Angkor Wat: Οι θαυμαστοί ναοί της Καμπότζης

Το εντυπωσιακό συγκρότημα των 100 πέτρινων ναών του Angkor Wat είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική κατασκευή στον κόσμο και αποτελεί ένα ασύλληπτο ανθρώπινο δημιούργημα
ΚΕΙΜΕΝΟ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΦΟΙΒΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ
Είναι πολύ νωρίς το πρωί, αλλά η ζεστή, υγρή ατμόσφαιρα έχει ήδη αρχίσει να γίνεται αποπνικτική. Ελέφαντες κουβαλούν στη ράχη τους ταξιδιώτες μέσα από τα μονοπάτια της ζούγκλας και γύρω από τα αρχαία ερείπια των ναών, ενώ κάθε λίγο το αερόστατο στον ορίζοντα ανυψώνεται για να προσφέρει μια πανοραμική, μαγευτική εικόνα στους επισκέπτες του Angkor. Εντός του αρχαιολογικού χώρου, τουρίστες από κάθε μέρος του κόσμου περιφέρονται μέσα στην πυκνή ζούγκλα, ανάμεσα σε ναούς με πέτρινα σύμβολα, αγκαλιασμένα από κορμούς και κλαδιά δέντρων, με μια βεντάλια στο χέρι και τη βιντεοκάμερα στο άλλο. Κάπου κάπου ξεπροβάλλουν βουδιστές μοναχοί με τους χαρακτηριστικούς πορτοκαλί χιτώνες τους. Οταν πέσει το δειλινό, επιστρέφουν στα τουκ τουκ, τα ποδήλατα και τα λεωφορεία για την 6 χιλιομέτρων διαδρομή μέχρι την πόλη του Siem Reap.
Το 50% των τουριστών που καταφθάνουν στην Καμπότζη έρχονται για να θαυμάσουν τους εντυπωσιακούς ναούς του Angkor, που κατασκευάστηκε τον 12ο αιώνα και στη συνέχεια, τους επόμενους δύο αιώνες, εγκαταλείφθηκε για άγνωστους λόγους από τον λαό των Χμερ. Μόνο το 2007 ο αριθμός των επισκεπτών στην Καμπότζη άγγιξε τα 2.000.000, οι μισοί εκ των οποίων έκαναν την απαραίτητη στάση στο Siem Reap, προκειμένου να επισκεφτούν το μεγαλειώδες συγκρότημα ναών που έχουν εντυπωσιάσει επιστήμονες, αρχαιολόγους και απλούς περιηγητές με την περίτεχνη και μυστηριακή συνάμα διακόσμησή τους. Το Siem Reap βρίσκεται φωλιασμένο ανάμεσα σε ορυζώνες και εκτείνεται κατά μήκος του ομώνυμου ποταμού. Η αποικιακή πόλη -αφετηρία για την επίσκεψη σε ένα από τα συγκλονιστικότερα μνημεία του κόσμου- προσπαθεί να εξελιχθεί προκειμένου να κρατήσει και με άλλα θέλγητρα τους επισκέπτες. Ετσι, το μέχρι πριν από λίγα χρόνια «σκονισμένο χωριό» μεταμορφώνεται με ξενοδοχεία, ξενώνες, γκαλερί, μπουτίκ, αγορές χειροποίητων ειδών, ακόμη και γήπεδα γκολφ και spa, προκειμένου να αντεπεξέλθει στις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες της τουριστικής εξέλιξης.
Τρία είναι τα βασικά στοιχεία που γνωρίζουμε για το Angkor Wat. Είναι ένα από τα ομορφότερα και επιβλητικότερα μέρη στον πλανήτη, η ευρύτερη περιοχή του Angkor Wat είναι μεγαλύτερη από τον ίδιο το ναό και, τέλος, ότι τίποτα δεν είναι ομοιογενές, καθώς οι ναοί κατασκευάστηκαν σε τέσσερις διαφορετικές περιόδους, στη διάρκεια τεσσάρων αιώνων.
Η πόλη είναι ουσιαστικά μια αγκαλιά από χωριά με χαρακτήρα γαλλικής αποικιοκρατίας. Αρχικά, τα χωριά αναπτύχθηκαν γύρω από παγόδες, απλώθηκαν όμως αργότερα μέχρι την πόλη του Siem Reap.
Για πολλά χρόνια το Angkor ήταν απoμονωμένο, κρυμμένο μέσα στην πυκνή, απροσπέλαστη ζούγκλα που καλύπτει την περιοχή στο κέντρο της Καμπότζης. Η οργιώδης βλάστηση το έκλεισε στην αγκαλιά της, κρύβοντάς το από τον κόσμο μέσα στα πυκνά φυλλώματα. Ηταν οι Γάλλοι αποικιοκράτες που το ανακάλυψαν πριν από 150 χρόνια, ερευνώντας την περιοχή και προσπαθώντας να ανακαλύψουν αν κρύβεται κάποια αλήθεια πίσω από τις φήμες των τοπικών φυλών για «ναούς χτισμένους από θεούς ή γίγαντες». Οι περισσότεροι θεωρούσαν τους μύθους αυτούς απλά παραμύθια, ενώ ορισμένοι είχαν την πεποίθηση ότι επρόκειτο για μια «χαμένη πόλη της αυτοκρατορίας της Καμπότζης», που υπήρξε πλούσια και ισχυρή στο παρελθόν. Οι ναοί ανακαλύφθηκαν το 1860 από τον Henri Mahout, Γάλλο ιεραπόστολο και φυσιοδίφη, που έκτοτε ξεκίνησε εκτενή έρευνα και προγράμματα συντήρησης. Οι προσπάθειές του συνεχίστηκαν μέχρι το 1968, οπότε ο πόλεμος του Βιετνάμ διέκοψε τις μελέτες του. Αρχικά δεν πίστευε ότι οι ναοί είχαν κατασκευαστεί από Καμποτζιανούς, αλλά από κάποια άλλη φυλή που είχε καταλάβει την Καμπότζη πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια. Η θεωρία του αποδείχτηκε αργότερα εσφαλμένη, αφού οι ερευνητές ανακάλυψαν κείμενα στους τοίχους των ναών και πέτρινα γλυπτά, που τους βοήθησαν να συνδέσουν μεταξύ τους τα διάσπαρτα κομμάτια της ιστορίας. Σήμερα, είναι γνωστό ότι το Angkor ήταν η μεγάλη πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Χμερ, από την ίδρυσή της το 880 έως περίπου το 1225.
Η ιστορία ξεκινά από το βασίλειο του Φουνάν (Funan) (τμήμα της μετέπειτα περιοχής που θα αποτελούσε την Αυτοκρατορία των Χμερ), ιδρυτής του οποίου ήταν ο Ινδός Βραχμάνος Kambu και το 200 μ.Χ. η πόλη αποικήθηκε ειρηνικά από Ινδούς εμπόρους. Τετρακόσια χρόνια αργότερα, το βασίλειο είχε μεταμορφωθεί σε μια ανθηρή εμπορική περιφέρεια. Καθώς βρισκόταν στη διαδρομή προσκυνήματος που συνέδεε Κίνα και Ινδία, οι νέοι άποικοι ασπάστηκαν τον Ινδουισμό και τον Κινεζικό Βουδισμό. Η επίδραση της Ινδίας και της Κίνας είναι ακόμη αισθητή στην Καμπότζη και οι ναοί του Ανήρ θυμίζουν πολύ τους ινδουιστικούς και βουδιστικούς ναούς που συναντάμε στη Βόρεια Ινδία και στο Νεπάλ. Τα επόμενα χρόνια, το Φουνάν προστέθηκε στο βασίλειο της Τσενία (Chenla), βόρεια του Φουνάν, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Λάος και στη συνέχεια στο βασίλειο της Καμπότζια (Kambuja), υπό την ηγεσία του Suryavarman I.
Η κατασκευή του Angkor Wat ανάγεται στους χρόνους διακυβέρνησης του αυτοκράτορα Suryavarman II (1113 - 1150), ενός νέου που προήλθε από μια επαρχία της Μαλαϊκής αυτοκρατορίας και ανέλαβε το θρόνο για 50 χρόνια. Ο διάδοχός του, το 1051, Udayadityavarman ο 2ος, συνέχισε την κατασκευή της πόλης του Angkor και ανακαίνισε πολλούς ναούς. Τα επόμενα 50 χρόνια ακολούθησε επέκταση της πόλης και υλοποιήθηκαν μεγαλεπήβολα αρχιτεκτονικά σχέδια. Οι ναοί που κατασκευάστηκαν εκτείνονταν μέχρι 40 μίλια γύρω από το χωριό Siem Reap, με εντυπωσιακότερο το Angkor Wat, το μεγαλύτερο επίτευγμα της αρχιτεκτονικής των Χμερ, πρωτεύουσα και ναό του βασιλιά. Τον 14ο και 15ο αιώνα ο ναός μετατράπηκε σε βουδιστικό ναό και σήμερα, αυτά που γνωρίζουμε απορρέουν από τα γραπτά κείμενα ενός Κινέζου πρεσβευτή της αυτοκρατορίας των Χμερ. Στις αρχές του 1200 το Angkor και η αυτοκρατορία των Χμερ άρχισε να φθίνει. Με το θάνατο του Jayavarman VII η ταϊλανδική αυτοκρατορία στα δυτικά έγινε η κύρια δύναμη στην περιοχή. Η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στην Αγιούντια (Ayudhya), κοντά στο Angkor, απειλώντας το βασίλειο της Καμπότζης. Το 1389 οι Ταϊλανδοί επιτέθηκαν και η πόλη έπεσε στα χέρια τους. Η κατάκτηση του βασιλείου των Χμερ τον 15ο αιώνα από τους Ταϊλανδούς (1431) οδήγησε στην ολοκληρωτική ερήμωση της πόλης και τη μεταφορά της πρωτεύουσας ανατολικά, προς την περιοχή της σημερινής πρωτεύουσας Πνομ Πενχ (Phnom Penh).
Το εντυπωσιακό συγκρότημα των 100 πέτρινων ναών του Angkor κοντά στο Siem Reap είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική κατασκευή στον κόσμο, σύμβολο της ακμής της αυτοκρατορίας των Χμερ -την εποχή της κατασκευής αυτής είχε τον έλεγχο της Καμπότζης, του Λάος, μεγάλου μέρους του Βιετνάμ και τμήματος της Ταϊλάνδης- και αποτελεί ένα πραγματικό θαύμα τέχνης και αρχιτεκτονικής. Σε μια έκταση 400 τετρ. χλμ. θα συναντήσετε μερικά από τα συγκλονιστικότερα μνημεία στον κόσμο, δεκάδες ναούς, ινδουιστικούς και βουδιστικούς. Η παλιά βασιλική πόλη, σε έκταση τριπλάσια από αυτή του ναϊκού συγκροτήματος, πιστεύεται ότι φιλοξενούσε κάπου 750.000 κατοίκους. Σήμερα, τα ανάκτορα, τα δημόσια κτίρια και σπίτια που ήταν κατασκευασμένα από ξύλο δεν υπάρχουν πια, αλλά η μαγεία του τόπου συναρπάζει κάθε επισκέπτη. Πολλοί επιλέγουν ως πρώτη κίνηση τη 10λεπτη πτήση με το αερόστατο, όπου σε ύψος 200 μ. αποκαλύπτονται οι μεγαλειώδεις ναοί, που ήταν αυτόνομες πόλεις ή μεγάλα μοναστήρια, σε όλη τους την έκταση. Η πτήση είναι μια πραγματικά εκπληκτική εμπειρία. Έχοντας λάβει έτσι μια πρώτη εικόνα, συνεχίζεται η περιήγηση στο συγκρότημα. Οι αποστάσεις είναι μεγάλες και σίγουρα ένα μοτοσακό θα σας διευκολύνει. Η μικρή διαδρομή είναι 17 χλμ. και περιλαμβάνει τους κύριους ναούς του Angkor, ενώ η μεγαλύτερη, 26 χλμ., συνεχίζει στην ανατολική πλευρά.
Ο ΝΑΟΣ
Το Angkor Wat είναι ένα από τα πολλά ιερά του συγκροτήματος που μοιάζει να φτάνει σε έκταση το Παρίσι, ενώ λέγεται ότι για την κατασκευή των ναών χρησιμοποιήθηκε περισσότερη πέτρα από ό,τι στις Πυραμίδες της Αιγύπτου. Η λέξη «Angkor» προέρχεται από τα σανσκριτικά και μεταφράζεται «ιερή πόλη», ενώ «Wat» στη γλώσσα των Χμερ σημαίνει «ναός». Ο Angkor Wat είναι αφιερωμένος στον θεό Βισνού, το Υπέρτατο Ον, Αφέντη του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος, με τον οποίο ταυτιζόταν ο βασιλιάς Suryavarman ΙΙ. Πρόκειται για μια τεράστια πυραμιδοειδή κατασκευή, ύψους 65 μ. Το συγκρότημα περιβάλλεται με τάφρο διαστάσεων 1.500 x 1.300 μ. και χαντάκι εύρους 180 μ. Κατά μήκος του επίχωστου διαδρόμου, που οδηγεί στην πολύ μεγάλη πύλη εισόδου, υπάρχουν κιγκλιδώματα σε σχήμα γιγάντιων φιδιών, που θεωρούνται σύμβολα γονιμότητας. Ο ναός αποτελείται από έναν πύργο με μικρά κτίρια και αναβαθμίδες, που είναι τοποθετημένα σε τρία επίπεδα φθίνουσας περιφέρειας, και περιβάλλεται από πέντε μικρότερους πύργους, ενώ όλα μαζί μοιάζουν να σχηματίζουν το άνθος του λωτού. Ο συμβολισμός είναι ενδεικτικός. O μεγάλος κεντρικός ναός συμβολίζει το μυθικό Ορος Μeru, οι πέντε εσωτερικοί ομόκεντροι ορθογώνιοι τοίχοι τις οροσειρές και η τάφρος τον ωκεανό. Οι τοίχοι είναι καλυμμένοι με τρισδιάστατες απεικονίσεις μορφών και σκηνών από την ινδουιστική μυθολογία και τον θεό Βισνού, στον οποίο ήταν αφιερωμένος ο ναός. H ποικιλία των κοιλανάγλυφων γλυπτών είναι της πλέον αρίστης ποιότητος. Υπάρχουν πάνω από 300 ουράνιες νύμφες Apsara, καθεμιά μοναδική.
Συνεχίζουμε για το Angkor Thom, μια περιτειχισμένη πόλη 3 τετρ. χλμ., πρωτεύουσα της τότε αυτοκρατορίας. Η «μεγάλη πόλη» των Χμερ περιλαμβάνει μερικούς από τους συγκλονιστικότερους ναούς, όπως τους Bayon και Phimeanakas, καθώς και την Εξέδρα των Ελεφάντων. Επίκεντρο είναι ο 45 μ. ύψους ναός Bayon, που κατασκευάστηκε επί Jayavarman VII, στο κέντρο του Angkor Thom. Από μακριά μοιάζει με μια σειρά από πέτρες. Καθώς όμως πλησιάζει κανείς, οι μορφές γίνονται πιο ευδιάκριτες και αποκαλύπτουν τη μαγεία τους. Θα δείτε 54 πύργους και 216 απεικονίσεις του θεού Avalokithshvara. Ο ναός κτίστηκε σε 3 επίπεδα, τα πρώτα δύο είναι ορθογώνια και το 3ο κυκλικό. Υπάρχουν πάνω από 1,3 χλμ. με ανάγλυφες μορφές, που αντιπροσωπεύουν πάνω από 11.000 φιγούρες, ενώ τα αινιγματικά πρόσωπα μοιάζουν να μας παρακολουθούν σε όλη τη διάρκεια της περιήγησής μας. Οι περισσότερες αντανακλούν εικόνες από την καθημερινή ζωή στην Καμπότζη του 12ου αιώνα. Μια ναυμαχία, μια στρατιωτική παρέλαση, ένας εμφύλιος πόλεμος, ο πάνσοφος βασιλιάς, μια νικητήρια παρέλαση, η Γη της Επαγγελίας είναι μόνο μερικές από τις αναπαραστάσεις που θα τραβήξουν την προσοχή σας. Κοντά στο ναό αυτό βρίσκεται και η 350 μέτρων μήκους εξέδρα των Ελεφάντων, που χρησιμοποιούνταν ως παρατηρητήριο κατά τη διάρκεια δημόσιων εκδηλώσεων, βασιλικών τελετών κ.λπ. Το εκτενές αυτό μονοπάτι διακοσμείται με πολλά λιοντάρια. Σήμερα περιβάλλεται από πράσινο και είναι ένας χώρος ιδιαίτερα χαλαρωτικός. Κλείστε τα μάτια και φανταστείτε χιλιάδες ανθρώπους να ζουν εδώ, τον στρατό, τον βασιλιά, τη μουσική, τον χορό…
Αναμφίβολα, ένας από τους συγκλονιστικότερους ναούς του συγκροτήματος είναι ο Ta Prohm, που έχει παραμείνει στην κατάσταση που ανακαλύφθηκε, με τοίχους, οροφές, δωμάτια και αυλές να έχουν κάπως αναστηλωθεί και το υπόλοιπο τμήμα του βουδιστικού ναού να αγκαλιάζεται σφιχτά από τα δέντρα της ζούγκλας, με ρίζες όμοιες με φίδια να διαπερνούν τις αρχαίες πέτρες. Εκεί που το ανθρώπινο έργο σταματά, μοιάζει να ξεκινά το έργο της φύσης. Απλά, συναρπαστικό. Δυστυχώς, πολλά τμήματα του ναού, που είχε κτιστεί το 1186 από τον Jayavarman VII ως μοναστήρι προς τιμήν της μητέρας του, έχουν λεηλατηθεί βάναυσα κατά καιρούς από λαθροθήρες και πολλές από τις πέτρινες λειψανοθήκες έχουν χαθεί. Ωστόσο, το εντυπωσιακό σφιχταγκάλιασμα της φύσης με τα αρχαία ερείπια είναι αναμφίβολα από τις συναρπαστικότερες εικόνες της επίσκεψης.
Ενα μεγάλο μέρος της ιστορίας της «Χαμένης πόλης» του Angkor παραμένει μυστήριο. Το ζήτημα είναι για πόσο καιρό ακόμη... Οι ήδη ταλαιπωρημένοι από τα χρόνια και τους αρχαιοκάπηλους ναοί πρέπει να προστατευθούν με κάθε τρόπο. Το Angkor Wat έχει προστεθεί στη λίστα Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από το 1993. Προκειμένου να προστατευθούν οι αρχαίοι ναοί, σύμβολο της Καμπότζης και έμβλημα της σημαίας του κράτους, σχεδιάζεται η μεταφορά του αεροδρομίου 45 χλμ. μακριά από την πόλη, απομακρύνοντας τις φθορές από τους κραδασμούς που προκαλούν τα αεροπλάνα. Παράλληλα, το κράτος απαγορεύει την κατασκευή υψηλών κτιρίων στην περιοχή. Ενα από τα μεγάλα προβλήματα που έχουν προκύψει από τη διαρκή ανέγερση νέων ξενοδοχείων, είναι η αύξηση της κατανάλωσης του νερού. Οι συνέπειες για τα υπόγεια αποθέματα, και κατά συνέπεια για τη σταθερότητα του εδάφους, αναμένεται να είναι αρνητικές. Σε αυτή την περίπτωση, οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς η σχέση εδάφους - νερού παίζει σημαντικότατο ρόλο ακόμη και στη σταθερότητα των θεμελίων των αρχαίων ιερών μνημείων, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον περιβάλλοντα χώρο.
ΕΠΙΓΕΥΣΗ
Το μεγαλειώδες συγκρότημα του Angkor είναι ένας προορισμός ανεπανάληπτος και από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της υφηλίου, αντίστοιχο με το Ταζ Μαχάλ της Ινδίας, τις Πυραμίδες στην Αίγυπτο ή το Μάτσου Πίτσου στο Περού. Αντίθετα με άλλα αρχαιολογικά μνημεία, ωστόσο, έχει καταφέρει να μην καταστραφεί από την εμπορευματοποίηση ή την υπερβολική ανάπτυξη. Οχι για πολύ απ' ό,τι φαίνεται.
Οι επιστήμονες και συντηρητές του αρχαιολογικού χώρου είναι απαισιόδοξοι. Τονίζουν πόσο εύθραυστη είναι η ισορροπία μεταξύ τουριστικής ανάπτυξης και συντήρησης της ιστορικής κληρονομιάς. Ηδη, ο ναός Bayon με τα σκαλιστά πρόσωπα στους 54 πύργους του βυθίζεται όλο και περισσότερο στο αμμώδες έδαφος και οι ρωγμές γίνονται πιο βαθιές. Μια από τις προτεινόμενες λύσεις είναι η προώθηση ναών εκτός της περιοχής του Angkor Wat ή ακόμη και ο περιορισμός των επισκεπτών.
Τα ονόματα των χιλιάδων εργατών, γλυπτών και καλλιτεχνών που βοήθησαν σε αυτό το έργο δεν θα τα μάθουμε ποτέ, ούτε τα πρόσωπά τους. Ωστόσο, αυτά που μας άφησαν, πλημμυρίζουν τις καρδιές και τις αισθήσεις μας. Οι τοίχοι του Angkor μιλούν για τη ζωή τους, τις συνήθειές τους, την καθημερινότητά τους. Το Angkor δεν ήταν μόνο ένα θρησκευτικό μέρος, αλλά μια πρωτεύουσα που ζούσε και ανέπνεε με μια ξεχωριστή αύρα πολιτισμού, η οποία την περιβάλλει ώς τις μέρες μας…

Πηγή: http://kathimerini.gr