν τους νέους σαν παιδιά. Χρειάζεται να συναντηθούν η πείρα κι ο ενθουσιασμός, κι αυτό θα γίνει με όπλα την ειλικρίνεια, την εμπιστοσύνη και την αγάπη που απελευθερώνουν από τον εγωισμό

Τι έπαιξα στο Λαύριο

(μουσική, στίχοι, τραγούδι Διονύσης Σαββόπουλος, από το δίσκο 20 χρόνια δρόμος )

Δεν ξέρω τι να παίξω στα παιδιά στην αγορά στο Λαύριο

Είμαι μεγάλος με  τιράντες και γυαλιά κι όλο φοβάμαι το αύριο

Πώς να κρυφτείς απ’ τα παιδιά, έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα

και μας κοιτάζουν με μάτια σαν κι αυτά όταν ξυπνούν στις δύο η ώρα

Ζούμε μέσα σ’ ένα όνειρο που τρίζει σαν το ξύλινο ποδάρι της γιαγιάς μας,

Μα ο χρόνος ο αληθινός σαν μικρό παιδί είναι εξόριστος,

Μα ο χρόνος ο αληθινός είναι ο γιος μας ο μεγάλος κι ο μικρός!

Δεν ξέρω τι να παίξω στα παιδιά μα ούτε και στους μεγάλους

Πάει καιρός που έχω μάθει ξαφνικά πως είμαι άσκημο -παπαγάλος

Πώς να τα κρύψεις όλα αυτά έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλοι

Και σε κοιτάζουν με μάτια σαν κι αυτά όταν γυρνάς μέσα στην πόλη

Ζούμε μέσα σ’ ένα όνειρο που τρίζει σαν το ξύλινο ποδάρι της γιαγιάς μας,

Μα ο χρόνος ο αληθινός σαν μικρό παιδί είναι εξόριστος,

Μα ο χρόνος ο αληθινός είναι ο γιος μας ο μεγάλος κι ο μικρός!

Τι να παίξω στα παιδιά: Μία παράσταση είναι ολόκληρη η ζωή μας. Μόνο που υπάρχουν οι καλοί και οι κακοί ηθοποιοί. Το πρόβλημα της παράστασης είναι βέβαια το ξεπέρασμα της υποκρισίας και η αίσθηση της ειλικρίνειας

Φοβάμαι το αύριο: Ο μεγάλος φοβάται τι θα γίνει στο μέλλον, ακριβώς γιατί νιώθει την δέσμευση του χρόνου, το φόβο των γηρατειών, το φόβο της φθοράς. Αντίθετα εντελώς λειτουργούν τα παιδιά και οι νέοι. Ο νέος νιώθει τη ζωή μπροστά του και δεν φοβάται, είναι ριψοκίνδυνος και δεν δεσμεύεται από το χρόνο (το βλέπουμε στα τρέλες με τα μηχανάκια και όχι μόνο)

Πώς να κρυφτείς…τα ξέρουν όλα: Μπροστά στα μάτια των παιδιών πέφτουν οι μάσκες της υποκρισίας και της ηθοποιίας, η αθωότητα γίνεται καθρέφτης!

Όταν ξυπνούν στις δύο η ώρα: Φοβερή ειρωνεία και σαρκασμός, τα παιδιά που μεγαλώνουν απότομα και αργούν να ξυπνήσουν είτε από την διασκέδαση είτε την τεμπελιά

Όνειρο που τρίζει: Το όνειρο που ζει ο κόσμος των μεγάλων είναι ο ψεύτικος κόσμος μας, καθώς τρίζει γιατί δεν είναι αληθινός. Οι μεγάλοι κοροϊδεύουν εαυτούς και αλλήλους, θεωρώντας πως ζούνε, ενώ στην ουσία απλώς επιβιώνουν. Άλλωστε, ζωή σημαίνει να χαίρεσαι το χρόνο σου, να αγαπάς ό,τι κάνεις, να βρίσκεις νόημα σε ό,τι κι αν κάνεις. Αλλιώς, αν απλώς κοιτάς να περνάς το χρόνο σου, να βγάλεις χρήματα, να προσφέρεις υλικά, χωρίς να έχει βαθύτερο νόημα η ζωή σου, απλώς επιβιώνεις

Ο χρόνος ο αληθινός: Το αληθινό νόημα του χρόνου είναι η εξορία του στην παιδικότητα, που σημαίνει η εξορία του στην αθωότητα και την αγνότητα, η εξορία στην αρετή και στην υπέρβαση της κακίας. Γι’ αυτό είναι και τα δύο μικρά παιδιά του δημιουργού η προσωποποίηση του γνήσιου χρόνου

Τι να παίξω στους μεγάλους: Ακόμα και οι μεγάλοι δεν μπορούν να κρυφτούν. Άλλωστε αυτή είναι και η ουσιαστική εργασία ενός δημιουργού, να αποκαλύπτει σε όλους τον αληθινό εαυτό τους! παράσταση είναι ολόκληρη η ζωή μας. Μόνο που υπάρχουν οι καλοί και οι κακοί ηθοποιοί. Το πρόβλημα της παράστασης παραμένει η ειλικρίνεια

Άσκημο- παπαγάλος: Σαρκασμός και του δημιουργού. Ουδείς εξαιρείται από την κριτική!

Σε κοιτάζουν με μάτια σαν κι αυτά, όταν γυρνάς μέσα στην πόλη: τον πραγματικό σου εαυτό δεν μπορείς τελικά να τον κρύψεις. Κυρίως όταν συζητάς με τα παιδιά. Γι’ αυτό ο διάλογος είναι ό,τι πιο σημαντικό υπάρχει στις σχέσεις νεώτερων- μεγαλύτερων

Μικροί- μεγάλοι εν δράσει

1. Οι μεγάλοι θεωρούν ότι οι νέοι θα πρέπει να ωριμάσουν για να μπορέσουν να πετύχουν στη ζωή τους, να μάθουν να ελέγχουν τον ενθουσιασμό τους, για να μην τους κοροϊδεύουν οι άλλοι, να μάθουν να είναι υπολογιστές και να κοιτούν το συμφέρον τους. Το πρόβλημα είναι ότι αν κανείς διαλέξει αυτό τον τρόπο, μπορεί να πετύχει, θα χάσει όμως τη χαρά. Επομένως, χρειάζεται μέτρο στις όποιες επιλογές μας. Να παραμένουμε παιδιά σε ό,τι αφορά τη χαρά, την αγάπη, την αθωότητα, αλλά να ξέρουμε να αντιμετωπίζουμε αυτούς που θέλουν να μας κοροϊδέψουν.

2. Έχει αξία η ωριμότητα, όχι με την έννοια του συμβιβασμού ή της απώλειας της όρεξης για ζωή, αλλά με την έννοια της αγάπης, της συγχωρητικότητας και της άσκησης στη γλώσσα μας (ώριμος είναι όποιος μαθαίνει να μιλά αφού σκέφτεται και να μην βιάζεται να βγάζει συμπεράσματα για τους άλλους)

3. Ο ενθουσιασμός είναι σπουδαία υπόθεση στη ζωή μας, γιατί δηλώνει ότι αγαπάμε το έργο μας και τις προσπάθειές μας. Όταν δεν έχουμε ενθουσιασμό, σημαίνει ότι βαριόμαστε τη ζωή μας

4. Από τους μεγάλους να πάρουμε ό,τι καλύτερο, ας μην τους κατακρίνουμε, αλλά να μπορούμε να συζητούμε μαζί τους και να ακούμε τη γνώμη τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πάντοτε θα κάνουμε ό,τι μας λένε. Είναι σπουδαίο όμως να έχουμε γνώμη!

5.  Νεώτεροι και μεγαλύτεροι έχουμε διαφωνίες. Για τις βόλτες και τις παρέες, για τα μαθήματα, για διάφορα προβλήματα συχνά ερχόμαστε σε ρήξη. Ο χρυσός κανόνας του διαλόγου, που συνίσταται στο να ακούγονται και οι δύο όψεις και να υπάρχει σεβασμός, πειθώ και επιχειρήματα, αποτελεί την καλύτερη λύση

6. Η Εκκλησία θεωρεί πως η αγάπη αποτελεί το κριτήριο που ορίζει τις σχέσεις γονέων και παιδιών. Η ευγνωμοσύνη από την πλευρά των παιδιών, αλλά και η κατανόηση και εμπιστοσύνη από την μεριά των γονέων. Από την άλλη πρέπει να υπάρχουν κάποια όρια, ώστε να είναι δυνατός ο καθορισμός του ρόλου και των δύο πλευρών. Άλλωστε, το χάσμα των γενεών σήμερα έχει οπισθοχωρήσει. Από την άλλη πλευρά ο διάλογος είναι ένα πολύτιμο όπλο και για τις δύο πλευρές, ενώ ο εγωισμός δεν ωφελεί κανέναν

7. Είναι σπουδαίο οι έφηβοι να ξαναβρούνε μια γνήσια επαναστατική διάθεση αντίστασης, όχι όμως προς τα πρόσωπα των γονιών, αλλά προς τυχόν λάθη τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εντοπίζουν πού κάτι δεν πάει σωστά, να το συζητούν και να αντιμετωπιστεί από κοινού. Χρειάζεται όμως και οι νεώτεροι να μην το παρατραβούνε και να μην κάνουν κακή χρήση της ελευθερίας τους, χωρίς να χάνουνε και την προσωπικότητά τους. Άλλωστε, οι γονείς αγαπούνε τα παιδιά τους και αν κάπου παίρνουν μια στάση διαφορετική από αυτό που εκείνα πιστεύουνε ή ζητούνε, δεν το κάνουν με άσχημα κίνητρα.

8. Πώς μπορεί ο χρόνος να γίνει φίλος και όχι εχθρός;

9. Τι κάνουμε αν οι μεγαλύτεροι δεν μας ακούνε; Είναι λύση οι φωνές, οι καυγάδες, τα νεύρα και τα μούτρα;

10. Η Εκκλησία συνιστά την υπακοή στους γονείς. Υπακοή σημαίνει οι γονείς να μη λαμβάνουν υπόψιν καθόλου τη γνώμη των παιδιών;

Βοηθητικό κείμενο

«Παιδιά, να υπακούτε στους γονείς σας, σύμφωνα με το θέλημα του Κυρίου. Αυτό άλλωστε είναι το σωστό. Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου, αυτή είναι η μόνη εντολή που περιέχει υπόσχεση: για να ευτυχήσεις και να ζήσεις πολλά χρόνια πάνω στη γη.

Κι εσείς, γονείς, μην συμπεριφέρεστε στα παιδιά σας έτσι ώστε να εξοργίζονται, αλλά να τα ανατρέφετε δίνοντας τους αγωγή και συμβουλές που εμπνέονται από την πίστη στον Κύριο». (Απόστολος Παύλος)

Θέμα 26: Είμαι ελεύθερος να κάνω λάθος;

Στοχοθεσία: Α. Η Εκκλησία λειτουργεί με κριτήριο την ελευθερία, διότι αυτή είναι η ιδιότητα του Θεού. Δεν λειτουργεί με βάση τα «πρέπει και τα μη», γιατί δεν θέλει να αλλάξει ο άνθρωπος εξωτερικά, σε ό,τι αφορά στην συμπεριφορά του, αλλά να ζήσει την αγάπη του Θεού

Β. Η αγιότητα είναι η μοναδική ελεύθερη πραγματικότητα σε μια εποχή που τα πάντα ρυθμίζονται από τους κανόνες του συστήματος

Άσε με να κάνω λάθος

(Μουσική και στίχοι Νικόλα Άσιμου, τραγούδι Βασίλης Παπακωνσταντίνου, από τον δίσκο Διαίρεση)

Άσε με να κάνω λάθος μη μου λες πως είναι ντροπή,

άσε με να βρω μονάχος ποιο το τέλος ποια η αρχή

άσε με μονάχο μου να νιώσω την ουσία μέσα σ’ όλα που ‘χεις πει,

αν αντίρρηση μου φέρεις, θα θυμώσω και το ξέρεις, αν με χάσεις αιτία θα ‘σαι εσύ

Άσε με να κάνω λάθος άσε με να κουραστώ,

άσε με να ‘ρθω μονάχος και συγγνώμη να σου πω,

έχω μπόλικο καιρό να κοροϊδεύω κάθε λέξη, κάθε έννοια και σκοπό,

έχω όρεξη πολλή να αλητεύω κι ας μην ξέρω γιατί ψάχνω ή τι θα βρω

Μη μου λες για εξερευνήσεις και για χώρες μακρινές,

μη μου λες για κατακτήσεις και για μαζικές δομές,

πες μου μόνο πώς περνούν τη νύχτα, με δυο φίλους σ’ ένα υπόγειο σκυφτό,

η σειρήνα πάνω ουρλιάζει και η σύριγγα αδειάζει και το αίμα χύνεται ζεστό

Άσε με να κάνω λάθος, άσε με να δω καλά,

άσε με να βρω μονάχος τι μου παίρνει τα μυαλά,

άσε με να σου σφυρίξω στο σκοτάδι έναν γνώριμο παλιό σκοπό,

άσε με να σου γεμίσω κάποιο βράδυ τα κενά με μουσική ροκ εντ ρολ που συμπαθώ

Άσε με να κάνω λάθος, μην παριστάνεις το θεό,

δεν μ’ αρέσουν οι σωτήρες, δε γουστάρω να σωθώ,

δεν πειράζει αν μετά θα μετανιώσω, δεν τρέχει τίποτα διπλά αν θα κουραστώ,

δεν με νοιάζει απαγοήτευση αν νιώσω, αφού ξέρω πως έπαιξα κι εγώ

Ερμηνευτικά Σχόλια

Άσε με να κάνω λάθος: η συνήθης αντίδραση στην υπερπροστατευτικότητα της αγάπης. Η ελευθερία παίζει μεγαλύτερο ρόλο τόσο στη ζωή των εφήβων όσο και των μεγαλυτέρων από ό,τι η αγάπη. Ο νέος θέλει να νιώθει ελεύθερος, να δοκιμάσει τα πάντα ει δυνατόν, ή τουλάχιστον να κάνει τα λάθη και τις χαζομάρες του.

ποιο το τέλος ποια η αρχή: συνήθως οι μεγαλύτεροι θέλουν να μάθουν στους νέους πού αρχίζει και πού τελειώνει η ζωή, οριοθετούν με κανόνες και πλαίσια τι πρέπει να κάνει ο νέος και τι όχι και δεν τον αφήνουν να βρει μόνος του το δρόμο του

Μονάχο μου να νιώσω την ουσία μέσα σ’ όλα που ‘χεις πει: από όσα ακούγονται και όσα λέγονται ο τρόπος που η εποχή μας λειτουργεί δεν μας επιτρέπει να βρούμε την ουσία, αν υπάρχει. Αυτό το βλέπουμε στην τηλεόραση και σε όσους διαμορφώνουν ιδεολογίες, που τείνουν να μας κάνουν όλους ένα, να λειτουργούμε ομοιόμορφα

Άσε με να κουραστώ:  η προσωπικότητα φαίνεται από την διάθεση να βρει μόνη της τι θέλει στη ζωή. Αυτό απαιτεί κόπο, ανοιχτό μυαλό, διάθεση για ψάξιμο. Βεβαίως, αυτό είναι και ένα μεγάλο ρίσκο κι εδώ χρειάζεται κανείς να προσπαθήσει να μην χάσει τις αρχές του καθώς θα κάνει τα λάθη του, γιατί αν τελικά δεν βγάλει άκρη, θα πέσει σε πολλούς κινδύνους, όπως αυτός των ναρκωτικών.

και συγγνώμη να σου πω: η πιο εύκολη στάση του μεγάλου είναι αυτή του προειδοποιητή και της Κασσάνδρας: «σου τα ‘λεγα εγώ και δεν μ’ άκουγες». Το θέμα είναι όμως ο μεγάλος να έχει αγάπη για να δεχτεί τη συγγνώμη του νέου κι ο νέος το κουράγιο να αναγνωρίσει τα λάθη του

πες μου πώς περνούν τη νύχτα: συχνά οι μεγάλοι σκέφτονται οραματικά, ιδεολογικά, ενώ οι νέοι, ιδίως στην εποχή μας, θέλουν να ξέρουν απλώς πώς θα περάσουν την καθημερινότητά τους.  Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να χάνουν την ελευθερία τους, γιατί δεν έχουν έμπνευση που θα τους κάνει να ξεφύγουν από το σήμερα. Ο ρεαλισμός αξίζει, αλλά και το όνειρο δίνει ελπίδα

Μην παριστάνεις το θεό, δεν μ’  αρέσουν οι σωτήρες, δεν γουστάρω να σωθώ:  η έννοια του σωτήρα έχει ταυτιστεί μ’ αυτήν του καταπιεστή, αυτού που σε αναγκάζει να σωθείς. Μακάρι να ήταν έτσι όλοι οι νέοι, γιατί θα έβρισκαν την σωτηρία, έστω και αρνούμενοί την, καθώς θα είχαν ελεύθερο πνεύμα, και ο ελεύθερος άνθρωπος τελικά μπορεί να βρει το δρόμο για το Θεό. Το πρόβλημα είναι όταν ο άνθρωπος γίνεται δούλος των παθών του και κάνει κακή χρήση της ελευθερίας του. 

Έπαιξα κι εγώ: αυτό έχει την μεγαλύτερη σημασία από όλα, η συμμετοχή στο παιχνίδι της ζωής. Όταν συμμετέχεις, τελικά είσαι ελεύθερος ή ακόμη κι αν κάνεις τα λάθη σου, θα βρεις το δρόμο σου. Σήμερα, η συμμετοχή μας είναι προκαθορισμένη. Το θέμα είναι εάν μ’ αυτή την καταιγίδα διαμόρφωσης της ζωής μας έχουμε περιθώριο να διαλέξουμε, να παίξουμε, να ζήσουμε όπως ο χαρακτήρας μας και τα όποια όνειρά μας μάς σπρώχνουν.

Συμπεράσματα-Ερωτήσεις

1. Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο ελεύθερο. Του επιτρέπει τα πάντα, ακόμη και να Τον αρνηθεί και να παραβιάσει και τον λόγο και τις εντολές Του. Όταν ο άνθρωπος ζει μακριά από το Θεό «όλα επιτρέπονται». Όταν όμως ζει την σχέση του με το Χριστό ως σχέση αγάπης και ελευθερίας, τότε ξέρει να πράττει στη ζωή του αυτό που ανταποκρίνεται στην αγάπη του Χριστού. Κι έτσι είναι αληθινά ελεύθερος, κι από τα πάθη και τις αμαρτίες και από την ψεύτικη ελευθερία του «όλα επιτρέπονται».

2. Κατ’ αυτόν τον τρόπο λειτουργεί η Εκκλησία, με κριτήριο την ελευθερία, διότι αυτή είναι η ιδιότητα του Θεού. Η Εκκλησία δεν λειτουργεί με βάση τα «πρέπει και τα μη», γιατί δεν θέλει να αλλάξει ο άνθρωπος εξωτερικά, σε ό,τι αφορά στην συμπεριφορά του, αλλά να ζήσει την αγάπη του Θεού. Η χριστιανική ζωή, ο δρόμος της αγιότητας, είναι η μοναδική ελεύθερη πραγματικότητα σε μια εποχή που τα πάντα ρυθμίζονται από τους κανόνες της μόδας και του τηλεοπτικού κατεστημένου

3. Η κοινωνία, παρότι διακηρύσσει το αντίθετο, βάζει φραγμούς και εμπόδια στην ελευθερία των νέων. Τους επιτρέπει να τα δοκιμάσουν όλα, και μετά τους οδηγεί στα ναρκωτικά γιατί δεν έχουν τίποτε άλλο με το οποίο να χορτάσουν την πείνα τους για αλήθεια και νόημα στη ζωή. Τους λέει ότι είναι ελεύθεροι να έχουν όσες σχέσεις θέλουν, αρκεί να προφυλάσσονται, αλλά δεν τους μιλά για το συναισθηματικό πλήγωμα,  για την ανικανότητα να αγαπήσουν, για τα πάθη που σκοτώνουν, για τις αρρώστιες που πνίγουν. Τους λέει ότι τους αποδέχεται όπως είναι, αλλά όταν έρχεται η ώρα των εξετάσεων, μόνο για τους πετυχημένους υπάρχει μέλλον! Τους λέει ότι έχουν δικαιώματα, αλλά έρχεται η ζωή και τους διδάσκει ανεργία, κόπο, δάκρυ!

4. Η Εκκλησία έχει και κανόνες. Αυτοί όμως υπάρχουν για  να οριοθετούν την Αλήθεια. Όποιος τηρεί τις εντολές του Ευαγγελίου, όχι γιατί «πρέπει», αλλά γιατί αγαπά το Χριστό, δεν έχει ανάγκη από τους Κανόνες της Εκκλησίας, ούτε τους φοβάται. Αλλά ακόμη κι αν κάνει λάθη, ο δρόμος της μετάνοιας και της επιστροφής στην αγκαλιά του Θεού είναι ανοιχτός.

5.  Η Εκκλησία δέχεται τον άνθρωπο, ακόμη κι όταν κάνει λάθη;

6. Γιατί μας αρέσει να δικαιολογούμε τον εαυτό μας στα λάθη του;

7. Τελικά, όλα επιτρέπονται ή όλα δεν με συμφέρουν;

Βοηθητικό Υλικό

       «Όλα επιτρέπονται» λέει ο Ιβάν Καραμαζόφ, ένας από τα τρία αδέρφια του ομώνυμου μυθιστορήματος του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα. Αυτό είναι και το σύνθημα της εποχής μας, κανένας φραγμός, κανένα όριο, καμιά ηθική, σπάστε τα δεσμά, χαρείτε τη ζωή χωρίς ψευτοσυντηρητισμούς και εμπόδια. Πλήρης ελευθερία το μήνυμα της τηλεόρασης, της δημοσιογραφίας, του αθλητισμού, των πολιτικών, των ανθρώπων του πνεύματος, ιδίως για τους νέους!

            Κι όμως, η ίδια  η κοινωνία είναι αυτή που βάζει φραγμούς και εμπόδια στην ελευθερία των νέων, ακριβώς γιατί αυτή είναι ψεύτικη. Τους επιτρέπει να τα δοκιμάσουν όλα, και μετά τους οδηγεί στα ναρκωτικά γιατί δεν έχουν τίποτε άλλο με το οποίον να κορέσουν την πείνα τους. Τους λέει ότι είναι ελεύθεροι να έχουν όσες σχέσεις θέλουν, αρκεί να προφυλάσσονται, αλλά δεν τους μιλά για το συναισθηματικό πλήγωμα,  για την ανικανότητα να αγαπήσουν, για τα πάθη που σκοτώνουν, για τις αρρώστιες που πνίγουν. Τους λέει ότι τους αποδέχεται όπως είναι, αλλά όταν έρχεται η ώρα των εξετάσεων, μόνο για τους πετυχημένους υπάρχει μέλλον! Τους λέει ότι έχουν δικαιώματα, αλλά έρχεται η ζωή και τους διδάσκει ανεργία, κόπο, δάκρυ!

            Είναι ψεύτικη η ελευθερία του «όλα επιτρέπονται» γιατί δεν κρύβει αλήθεια. Μπορεί να μην «αρέσουν» στους νέους «οι σωτήρες, να μην γουστάρουν να σωθούν», όπως λέει ο Παπακωνσταντίνου, αλλά χρειάζεται να ξέρουν πού οδηγεί αυτό το «όλα επιτρέπονται». Έχουν δικαίωμα οι νέοι να κάνουν λάθη, γι’  αυτό άλλωστε είναι νέοι και «το πάθει μάθος» γίνεται, όπως αναφέρει ο Αισχύλος, ωστόσο δεν πρέπει υποκριτικά η κοινωνία να τους καλλιεργεί τέτοιες ψευδαισθήσεις!

            Χρειαζόμαστε ανθρώπους που να μας αγαπούν αληθινά και να μας πουν αυτό που χρειάζεται για τη ζωή μας. «Όλα επιτρέπονται» λέει κι ο Απόστολος Παύλος. Και συμπληρώνει «αλλά δεν μας συμφέρουν όλα». Αν δοκιμάζουμε, χρειάζεται να ξέρουμε πού μας βγάζει αυτή η δοκιμή. Κι αυτό δεν θα το μάθουμε στο «όλα επιτρέπονται» της κοινωνίας μας, αλλά μονάχα στη γνησιότητα της πνευματικής σχέσης που μας δίνει η Εκκλησία μας.

            Χωρίς Θεό «όλα επιτρέπονται». Κοντά στο Θεό όλα είναι ελεύθερα! Ας διαλέξουμε το δρόμο που μας ταιριάζει. Ακόμα όμως κι αν ξεκινάμε από τα «επιτρέπονται», ο δρόμος του Θεού πάντα θα είναι ανοικτός. Γιατί η αγάπη Του είναι η μοναδική που ούτε γνώρισε ούτε θα γνωρίσει ποτέ τέλος και όρια!

(Από την περιοδική έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος Ψηφίδες, τεύχος 43, Σεπτέμβριος 2000)

 «Πάντα μοι έξεστιν, αλλ’ ου πάντα μοι συμφέρει ^. πάντα μοι έξεστιν, αλλ’ ουκ εγώ εξουσιασθήσομαι υπό τινος» (Α’ Κορ. , 6, 12) [Όλα μου επιτρέπονται. Σωστά. Όλα όμως δεν είναι προς το συμφέρον. Όλα μου επιτρέπονται, εγώ όμως δεν θα αφήσω τίποτα να με κυριέψει]

«Εάν αγαπάτε με, τας εμάς εντολάς τηρήσατε» (Ιωάν., 14, 15) [Εάν με αγαπάτε, τηρήστε τις εντολές μου]

Εάν υμείς μείνητε εν τω λόγω τω εμώ, αληθώς μαθηταί μου εστέ και γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς... πας ο ποιών την αμαρτίαν δούλος εστί της αμαρτίας ^. ο δε δούλος ου μένει εν τη οικία εις τον αιώνα ^. ο υιός μένει εις τον αιώνα ^. εάν ουν ο υιός υμάς ελευθερώση, όντως ελεύθεροι έσεσθε» (Ιωάν. 8, 31-32, 34-36) [Αν εσείς αποδειχθείτε υπάκουοι στο λόγο μου, τότε θα είστε πραγματικά μαθητές μου και θα γνωρίσετε την αλήθεια και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει... σας βεβαιώνω ότι όποιος αμαρτάνει γίνεται δούλος της αμαρτίας. Ο δούλος όμως δεν ανήκει για πάντα σε μια οικογένεια, ενώ ο γιος ανήκει σ’ αυτήν για πάντα. Αν λοιπόν, σας ελευθερώσει ο   Υιός, τότε θα είστε πραγματικά ελεύθεροι]

Θέμα 27: Μια συζήτηση για τον έρωτα

Στοχοθεσία: Α. Ο έρωτας αποτελεί δεδομένο για τους νέους, ιδίως από τη στιγμή που μπαίνουν στην εφηβεία. Η εποχή μας θεωρεί τον έρωτα σαρκικά, ως επιθυμία και απόλαυση, και μάλιστα ως δικαίωμα του νέου, και τον προβάλλει με κάθε τρόπο

Β. Η Εκκλησία θεωρεί τον έρωτα δώρο Θεού και τον βλέπει στην προοπτική της αγάπης, δηλαδή της υπεύθυνης στάσης, του σεβασμού και της θυσίας για τον άλλο. Αυτό φαντάζει ιδιαίτερα δύσκολο στην κατανόηση. Αποτελεί όμως την μοναδική γνήσια στάση που προφυλάσσει τους νέους από τις παγίδες της σαρκικής απόλαυσης και του συναισθηματικού πληγώματος

Ανόητες Αγάπες

(Μουσική, στίχοι, τραγούδι  Χ. και Π. Κατσιμίχας, από τον δίσκο των Πυξ Λαξ Για τους Πρίγκηπες της Δυτικής Όχθης)

Τα φέραμε από δω, τα φέραμε από κει

Άντε ξανά τα ίδια, τα ίδια απ’ την αρχή!

Τα φέραμε από δω, τα φέραμε από κει

εγώ ξανά στο τίποτα στο γενικά εσύ, στο γενικά…

Νύχτες δίχως όνομα, νύχτες χωρίς σκοπό

Χαμένοι από χέρι, χαμένοι και οι δυο

Ανόητες αγάπες, ανόητα φιλιά,

Λόγια, λόγια, λόγια, λόγια ψεύτικα, λόγια ψεύτικα!

Τώρα τι να σου πω, τι να μου πεις και μένα,

Έτσι όπως παίζαμε κι οι δυο με ζάρια πειραγμένα

Τα φέραμε από δω τα φέραμε από κει

εγώ ξανά στο τίποτα στο γενικά εσύ, στο γενικά…

Νύχτες δίχως όνομα, νύχτες χωρίς σκοπό

Χαμένοι από χέρι, χαμένοι και οι δυο

Ανόητες αγάπες, ανόητα φιλιά,

Λόγια, λόγια, λόγια, λόγια ψεύτικα, λόγια ψεύτικα!

Ερμηνευτικά σχόλια

Τα φέραμε από δω: Είναι ένα τραγούδι που μιλάει για την αμηχανία της ψεύτικης αγάπης, όταν λείπουν οι προϋποθέσεις η αγάπη να είναι γνήσια

Τα ίδια απ’ την αρχή: Όταν λείπουν οι προϋποθέσεις, έχουμε μαλώματα, ψυχρότητα, ανούσια σχέση. Προϋποθέσεις είναι η θυσία, η υπευθυνότητα, η υπέρβαση του εαυτού μας, το να έχεις μάθει να παίρνεις στα σοβαρά ό,τι κάνεις και  τα αισθήματά σου να είναι γνήσια

Εγώ ξανά στο τίποτα, στο γενικά εσύ: Μια ανόητη αγάπη χαρακτηρίζεται από τις γενικότητες, τα μη ξεκάθαρα λόγια, την μη ξεκάθαρη στάση, ο ένας δεν δεσμεύεται απέναντι στον άλλο, με αποτέλεσμα το ουσιαστικό τίποτα (η μη κάλυψη των ψυχικών κενών του άλλου) να χαρακτηρίζει τη σχέση

Νύχτες δίχως όνομα, νύχτες χωρίς σκοπό: Προσπαθώντας ο άνθρωπος να βρει νόημα και σκοπό χρησιμοποιεί τη σωματική πλευρά του έρωτα και της αγάπης για να πετύχει αυτό που λείπει: την αναπλήρωση του ψυχικού κενού. Δεν μπορείς όμως να απολυτοποιήσεις το σώμα και να μείνεις μονομερώς σ’ αυτό, χωρίς να ξεκινήσεις από την ψυχή, αυτό είναι που κάνει το παιχνίδι χαμένο

Ανόητες αγάπες, ανόητα φιλιά, λόγια ψεύτικα: Τελικά σε μια τέτοια κατάσταση όλα φαντάζουν ανόητα, ακόμα και τα πιο όμορφα κομμάτια μιας αγάπης, όπως είναι τα φιλιά είναι λόγια ψεύτικα. Και μένουν οι υποσχέσεις και τα ψεύτικα «σ’  αγαπώ» ως το δείγμα της λάθος βάσης…

Τώρα τι να σου πω…ζάρια πειραγμένα: Μετά το τέλος, τη συνειδητοποίηση του ψέματος, κυριαρχεί η αμηχανία, η αίσθηση της αποτυχίας, μια στυφή αίσθηση που οι περισσότεροι άνθρωποι την έχουν μόνιμα στη ζωή τους (γι’ αυτό και καταφεύγουν οι παντρεμένοι στις εξωσυζυγικές σχέσεις, οι ελεύθεροι δε θέλουν να δεσμευτούν και οι νεώτεροι κρατάνε δύο και τρεις σχέσεις ταυτόχρονα). Έτσι, ενώ η αληθινή αγάπη ελευθερώνει τον άνθρωπο, η ανόητη αγάπη τον γεμίζει ανασφάλεια και τον κάνει τελικά ουσιαστικά ανέραστο

Συμπεράσματα – Ερωτήσεις

1. Ο έρωτας και η αγάπη είναι ζητούμενα στην εφηβεία, αλλά και στη ζωή των νέων. Και τα παιδιά δεν ψάχνουν τόσο την αγάπη, δηλαδή την ενασχόληση με όλους, την ανοχή, τη θυσία, το ενδιαφέρον, την υπομονή, την γνήσια επικοινωνία. Ψάχνουν σχεδόν αποκλειστικά τον έρωτα, δηλαδή κάποιον να περνούνε καλά, να βγαίνουν έξω, να λένε ότι δεν είναι μόνα τους, και καμιά φορά να απολαύσουν σωματικά τη σχέση. Μπορεί να γίνεται πολύς λόγος για έρωτα και αγάπη, στην ουσία όμως υπάρχει μεγάλη ανωριμότητα. Μπορεί ο έρωτας να θεωρείται (και είναι) αυτονόητα φυσική κατάσταση του ανθρώπου, αλλά σήμερα δεν βλέπουμε τον έρωτα ως αποκλειστικότητα, αλλά ως επιθυμία. «Θέλω τον άλλο», «μ’ αρέσει», «τρελαίνομαι γι’ αυτόν», «ζηλεύω». Η αγάπη όμως είναι κάτι μαγικό. Όλα τ’ άλλα είναι απάτη

2. Γι’ αυτό και ο χωρισμός στην εφηβεία γρήγορα ξεχνιέται. Γιατί η σχέση δεν είναι συνήθως σοβαρή. Μάλιστα, πολλές φορές οι παρέες μάς παρασύρουν. Ο νέος χρειάζεται να βάζει και το μυαλό του να δουλεύει. να μη φεύγει από τους στόχους της ζωής του. Και πάνω απ’ όλα, να μην πουλάει τα αισθήματα και το κορμί του από περιέργεια, για να δοκιμάσει,  για ένα δήθεν. Και εννοείται, να μην χαλάει τις φιλίες του και τις παρέες του, για όποια πρόχειρη σχέση.

3. Η αγάπη είναι σοβαρή υπόθεση. Γι’ αυτό κι όταν αγαπάς και η αγάπη δεν περπατήσει (γιατί ο άλλος μπορεί να την παίρνει στα σοβαρά ή να κυβερνά ο εγωισμός ή οι συνθήκες, οι γονείς, το περιβάλλον, το άγχος να μην αφήνουν), τότε αφήνει πόνο και δοκιμασία. Γι’ αυτό δεν χρειάζεται να δενόμαστε, ούτε να νομίζουμε ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς σχέση. Επίσης, είναι απαράδεκτο να αλλάζουμε τις σχέσεις σαν τα πουκάμισα, μόνο και μόνο για να έχουμε σχέση!

4. Η Εκκλησία σέβεται την αγάπη. Στέκεται με ιδιαίτερη όμως επιφύλαξη στις προγαμιαίες σχέσεις, γιατί ζητά από το νέο να είναι υπεύθυνος (και η υπευθυνότητα συνίσταται και στο σεβασμό του άλλου) και να βλέπει την σχέση ως κάτι ιερό και σπουδαίο, που χρειάζεται την ευλογία του Θεού.

5. Τι είναι τελικά ο έρωτας; Είναι εύκολο πράγμα; Μπορούμε να ερωτευόμαστε ελεύθερα ή πρέπει να φιλτράρουμε τα συναισθήματά μας;

6. Γιατί ο κόσμος μας έχει μια τέτοια ερωτική μανία κυριολεκτικά, ώστε κάνει τον έρωτα το πρωταρχικό κέντρο της ζωής του;

7. Ποιος μπορεί να μας βοηθήσει πραγματικά να βρούμε το αληθινό νόημα του έρωτα; Μέχρι πού μπορούμε να φθάσουμε στη σχέση μας με το άλλο φύλο;

Θέμα 28: Μια συζήτηση για την αγάπη

Στοχοθεσία: Α. Η αγάπη χρειάζεται αφοσίωση, θυσία, προσφορά, υπομονή, δηλαδή αρετή. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα αρνούμαστε να αγαπήσουμε, επειδή δεν έχουμε αυτά τα στοιχεία. Αξίζει όμως κανείς να βλέπει το δάσος και να μη μένει μόνο στο δέντρο

Β. Η Εκκλησία θεωρεί την έννοια της σχέσης ως την σημαντικότερη κίνηση στη ζωή του ανθρώπου και ιδίως του νέου. Δεν πρέπει όμως να μετατρέπουμε την σχέση σε αφορμή απόλαυσης, αλλά αγάπης  

Σαν εσένα

(Μουσική, Στίχοι και Τραγούδι Τα Ξύλινα Σπαθιά, από το δίσκο Ένας Κύκλος στον αέρα)

Θα 'θελα να 'μουν σαν εσένα ιστιοφόρο με τα πανιά του ανοιγμένα

Αυτούς που μ' οδηγούν στην καταιγίδα σε κάθε αμμουδιά

 να τους χαρίζω μια πατρίδα

Θα 'θελα να 'μουν σαν εσένα ένα δεντράκι με τα κλαδιά του απλωμένα

Να μη λυπάμαι να μην καταλαβαίνω

αυτούς που με πετάνε στη φωτιά να τους ζεσταίνω

Θα 'θελα να 'μουν σαν εσένα έρημος φάρος πάνω σε βράχια φαγωμένα

Να 'χει χρόνια να περάσει από μπροστά μου το καράβι

 μα εγώ ν' αναβοσβήνω κάθε βράδυ

Θα 'θελα να 'μουν σαν εσένα περιστεράκι με τα φτερά του μαδημένα

Να στέκομαι μετά τις συμπληγάδες

 και να κοιτάζω πώς περνούν του κόσμου οι φυγάδες.

Ερμηνευτικά σχόλια

Σαν εσένα: είναι ένα τραγούδι καμωμένο για την ιδεατή αγάπη, που προσωποποιείται. Ο τραγουδοποιός ταυτίζει την αγάπη με ένα πρόσωπο, όπως συνήθως γίνεται στα τραγούδια. Μόνο που αυτό το πρόσωπο γίνεται αφορμή για οράματα, ιδέες και όνειρα που περιγράφουν μια κατάσταση όμορφη, δημιουργική, κατάσταση ζωής. Κι αυτό είναι χαρακτηριστικό της γνήσιας αγάπης, ότι δηλαδή δίνει ζωή!

Ιστιοφόρο με τα πανιά του ανοιγμένα: η εικόνα της ελευθερίας. Αληθινή αγάπη σημαίνει ελευθερία

Αυτούς που μ' οδηγούν στην καταιγίδα: Αυτούς που θέλουν να μας στερήσουν την ελευθερία, να τους ανταποδώσουμε την αγάπη, να τους βρούμε πατρίδα, δηλαδή η μη ανταπόδοση της κακίας χαρακτηριστικό της γνήσιας αγάπης

Ένα δεντράκι: η αγάπη στη φύση, που κι εδώ δεν υπάρχει ανταπόδοση του κακού. Αυτός που αγαπά αληθινά, αγαπά και το περιβάλλον, δεν λυπάται, δεν κρατά κακία, αλλά ζεσταίνει με το λόγο του, το παράδειγμά του τη ζωή των άλλων

Έρημος φάρος: ακόμα κι όταν οι άλλοι δεν με καταλαβαίνουν, εγώ αγαπώ, δεν σταματώ να δίνω την ψυχή μου, ν' αναβοσβήνω. Η γνήσια αγάπη είναι δώσε κι όχι μόνο "πάρε"

Περιστεράκι με τα φτερά του μαδημένα, συμπληγάδες: Είναι γνωστή η ιστορία του Ιάσονα και των Αργοναυτών με τις Συμπληγάδες πέτρες, όπου πέταξαν ένα περιστέρι, το οποίο πέρασε, μόνο κόπηκαν τα φτερά του. Το ίδιο και η Αργώ, πέρασε, μόνο που κόπηκε η πρύμνη της. Εδώ δείχνει την επαναλαμβανόμενη θυσία, την ανάσα που η αγάπη δίνει στον κόσμο, ακόμα κι αν όλοι γίνονται φυγάδες, ξεχνούν να ανταποδώσουν με ευγνωμοσύνη την προσφορά μας

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις

1. Η Εκκλησία θεωρεί την αγάπη χαρακτηριστικό του "καθ' ομοίωσιν" που έβαλε ο Θεός στον άνθρωπο. Η αγάπη πηγαίνει από τον άνθρωπο στο Θεό, τον συνάνθρωπο, τον εαυτό μας, το περιβάλλον. Χωρίς αγάπη δεν έχει νόημα η ζωή!

2. Η αγάπη δεν είναι εγκλωβισμός σε δύο, αλλά κοινωνία. Η αγάπη είναι αφορμή δημιουργίας και όχι ατομική απόλαυση. Για το λόγο αυτό η Εκκλησία αρνείται τις προγαμιαίες σχέσεις, διότι εγκλωβίζουν τον άνθρωπο σε ατομική σχέση, χωρίς κοινωνικές προεκτάσεις (ευθύνη, προσφορά, δημιουργία οικογένειας, ευλογία Θεού). Γι' αυτό η Εκκλησία θεωρεί ότι η αγάπη πρέπει να συνδυάζεται με την ελευθερία.

3. Συνήθως μας αρέσει να αντιμετωπίζουμε τη σχέση με επιπολαιότητα και μόνο ως παιχνίδι. Κανείς δεν αρνείται τη χαρά και το παιχνίδι, ωστόσο αν δεν λειτουργεί η επι-κοινωνία, η σοβαρότητα, η υπευθυνότητα, αλλά και ταυτόχρονα το άνοιγμα προς την κοινωνία, τότε η αγάπη μένει λόγια!

4. Σήμερα κανείς μιλά διαρκώς για τον έρωτα. Τι μ' αρέσει, τι με φτιάχνει, τι μου δίνει κέφι, τι απολαμβάνω, τι είναι δικαίωμά μου. Αξίζει τον κόπο να παραμείνουμε παλαιομοδίτες και αντιστασιακοί, παλεύοντας για την γνησιότητα και την ευαισθησία της αληθινής αγάπης, που κατακτιέται και δεν χαρίζεται αν δεν προσπαθήσουμε!

5. Η Εκκλησία θεωρεί ότι είναι σπουδαίο για μια σχέση μεταξύ του άντρα και της γυναίκας να υπάρχει η ευλογία του Θεού, η ανάληψη των ευθυνών και η γνήσια αγάπη, που σημαίνει την ελεύθερη δέσμευση του ενός για τον άλλο. Θεωρεί πως σώμα και ψυχή λειτουργούν ενωμένα και δεν μπορεί κανείς να τα αποσυνδέει. Η σχέση των δύο φύλων έχει μια ιερότητα, που βρίσκει την καταξίωσή της στο μυστήριο του γάμου. Γι’ αυτό είναι επιφυλακτική και αρνητική για τις προγαμιαίες σχέσεις γιατί αφήνουν την ιερότητα κατά μέρος, δεν στηρίζονται στην ευλογία του Θεού και στον πλήρη σεβασμό του ενός προς τον άλλο. Η αληθινή αγάπη είναι όταν ο ένας σέβεται τον άλλο και θυσιάζει την απόλαυση στο βωμό του σεβασμού.

6. Ο γάμος είναι πολύ δύσκολη υπόθεση. Έχει τις χαρές του και τις λύπες του και κανείς πρέπει να είναι προσγειωμένος πριν τον επιχειρήσει. Πρέπει να είναι αποφασισμένος να αγαπήσει τον σύντροφό του ό,τι κι αν συμβεί, να τον ανεχθεί και να τον στηρίξει. Γι’ αυτό όταν γνωρίζουμε κάποιο πρόσωπο δεν πρέπει να βιαζόμαστε, αλλά να καταλαβαίνουμε τον χαρακτήρα του και να είμαστε αποφασισμένοι να κάνουμε πολλή υπομονή μαζί του.

7. Ο Χριστός ευλογεί τον γάμο και δίνει τη δύναμη σε όλους να αντέξουμε τους πειρασμούς του σατανά. Ο κυριότερος είναι η συνήθεια και η αναζήτηση της ηδονής που μας σπρώχνει στην απιστία. Το διαζύγιο είναι ακραία λύση, αλλά όταν κάτι δεν πάει καλά, είναι προτιμότερο να τελειώνει παρά να δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην ισορροπία των ανθρώπων. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι χωρίς σοβαρούς λόγους θα πρέπει να τελειώνει μια σχέση, γιατί αυτό μαρτυρεί ανευθυνότητα.

8. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης σύμφωνα με το τραγούδι;
9. Μπορεί αυτή η αγάπη να ταυτιστεί με ένα πρόσωπο ή συνήθως όταν αγαπάμε κάποιον ή κάποια λειτουργούμε εγωιστικά;

10. Γιατί απουσιάζει η έννοια της απόλαυσης από το τραγούδι; Το ίδιο και ο εγκλωβισμός στα δύο πρόσωπα της σχέσης και η αγάπη γίνεται κοινωνία;         

11. Μπορούμε σήμερα να έχουμε τέτοια γνήσια αγάπη ή μήπως είναι ουτοπία μια τέτοια στάση ή προσδοκία;

Βοηθητικό Υλικό:

«Δουλεύω σε καφετέρια, λέει ο φοιτητής. Οι σερβιτόροι ξεδίνουμε κάποιες στιγμές κουτσομπολεύοντας τους πελάτες. Εχουμε προσέξει ένα ζευγάρι ώριμων ανθρώπων, άντρας γυναίκα, που έρχονται συχνά. Τις προάλλες ένας «συνάδελφος» προσπαθούσε να μας πείσει ότι είναι «παράνομο ζευγάρι». Είχε ισχυρό αποδεικτικό στοιχείο: «Αυτοί μιλάνε. Μιλάνε μεταξύ τους, έχουν συνεχώς κάτι να πουν ο ένας στον άλλον. Kοιτάζονται στα μάτια. Ερχονται εδώ από ανάγκη να πιουν μαζί έναν καφέ. Σίγουρα είναι παράνομοι».

Η πείρα έχει διδάξει τον νεαρό σερβιτόρο ότι συνήθως τα ζευγάρια στην καφετέρια πίνουν τον καφέ τους αμίλητα, βουβά με τις ώρες. Μπορεί να ανταλλάσσουν πότε - πότε ένα στερεότυπο χάδι ή φιλί, δίχως να μιλούν και δίχως να κοιτάζονται στα μάτια. Η σχέση τους είναι «νόμιμη» ή, πριν από διλήμματα νομιμότητας και παρανομίας, σχέση αυτονόητη. Δεν αφήνει περιθώρια στη λαχτάρα για λίγα λεπτά συνεύρεσης, στην ανάγκη να ειπωθούν με λόγια τα όσα ο υπόλοιπος χρόνος αποκλείει να εκφρασθούν στην αμεσότητα της παρουσίας του άλλου.

Γινόμαστε όλο και περισσότερο αμέτοχοι στη ζωή, όλο και πιο παθητικοί θεατές. Kαι από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες αυτού του αυτονόητου αυτισμού είναι τα βουβά ζευγάρια στις καφετέριες με τη «νόμιμη» ακοινωνησία. Γι' αυτό και η «παρανομία» ξεπηδάει μπροστά μας σαν έκπληξη. Οχι η προγραμματική παρανομία, η εξωραϊσμένη στο τηλεοπτικό γυαλί αυθάδεια του άπληστου εγωτισμού που θέλει συνεχώς να επεκτείνει την ιδιοκτησιακή του λαιμαργία, την ποικιλία των επιπόλαιων αφορμών για περισσότερες σωματικές εκκρίσεις. Μας συγκινεί και μας εκπλήσσει η «παρανομία» που αφυπνίζει στις ψυχές τη στέρηση, που γεννάει τη λαχτάρα έστω για λίγα λεπτά συνεύρεσης στη γωνιά της καφετέριας, που σώζει ακόμα ζωντανή και πηγαία τη συνομιλία, το σκίρτημα της συνάντησης. Παρανομία νοσταλγίας που εκκρεμεί, πόθου που μένει απλήρωτος και γι' αυτό λάμπει στο βλέμμα, στο χαμόγελο.

«Δεν τους βλέπετε; Είναι παράνομοι, γι' αυτό και ακόμα μιλάνε, έχουν κάτι να πουν, κοιτάζονται ακόμα στα μάτια». Ισως η ασκητική που προϋποθέτει η σχέση, η αυταπάρνηση, η έξοδος από το εγώ, η αυτοπροσφορά να σώζεται πια μονάχα στην «παρανομία». Γιατί μόνο στην «παρανομία» η σχέση δοκιμάζεται με διακινδύνευση, μόνο εκεί ο άλλος είναι ακόμα πολύτιμος, είναι δώρο και χάρισμα ζωής που πρέπει να κατακτηθεί, δεν είναι αυτονόητο ιδιοκτησιακό δεδομένο.

Εχουν αντιστραφεί οι όροι. Kάποτε η «νομιμότητα» ήταν η δημόσια ανάληψη των ευθυνών και συνεπειών του αθλήματος της αγάπης, η αφετηρία (όχι το τέρμα) της σχέσης που προοδευτικά οικοδομείται στην καθημερινή παραίτηση από το εγώ. Ο πολιτισμός μας σήμερα, δηλαδή ο τρόπος του βίου μας στην κάθε παραμικρή λεπτομέρεια, είναι ένας αναγκαίος και αυτονόητος εγκλεισμός στην εγωτική αυτάρκεια. Μεγαλώνουμε έχοντας τα πάντα υποταγμένα στις ατομικές μας επιλογές, κερδίζουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα, πατώντας μόνο ένα κουμπί. Δεν ξέρουμε την ασκητική της σχέσης και δεν φταίμε γι' αυτό. Δεν φταίμε που χάνεται ακόμα και η ανάγκη για επικοινωνία, που εκπίπτει σε αχρησία η γλώσσα, που λειτουργούμε στη συνύπαρξη μόνο με απαιτήσεις κατοχής και ιδιοκτησίας.

(Χρ. Γιανναρά, «Η ηδονική απουσία γνησιότητας», εφ. Καθημερινή, Κυριακή 7 Ιανουαρίου 2001)

Θέμα 29: Το πρόβλημα του θανάτου και της αιωνιότητας

Στοχοθεσία: Α. Για την Παράδοσή μας ο θάνατος δεν αποτελεί το τέρμα της ζωής του ανθρώπου, αλλά είναι πρωτίστως πνευματική κατάσταση. Ο Παράδεισος έγκειται στην κοινωνία του ανθρώπου με το Θεό και η κόλαση στην α-κοινωνησία

Β. Η ζωή στην Εκκλησία, δηλαδή η αγιότητα, είναι αυτή που δίνει αθανασία

Αθανασία

(Μουσική Μάνος Χατζιδάκις, στίχοι Νίκος Γκάτσος, τραγούδι Βασίλης Λέκκας

από τον δίσκο Τα Τραγούδια της Ρωμαϊκής Αγοράς)

Τι ζητάς, Αθανασία, στο μπαλκόνι μου, μπροστά;

Δε μου δίνεις σημασία κι η καρδιά μου πώς βαστά;

Σ’ αγαπήσανε στον κόσμο βασιλιάδες, ποιητές,

Κι ένα κλωναράκι δυόσμο δεν τους χάρισες ποτές!

Είσαι σκληρή σαν του θανάτου τη γροθιά,

Μα ήρθαν καιροί που σε πιστέψαμε βαθιά!

Κάθε γενιά δική της θέλει να γενείς,

Ομορφονιά που δε σε κέρδισε κανείς!

Τι ζητάς, Αθανασία, στο μπαλκόνι μου μπροστά;

Ποια παράξενη θυσία η ζωή να σου χρωστά;

Ήρθαν διψασμένοι Κροίσοι, ταπεινοί προσκυνητές

Μ’ απ’ του κήπου σου τη βρύση δεν τους δρόσισε ποτές!

Είσαι σκληρή σαν του θανάτου τη γροθιά,

Μα ήρθαν καιροί που σε πιστέψαμε βαθιά,

Κάθε γενιά δική της θέλει να γενείς

Ομορφονιά που δε σε κέρδισε κανείς!

Ερμηνευτικά σχόλια:

Τι ζητάς, Αθανασία: Πρόκειται για ένα από τα συγκλονιστικότερα τραγούδια της δισκογραφίας μας, γραμμένο από το Μάνο Χατζιδάκι και τον Ν. Γκάτσο. Μας μιλά για το αιώνιο υπαρξιακό ερώτημα του ανθρώπου, το ερώτημα του Θανάτου. Γιατί να πεθαίνουμε; Υπάρχει ζωή μετά θάνατον; Υπάρχει ψυχή ή μήπως όλα είναι ένα ψέμα;

Στο μπαλκόνι μου μπροστά: Ο Μίλαν Κούντερα, ένας από τους σπουδαίους σύγχρονους πεζογράφους, σ’  ένα από τα πιο ωραία βιβλία των τελευταίων χρόνων, την “Αθανασία”, γράφει πως υπάρχουν δύο ειδών Αθανασίες: η μία είναι στη μνήμη όσων μας γνωρίζουν. Εκεί μένουμε αθάνατοι, καθώς μας θυμούνται όλοι όσοι μας αγαπούν, όταν πεθάνουμε. Υπάρχει όμως και η Αθανασία της Ιστορίας, όσοι ήταν πολιτικοί διαπρεπείς, λογοτέχνες, αθλητές, επιστήμονες, συγγραφείς, καλλιτέχνες, μουσικοί, τους θυμάται η ανθρωπότητα αιώνες και χιλιετηρίδες μετά.

Κι ένα κλωναράκι δυόσμο: Κανείς δεν τα έχει καταφέρει να μείνει αθάνατος, όσο κι αν το επιθυμεί. Ο θάνατος είναι η κοινή μοίρα όλων των ανθρώπων…

Μα ήρθαν καιροί που σε πιστέψαμε βαθιά: Οι φιλοσοφικές ιδέες περί αθανασίας, η δύναμη της τεχνολογίας, η επιστημονική φαντασία μας κάνουν να νομίζουμε ότι θα έρθει η ώρα να τα καταφέρουμε! Ματαιότης… 

Διψασμένοι Κροίσοι: Μπροστά στο θάνατο δεν έχει καμία αξία ούτε το χρήμα ούτε η δόξα ούτε τα νιάτα ούτε η φτώχεια. «Εμνήσθην του προφήτου βοώντος, εγώ ειμί γη και σποδός. Άρα τις εστι βασιλεύς ή στρατιώτης ή πλούσιος ή πένης ή δίκαιος ή αμαρτωλός;» λέει η νεκρώσιμη ακολουθία, το ωραιότερο ίσως ποιητικό κείμενο της Ορθόδοξης Υμνογραφίας. Στο θάνατο υπάρχει η απόλυτη ισότητα!

Ομορφονιά που δε σε κέρδισε κανείς: Ο μοναδικός τόπος στον οποίο η Αθανασία υπάρχει είναι στην Εκκλησία. Το Συναξάρι του Αγίου της Ημέρας αποτελεί την καλύτερη απόδειξη της αθανασίας!

Συμπεράσματα –Ερωτήσεις

1. Ο θάνατος είναι ευεργεσία του Θεού στον άνθρωπο για να μη μένει το κακό και η αμαρτία αθάνατη. Ο Θεός δεν έπλασε τον άνθρωπο για να πεθάνει, αλλά για να ζήσει αιώνια. Ζωή είναι η κοινωνία με το Θεό. Αν αποκοπούμε από το Θεό δια της αμαρτίας και του διαβόλου, τότε βιώνουμε το θάνατο. Θάνατος άλλωστε είναι η διάλυση της αγάπης!

2. Παράδεισος είναι η κοινωνία με το πρόσωπο του Χριστού. Αυτή την κοινωνία βιώνουν οι Άγιοι και οι ψυχές των δικαίων. Κόλαση είναι η απομάκρυνση από την αγάπη του Θεού και η παράδοση του ανθρώπου στα πάθη του. Ο Θεός μπορεί να σώσει όλο τον κόσμο, αλλά εκτός Εκκλησίας είναι δύσκολη η σωτηρία. Εμείς έχουμε το μοναδικό προνόμιο να είμαστε βαπτισμένοι και να κατέχουμε το δώρο της σωτηρίας. Αρκεί η σωτηρία μας να ενεργοποιείται δια των μυστηρίων!

3. Η Αθανασία έγκειται στη ζωή κοντά στο Χριστό. Οι Άγιοι έχουν εξασφαλίσει την Αθανασία. Ο κάθε Άγιος βιώνει τον Παράδεισο ανάλογα με την πνευματική του πρόοδο στη ζωή αυτή.  Πάντως η κόλαση και ο Παράδεισος κερδίζονται απ’ αυτή τη ζωή!

4. Η Ανάσταση του Χριστού αποτελεί τη νίκη κατά του θανάτου. Όταν θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία, τότε όλα θα αλλάξουν και ο θάνατος θα καταργηθεί!   

5. Είναι δύσκολο κανείς να έχει μνήμη θανάτου. Συνήθως ζούμε σαν η ζωή να είναι αιώνια. Πέρα από μια βαθιά ψυχολογική ανάγκη του ανθρώπου, ο οποίος δεν θέλει να θυμάται τα δύσκολα της ζωής, υπάρχει και η βαθιά επιθυμία του ανθρώπου για να ζήσει, να χαρεί, να βρει νόημα στην ύπαρξή του, που τον κάνει τελικά να επιλέγει ματαιότητες και να αρνείται να προβληματιστεί στο βαθύτερο νόημα της ζωής.

6. Υπάρχει ψυχή ή η ζωή μας σταματά στο θάνατο;

7. Τι είναι Παράδεισος και τι κόλαση;

8. Γιατί είναι δύσκολο κανείς να έχει μνήμη θανάτου; Γιατί ζούμε σαν η ζωή να είναι αιώνια; Γιατί την ξοδεύουμε σε ματαιότητες;

9. Ποιο είναι το νόημα της παρουσίας του Χριστού στη ζωή μας; Γιατί ο θάνατος να επιτρέπεται από το Θεό;

Βοηθητικό Υλικό

 «Ιδού κείμαι αγαπητοί μοι αδελφοί, εν μέσω πάντων, σιγηρός και άφωνος. Το στόμα ήργησεν, η γλώσσα πέπαυται, και τα χείλη κεκώλυνται. Αι χείρες συνδέδενται και οι πόδες συμπλέκονται. Η μορφή ηλλοίωται, οι οφθαλμοί εσβέσθησαν, και ου κατανοούσι τους θρηνούντας. Η ακοή ου παραδέχεται των λυπουμένων τον ολολυγμόν. Η ρις ουκ οσφραίνεται του θυμιάματος την ευωδίαν. Η δε αληθινή αγάπη ουδέποτε νεκρούται. Διό ικετεύω πάντας τους γνωστούς και προσφιλείς μου. Μνείαν ποιείτε μου εν ημέρα κρίσεως, ίνα εύρω έλεος, επί του βήματος εκείνου του φοβερού» (τροπάριο από την νεκρώσιμη ακολουθία για τους ιερείς)

Θέμα 30: Απάντηση στα μεγάλα γιατί

Στοχοθεσία: Α. Πολλές φορές στη ζωή μας αισθανόμαστε την εγκατάλειψη του Θεού, όχι μόνο για τον εαυτό μας, αλλά και για τον κόσμο. Πόνος, θάνατος, αρρώστια, αποτυχία, πόλεμος, πείνα, φυσικές καταστροφές μας προβληματίζουν και μας κάνουν να ρωτάμε πού είναι ο Θεός

Β. Η αμαρτία, η κακή χρήση της ελευθερίας και πρωτίστως, η Πρόνοια του Θεού για τη σωτηρία μας μπορούν να δώσουν απαντήσεις στα γιατί

Αν είσαι Θεός

(Μουσική, στίχοι και τραγούδι: Χ. & Π. Κατσιμίχας από το δίσκο Τρύπιες σημαίες)

Πόσα ποτάμια αίμα, πόσα ποτάμια δάκρυ

Και πόσα παρακάλια θέλεις ακόμα από μας…

Τώρα που τρελαθήκαμε και λύσσαξε η μπόρα

Αν ήσουνα ποτέ εδώ, πες μου πού είσαι τώρα…

Αν είσαι Θεός γιατί δεν μας λυπάσαι, αν είσαι Θεός γιατί δεν μας μιλάς

Αν είσαι Θεός γιατί δεν μας  θυμάσαι, γιατί γυρνάς την πλάτη γιατί μας παρατάς;

Φτύνουνε τ'  όνομά σου κατώτεροι θεοί

Ουρλιάζουνε  κατάρες, γιατί σιωπάς εσύ;

Κρατάνε τις ζωές μας του δαίμονα τα κτήνη

Αν είμαστε παιδιά σου εμείς γιατί νικάν αυτοί;

Γιατί νικάν εκείνοι;

Πόσα ποτάμια αίμα, δάκρυ: Ένα συγκλονιστικό τραγούδι, κραυγή αγωνίας και προσευχή συνάμα στο Θεό, για την αδικία του κόσμου. Αίμα από τους πολέμους και τις καταστροφές στα πεδία των μαχών, δάκρυ από τις συνέπειες του πολέμου, τις αρρώστιες, το θάνατο (Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Λίβανος, οι διάφορες τρομοκρατικές επιθέσεις στις μέρες μας), δημιουργούν στον κόσμο απελπισία

Και πόσα παρακάλια θέλεις ακόμα από μας: Αυθόρμητο το ερώτημα - γιατί; - αυθόρμητο το βλέμμα στον ουρανό και η ελπίδα στο Θεό να σταματήσει όλα αυτά, να ξαναδώσει τη ζωή και να άρει τις συνέπειες της τρέλας μας

Τώρα που τρελαθήκαμε: Η δύναμη των ισχυρών δημιουργεί μια τρέλα. Χιλιάδες παιδιά και άνθρωποι υποφέρουν, εξαιτίας της τρέλας των δυνατών που θέλουν να επιβάλουν το νόμο τους, χωρίς ανθρωπιά, δέσμιοι των βιομηχανιών όπλων και των συμφερόντων…

Αν ήσουνα ποτέ εδώ: Όταν βλέπει κανείς όλα αυτά, τότε νιώθει βαθιά την αγωνία και το ερώτημα "Πού είναι ο Θεός"

Γιατί δεν μας λυπάσαι, γιατί δεν μας μιλάς, γιατί δεν μας θυμάσαι; Βαθιά αγωνία. Συνήθως, όταν όλα είναι καλά ξεχνάμε το Θεό, ή πρακτικά ζούμε σαν ο Θεός να δημιούργησε τον κόσμο κι από  κει και πέρα τίποτα να μην τον κάνει να ασχολείται μ'  Αυτόν (αίρεση του ντεϊσμού). Ο Θεός όμως έστειλε τον Υιό Του, τον Χριστό στον κόσμο, για να σώσει τον κόσμο.

Φτύνουνε το όνομά σου κατώτεροι θεοί: Το χρήμα, η εξουσία, οι ισχυροί, τα όργανα του διαβόλου, αυτοί που νιώθουν άτρωτοι και αυτάρκεις και αντιμετωπίζουν τη ζωή ως θεοί

Γιατί σιωπάς εσύ; Κι όμως, η σιωπή είναι ο τρόπος του Θεού.

Γιατί νικάν αυτοί, γιατί νικάν εκείνοι; Οι δαίμονες και όσοι ζουν χωρίς Θεό.

Αν είμαστε παιδιά σου: Στην απελπισία ξαναβρίσκουμε το Θεό!

Συμπεράσματα –Ερωτήσεις

1. Μία σειρά από αναπάντητα ερωτήματα πολλές φορές μας απασχολούν. Γιατί σε άλλους ανθρώπους ο θάνατος να έρχεται γρήγορα, άλλοι είναι φτωχοί και άλλοι πλούσιοι, άλλοι που είναι άδικοι προοδεύουν, ενώ άλλοι που είναι δίκαιοι παραμένουν φτωχοί. Το να δοθεί απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα είναι δύσκολο. Αυτό που χρειάζεται είναι να κοιτάξουμε στον εαυτό  μας, να βρούμε εμείς νόημα στη δική μας ζωή, για να μπορέσουμε μετά να προχωρήσουμε, αλλά και να αγωνιστούμε να προχωρήσουμε

2. Ο Θεός δεν είναι άδικος, σέβεται την ελευθερία του ανθρώπου. Η υπέρτατη πράξη δικαιοσύνης του Θεού ήταν ο ερχομός του Χριστού στον κόσμο, για να σώσει τον κόσμο. Από κει και πέρα ο Θεός δεν παραβιάζει την ελευθερία του ανθρώπου. Είμαστε υπεύθυνοι για τον κόσμο μας και η Εκκλησία δεν ζητά από τον χριστιανό να κρυφτεί στο καβούκι του και να προσεύχεται απλώς, αλλά να συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορεί να ζει εκτός της πραγματικότητας. Είμαστε χριστιανοί σημαίνει ότι πρέπει να παλέψουμε για να ζήσει ο κόσμος μας!  Επομένως, η πίστη στο Θεό δεν είναι μοιρολατρία, αλλά δυναμική κίνηση. Αυτός που πιστεύει στο Θεό μοιάζει με τον κόκκο του σιναπιού, που βγάζει πολλούς καρπούς.

3. Πολλά από όσα συμβαίνουν στη ζωή, επιτρέπει ο Θεός να γίνουν, για να σωθεί ο άνθρωπος. Αν δεν σωθούμε, όσο καλά και να περάσουμε, τότε δεν έχει νόημα η ζωή μας. Ο Θεός δεν μας βασανίζει, αλλά μας παιδαγωγεί, από αγάπη. Ο χρυσός μέσα στη φωτιά γίνεται λαμπρότερος και καθαρότερος. Η σωτηρία περνάει για άλλους από τη σύντομη ζωή, για άλλους από τον πλούτο, για άλλους από τη φτώχεια και γενικότερα από περιστάσεις που είναι στο χέρι του Θεού να κρίνει πώς θα διαμορφωθούν

4. Ο πειρασμός και η θλίψη είναι το εισιτήριο για τη βασιλεία των ουρανών κι εδώ έχει αξία να μην το ξεχνούμε, ότι ακόμα κι αν υποφέρουμε, αν δοξάζουμε το Θεό, υπομένουμε, αγαπούμε και ελπίζουμε στο θέλημά Του, θα σωθούμε και θα γευτούμε τα αγαθά της αιωνιότητας, που είναι καρπός της αγάπης του Θεού! Χρειάζεται πάνω απ' όλα πίστη!

5. Ο Άγιος Αντώνιος έλεγε: "Πάρε τις θλίψεις και τους πειρασμούς" και κανένας δεν θα μπορέσει να σωθεί!

6. Γιατί ο κόσμος μας ζητά από το Θεό το θαύμα, ενώ μπορεί ο ίδιος να το παλέψει να αλλάξει η πραγματικότητα;

7. Γιατί μόνο στις δυσκολίες θυμόμαστε το Θεό;

8. Ποια σχέση έχει η δικαιοσύνη με την ελευθερία του ανθρώπου και την αγάπη του Θεού;

Βοηθητικό Υλικό

Ο Αββάς Αντώνιος, ατενίζοντας στο βάθος των κρίσεων του Θεού, ρώτησε: «Κύριε, πώς συμβαίνει μερικοί να ζουν λίγο στη γη και άλλοι να φθάνουν σε βαθιά γηρατειά; Και γιατί άλλοι  να βρίσκονται μέσα σε φτώχεια και άλλοι να είναι πλούσιοι; Και πώς οι άδικοι μεν πλουταίνουν, ενώ οι δίκαιοι πένονται (είναι φτωχοί);» Και άκουσε φωνή να του λέγει: «Αντώνιε, κοίτα τον εαυτό σου. Αυτά τα κανονίζει ο Θεός κατά την κρίση του και δεν συμφέρει να τα μάθεις».

Πηγή