Εικονογραφικοί τύποι Αγίου Ιωάννου Προδρόμου

Θεολόγος.gr

                                                    

 Οι συνηθέστεροι  εικονογραφικοί του τύποι είναι: ευλογούντα, κρατώντας ειλητάριο που γράφει: «Μετανοείτε· ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. γ’, 2). Αυτή είναι η κατ’εξοχήν προδρομική εικόνα του αγ. Ιωάννου, η οποία πληροφορεί τους ανθρώπους για την έλευση της «βασιλείας των ουρανών», δηλαδή του Χριστού, στον κόσμο. Το εσωτερικό του ένδυμα είναι η τρίχινη προβειά και το εξωτερικό πρασινόχροο ιμάτιο, ενώ τα μαλλιά και τα γένεια του είναι μακριά και απεριποίητα, κι η όλη του όψη εκφράζει την ατημέλητη εμφάνιση της σκληρής, ασκητικής του ζωής.

                

           

 

            

      

Ο δεύτερος τύπος είναι πιο σύνθετος από τον πρώτο. Παρουσιάζει τον Πρόδρομο στην έρημο, ανάμεσα σε άγριους βράχους και βουνά, να στέκεται επάνω σ’ένα βράχο, κρατώντας στο δεξί του χέρι μια μακριά και λεπτή ράβδο, της οποίας η κορυφή έχει σχήμα σταυρού, συνδυασμένου με άγκυρα. Στο αριστερό του χέρι, το ειλητάριό του γράφει: «Οράς οία πάσχουσιν, ω Θεού Λόγε, οι πταισμάτων έλεγχοι των βδελυκτέων. Έλεγχον και γαρ μη φέρων ο Ηρώδης, τέτμηκεν, ιδού, την εμήν κάραν, Σώτερ». Κάτω από το ειλητάριο, στη δεξιά γωνία της εικόνας, υπάρχει η κομμένη κεφαλή του μέσα σε δοχείο. Στην αριστερή γωνία, ζωγραφίζεται ανάμεσα στα βράχια ένα δέντρο που έχει ακουμπισμένη στα κλαριά του μια αξίνα. Δίπλα στο δέντρο γράφονται τα λόγια: «Ήδη δε και η αξίνη προς την ρίζαν των δένδρων κείται» (Λουκ. γ’, 9).

Σ’ αυτόν τον εικονογραφικό τύπο, ο Πρόδρομος ζωγραφίζεται με φτερά, κατά την προφητεία που λέει:«Ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελόν μου προ προσώπου σου» (Μαρκ. α’, 2), αλλά και γενικά η στάση του και τα μακριά κάτισχνα μέλη του θυμίζουν πτηνό. Έτσι, εξ άλλου, έχει αποτυπωθεί η εικόνα του στις συνειδήσεις των ανθρώπων, σαν ένα παράξενο, άγριο πτηνό της ερήμου, μισός άνθρωπος, μισός άγγελος, γεμάτος ζέση, άφοβος και ασταμάτητος. Παρ’όλη όμως την ορμητική και ατημέλητη εμφάνισή του, η έκφρασις του Προδρόμου είναι πάντοτε ήρεμη και θλιμμένη, ώστε να μη δοθεί η εντύπωση του έξαλλου και παράλογου φανατικού, αλλά να τονιστεί ότι, όλη η ζέση κι όλος ο ζήλος του ήταν αποτέλεσμα της σφοδρότητας του προφητικού πνεύματος που τον κινούσε, κι έφερε συγχρόνως τη σφραγίδα της ασάλευτης, γαλήνιας κίνησης του Αγίου Πνεύματος. Κι είναι τόσο δύσκολο για το νου του ανθρώπου να χωρέσει αυτή την ακίνητη κίνηση και την απαθή σφοδρότητα, ώστε ο αγ. Ιωάννης ο Πρόδρομος αποτελούσε έναν απ’ τους πιο αινιγματικούς ανθρώπους και για τους συγχρόνους του, αλλά και για όλες τις γενεές των ανθρώπων.

Βυζαντινή ζωγραφική θεωρία, Νινέττα Βολουδάκη

Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 1995

 

πηγή κειμένου http://apanthismata.blogspot.gr/2011/08/blog-post_5109.html