Η άγαμη μητέρα στα μάτια ενός Πατερικά Ορθόδοξου

[...] Θα επιχειρήσω μια σύντομη ποιμαντική προσέγγιση της "άγαμης μητέρας", που είναι το επίκεντρο της προβληματικής μας, επιδιώκοντας κάποιες πνευματικές, αλλά και κοινωνικές, ως εκκλησιαστικές, ψηλαφήσεις των προσπαθειών του Συλλόγου στα όρια της ελληνορθοδόξου παραδόσεως. Θα μου επιτραπεί όμως πρώτα μια σημασιολογική οριοθέτηση. Ο τίτλος της εισηγήσεώς μου με τον όρο "πατερικά Ορθοδόξου" διαφοροοποιεί τον τυπικά Ορθόδοξο Χριστιανό απλώς, λόγω της βαπτίσεώς του (παλαιότερα λέγαμε: Χριστιανός της ταυτότητας), από τον αυθεντικά Χριστιανό - Ορθόδοξο, αυτόν που μετέχει στην εν Χριστώ ζωή, ορθόδοξα, μέσα στο πνεύμα δηλαδή και την πράξη των Αγίων μας, που γνήσια ενσαρκώνουν και εκφράζουν την Ορθοδοξία. Αν σε κοινωνικά θέματα, όπως η "άγαμη μητέρα", παρατηρούνται συμπεριφορές ανάρμοστες και στην δική μας χριστιανική κοινωνία, αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι μιλούμε για Ορθοδόξους, που όμως μόνον επιφανειακή, τυπική και συμβατική σχέση με την Ορθοδοξία.
Ο λόγος μας αφορά την αθέλητα άγαμη μητέρα, που κατά κανόνα είναι θύμα, πρώτα της αστοργίας και απάνθρωπης στάσης απέναντί της του πατέρα του παιδιού της, αλλά και στην συνέχεια της κοινωνίας, που, μολονότι χαρακτηρίζεται χριστιανική, την περιβάλλει συχνά με σκληρότητα και περιφρόνηση. Το νόθα χριστιανικό κοινωνικό, ακόμη δε και οικογενειακό περιβάλλον, την απαξιώνει, κατά κανόνα, και την ωθεί στο έγκλημα της έκτρωσης. Προϋπόθεση της αρνητικής και απορριπτικής αυτής συμπεριφοράς απέναντι στην "άγαμη μητέρα", ήδη από το στάδιο της εγκυμοσύνης, είναι προφανώς μια αντιχριστιανική νοοτροπία, ηθικιστικού και φαρισαϊκού χαρακτήρα, που κρίνει υποκριτικά και εγωκεντρικά. Η οικογένεια, ιδίως σ' αυτή την περίπτωση, προσπαθεί να διασώσει το δικό της κοινωνικό κύρος, εξαρτώμενη πολύ σοβαρά από τη γνώμη μιας κοινωνίας όχι μόνο αποχριστιανοποιημένης, αλλά και απάνθρωπης: Ενώ η ανοικτή σκεψη και κυρίως η ευρύχωρη καρδιά του Χριστού και των Αγίων μας "συγχωρεί" - αυτο σημαίνει: κάνει τόπο να χωρέσουν και όλοι οι άλλοι, δίκαιοι και αμαρτωλοί - η στενή ηθικιστική και φαρισαϊκή συνείδησή μας κάνει διακρίσεις και κρίσεις, πάντοτε αποβλέποντας στο δικό μας κοινωνικό κύρος και την διάσωση της αξιοπρέπειάς μας, αδιαφορώντας για τον Άλλο, που μπορεί να είναι το ίδιο μας το παιδί.
Η "άνευ ετέρου" όμως απόρριψη της "άγαμης μητέρας" παραγνωρίζει το γεγονός, ότι αυτή, παρά τον κλονισμό, που προκαλεί η εγκατάλειψη της από τον "άπιστο" (χωρίς εμπιστοσύνη, δηλαδή) σύντροφο, έχοντας συναίσθηση τι σημαίνει η άμβλωση πνευματικά και ανθρωπολογικά, πέρα από τους σωματικούς κινδύνους, που περικλείει, πίστη στο μητρικό ένστικτο, αποφασίζει να σώσει το παιδί της, τη ζωή δηλαδή, που φυτεύτηκε στα σπλάχνα της, σεβόμενοι την αξία του ανθρώπου και θυσιαζόμενη γι' αυτήν. Σ' αυτή την κρίσιμη στιγμή της μεγάλης απόφασης όμως χρειάζεται την βοήθεια και ενίσχυση του περιβάλλοντός της, το οποίο σχεδόν κατά κανόνα - δυστυχώς - δε την θέλει μόνο εγκαταλελειμμένη, αλλά και στιγματισμένη. Πολλές εκτρώσεις γίνονται, επειδή η άγαμη μητέρα δεν αντέχει την κοινωνική κατακραυγή, όταν μάλιστα φέρει στον κόσμο το παιδί της και παράλληλα δεν έχει τις οικονομικές δυνατότητες να αντιμετωπίσει την εγκυμοσύνη και όλα τα συνδεόμενα με αυτήν προβλήματα.
Η "άγαμη μητέρα" θέτει, έτσι, την κοινωνία μας προ των ευθυνών της απέναντί της. Ιδιαίτερα δε στην δική μας παραδοσιακή ελληνορθόδοξη κοινωνία ελέγχει την συμπεριφορά μας και τις προϋποθέσεις της. Διότι για μια καθαρά χριστιανική (και συνάμα ανθρωπιστική) στάση απέναντι στην εμπερίστατη "άγαμη μητέρα" χρειάζονται κατάλληλες προϋποθέσεις, που να μπορούν να διαμορφώσουν ανάλογα νοοτροπία. Στην θεολογική μας γλώσσα αυτό λέγεται φρόνημα, που είναι το περιεχόμενο της συνειδήσεώς μας. "Τούτο φρονήσθω εν υμίν, ο και εν Χριστώ Ιησού", λέγει ο Απ. Παύλος (Φιλ. 2,5
0. Η "ολοτελής" (Α' Θεσσ. 5,23) και καθολική ένταξη του Ορθοδόξου πιστού στην εν Χριστώ κοινωνία, το εκκλησιαστικό σώμα, αποσκοπεί στην συγκρότηση εν Χριστώ συνειδήσεως, και δεκτικής της Χάριτος του Θεού καρδιάς, ώστε ο πιστός να ζει, να κινείται και να βλέπει τα πάντα, μέσα από το πρίσμα της θεϊκής αγάπης. Αυτό όμως σημαίνει υπέρβαση της άτεγκτης νομιμότητας και του τυφλού ηθικισμού. Είναι, άλλωστε, βασική διδασκαλία του Απ. Παύλου, ότι δεν σώζει η τυφλή προσήλωση στον νόμο, έστω κι αν δόθηκε από τον Θεό, αλλά η μέσω της τηρήσεως του νόμου, μετοχή στη χάρη του Θεού, για να μεταβληθεί η αγάπη μας σε ανιδιοτελή και φιλάνθρωπη, διότι αυτή η αγάπη "πάντα στέγει" και "ουδέποτε εκπίπτει", διότι "ου ζητεί τα εαυτής" (Α' Κορ. 13,5-8). Αυτό δεν σημαίνει, φυσικά, περιφρόνηση του θεϊκού νόμου. Αλλά οι εντολές του Θεού, όπως λέγει ο Άγιος Μάρκος ο Ερημίτης, "ουχί την αμαρτίαν εκκόπτουσιν, αλλά τους όρους της δοθείσης ημίν ελευθερίας φυλάττουσιν" (PG 65,992).
Πέρα από τα "Πρέπει" του ηθικού νόμου, υπάρχει το "Είναι" της ανθρώπινης ύπαρξης, που κατακρεουργείται από την μια πλευρά με την έκτρωση και από την άλλη με την απαξίωση της εγκύου, που έστω και άγαμη, θέλει να "κρατήσει", όπως λέμε, το παιδί της. Η στάση μας, λοιπόν, απέναντι σ' αυτήν την μητέρα και τη ζωή, που φέρει μέσα της, βαρύνει πολύ περισσότερο από την δική της "ανομία" και παρέκκλιση. Είναι δε απόλυτα αναγκαίος ο αναβαπτισμός μας στην φιλανθρωπία των Αγίων μας, ιδιαίτερα σήμερα που τα ριζοσπαστικά νέα ήθη της εσχατολογικής Νέας Εποχής, ένα από τα οποία είναι η ασυδοσία των προγαμιαίων σχέσεων, θα μας οδηγεί όλο και περισσότερο σε τέτοιες καταστάσεις, που θα γίνουν γρήγορα ο κανόνας στην κοινωνική και οικογενειακή ζωή μας (πρβλ. την νομοθέτηση των συμβιώσεων, τ.ό.).
Είναι αναγκαίος, συνεπώς, ο σεβασμός όλων μας στην αξία της ζωής και η προστασία της γυναίκας, που κυοφορεί, με οποιεσδήποτε προϋποθέσεις. Αυτό μάλιστα ισχύει και για την άγαμη μητέρα, ακόμη και στην περίπτωση του βιασμού της, και μάλιστα κτηνώδους, όπως συνέβη κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το 1974. Άλλο όμως η κτηνωδία και άλλο η ζωή και ο κυοφορούμενος άνθρωπος, που δεν φέρει μόνο τις καταβολές του απαίσιου βιαστού, αλλά και της ίδιας της βιασθείσης μητέρας, Ποιος ξέρει δε τι άνθρωπος θα γεννηθεί, έστω και από την αδόκητη σύλληψη! Σε κάθε περίπτωση ο άνθρωπος δεν παύει να είναι "Θεός κεκελευσμένος", κατά τον Μ. Βασίλειο: άνθρωπος δηλαδή, που έχει μέσα του την εντολή και την δυνατότητα να γίνει "θεός κατά χάριν".
Η καλλιέργεια σε όλους μας της αγιοπατερικής νοοτροπίας οδηγεί στην αποδοχή της άγαμης μητέρας ως συνανθρώπου εμπερίστατου, που έχει ανάγκη την βοήθεια και προστασία μας. Και υπάρχει πλήθος προτύπων συμπεριφορών αυτού του είδους, όπως π.χ. η παραβολή του Καλού Σαμαρείτου (Λουκ. 10,30-37), που κωδικοποιεί τη στάση του ίδιου του Θεανθρώπου απέναντι σε κάθε άνθρωπο. Ο Χριστός με τη διήγηση αυτή διδάσκει πώς μπορεί ο άνθρωπος να γίνει "πλησίον" για τον Άλλον, τον συνάνθρωπό του. Τόσο στην αρχαιοελληνική, όσο και στην ιουδαϊκή κοινωνία "πλησίον" ήταν ο συγγενής, ο ομόφυλος, ο οικείος. Ο Χριστός μας όμως προβάλλει ως "πλησίον" πρώτα εκείνον που "ποιεί το έλεος" - δείχνει δηλαδή αγάπη - και όχι τον δεχόμενο την φιλανθρωπία, και δεύτερο αυτός που δέχεται την αγάπη δεν είναι συγγενής και ομόφυλος, αλλά ξένος και πρακτικά Σαμαρείτης, κατά τον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας, μολονότι "αλλογενής ... πεπλήρωκε της αγάπης τον νόμον". Συμπληρώνει δε ο ιερός Χρυσόστομος: "Ούτω τοίνυν και σύ, αν ίδης τινά κακώς πάσχοντα, μηδέν περιεργάζου λοιπόν. Έχει το δικαίωμα της βοηθείας το κακώς παθείν αυτόν". Και μόνον η κατάσταση του πάσχοντος συνανθρώπου απαιτεί την συμπαράστασή μας. Το ορθό ερώτημα, λοιπον, δεν είναι "τις εστί μου πλησίον", που έθεσε ο νομικός της παραβολής, αλλά "σε ποιον είμαι εγώ πλησίον". "Πλησίον" γινόμεθα στην άγαμη μητέρα, όταν την αποδεχόμεθα, όπως είναι, "κακώς και ο Χριστός ημάς προσελάβετο" (Ρωμ. 15,7).
Σημαντική όμως για το θέμα μας είναι και η περικοπή του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου με την διήγηση για τον Ιωσήφ, τον "μνήστορα" και προστάτη της Παναγίας και τους δικαιολογημένους λογισμούς του στην περίπτωση της "εκ Πνεύματος Αγίου" εγκυμοσύνης της, τηρουμένων βέβαια των αναλογιών και των διαφορών. Ο Ιωσήφ χαρακτηρίζεται "δίκαιος", ευσυνείδητος δηλαδή τηρητής κατ' αρχάς του Νόμου, που επέβαλε όμως ποινή θανάτου στους μοιχούς και τις μοιχαλίδες (Λευϊτ. 20,10) διά λιθοβολισμού (Δευτ. 22,23). Ο Ιωσήφ, όμως κατά τον Χρυσόστομο, "εφιλανθρωπεύετο από πολλής χρηστότητος ... υπέρ τα νομικά εντάλματα ζών". Είχε περάσει στην περιοχή της Χάρης, υπερβαίνοντας τον Νόμο. Περιβάλλει, λοιπόν, με την αγάπη και φιλανθρωπία του την κατά τις ενδείξεις "κλεψίγαμον" Μαρία. Όμως "ου μόνον κολάσαι, αλλ' ουδέ παραδειγματίσαι εβούλετο". Ούτε να την διαπομπεύσει δηλαδή δεν ηθελε. Γιατί; Απαντά ο Χρυστόστομος: "Αλλ' όμως ούτως ην πάθους καθαρός, ως μη θελήσαι μηδέ εν μικροτάτοις λυπήσαι την Παρθένον" (ήταν τόσο καθαρός από κάθε κακία, που δεν ήθελε στο ελάχιστο να λυπήσει την Παρθένο Μαρία), που ο Θεός του εμπιστεύθηκε. Αυτό είναι αγιότητα, Ορθοδοξία! Αν δεν φθασουμε σ' αυτή την καθαρότητα της καρδιάς, δεν είναι δυνατόν αυτή να πληρωθεί από τη θεϊκή αγάπη και φιλανθρωπία του Ιωσήφ προς κάθε συνάνθρωπο.
Οι Άγιοι μας, μιμηταί και συνεχιστές του Θεανθρώπου στην ιστορία, έχουν επίγνωση της αξίας του ανθρώπου σε οποιαδήποτε στιγμή και κατάσταση της ζωής του. Αρκεί να θυμηθούμε το Μαρκ. 2,27. Είναι ο λόγος του Χριστού μας, ότι "το Σάββατον, διά τον άνθρωπον εγένετο, ουχ ο άνθρωπος διά το Σάββατον". Οι θεσμοί, η κοινωνία, τα πάντα υπάρχουν, για να υπηρετούν τον άνθρωπο, πόσο μάλλον, όταν είναι εμπερίστατος, όπως η άγαμη μητέρα. Ο Ορθόδοξος αδιαφορεί για το τι θα πει η χωρίς Χριστώ κοινωνία, έστω και αν λέγεται χριστιανική, και το μόνο που θέλει είναι να συμπαρασταθεί στο θύμα, που λέγεται άγαμη μητέρα, και να σώσει τη ζωή, που αυτή κυοφορεί. Χίλια εξώγαμα είναι αγιοτερα από μια έκτρωση, που είναι ψυχρός φόνος! Μπορούμε, συνεπώς να καταλάβουμε αυτό που είπε ένας πατέρας στην κόρη του, μόλις μπήκε στην εφηβεία: "Παιδί μου, της είπε, μπορεί να έχεις περιπέτειες στη ζωή σου και να βρεθείς κάποια στιγμή έγκυος, πριν ακόμη φθάσεις στον γάμο. Σε παρακαλώ, αν συμβεί κάτι τέτοιο, εγώ θα το αναλάβω. Έκτρωση όμως μην κάνεις ποτέ στη ζωή σου!". Το αληθινό κύρος μας είναι να σώσουμε μια ζωή και όχι να την θυσιάσουμε στον Μολώχ του εγωκεντρισμού μας...
Αν δεν μιλήσουμε έτσι στα παιδιά μας, δεν θα αποβάλλουν τον φόβο για την οικογενειακή εγκατάλειψη σε περίπτωση εξώγαμης εγκυμοσύνης και την κοινωνική κατακραυγή. Βέβαια αυτό δε σημαίνει με κανέναν τρόπο ενθάρρυνση των λεγόμενων ελεύθερων σχέσεων, του πανσεξουαλισμού και της ηθικής ασυδοσίας της εποχής μας. Αλλά την θωράκιση της γυναίκας-θυγατέρας μας, με την υπόσχεση της συμπαράστασής μας σε περίπτωση θυματοποιήσεώς της από κάποιο ανάξιο άνδρα. Δεν πρέπει δε, να λησμονούμε, ότι οφείλουμε αυτή την στάση απέναντι στις θυγατέρες μας, διότι σχεδόν πάντοτε είναι θύματα και της απουσίας αγωγής στην ίδια την οικογένεια. Οι πτώσεις των παιδιών μας είναι κατά κανόνα, η συνέπεια της αδιαφορίας μας για την εν Χριστώ διαπαιδαγώγηση τους, ώστε να μάθουν να αγωνίζονται και να ανθίστανται στους πειρασμούς. Σε πρόσφατη ανακοινωσή μου σε συνέδριο για το δημογραφικό, ετόνισα ιδιαίτερα, ότι η πολυτεκνία μόνη της δε σώζει, αν δε συνδέεται και με την ορθή αγωγή, που οδηγεί στην "καλλιτεκνία".


Εισήγηση του π. Γεώργιου Μεταλληνού στην Ημερίδα με θέμα: "Εγκυμοσύνη και Μητρότητα - Προβλήματα και Λύσεις. Η θέση της άγαμης μητέρας στη σύγχρονη κοινωνία"

πηγή:Σύλλογος Προστασίας Αγέννητου Παιδιού - Η Αγκαλιά
Αναδημοσίευση:http://en-ypomoni-akymanto.blogspot.gr/2013/10/blog-post_392.html